Chuyên gia giải đáp băn khoăn về dinh dưỡng ở gia đình đa thế hệ

18 giờ trướcBài gốc

Tình huống thực tế

Trong xã hội hiện đại, việc đảm bảo dinh dưỡng cân bằng cho cả gia đình đang trở thành một thách thức lớn, đặc biệt với những gia đình đa thế hệ. Mâm cơm chung không còn là câu chuyện đơn giản, khi mỗi thành viên từ ông bà cao tuổi, cha mẹ ở độ tuổi sung sức đến con cháu đang lớn đều có những nhu cầu dinh dưỡng và khẩu vị rất riêng biệt.

Bên cạnh những khó khăn như quỹ thời gian eo hẹp hay sự thiếu hụt kiến thức dinh dưỡng, các bà nội trợ ngày nay còn phải đối mặt với một "ma trận" thông tin khổng lồ. Không ít thông tin dinh dưỡng sai lệch hoặc khó kiểm chứng đang tràn lan khiến nhiều người nội trợ lúng túng, khó khăn trong việc cân đối giữa ăn đủ chất và khả năng chi tiêu.

Câu chuyện của gia đình chị Nguyễn Thị Hương (38 tuổi, Hà Nội) là một ví dụ sinh động cho thực trạng này. Trong nhà chị Hương, bố mẹ chị thường xuyên ăn nhiều thịt với quan niệm bổ sung đạm để giữ sức khỏe, trong khi cô con gái tuổi dậy thì lại bị ép ăn nhiều rau với mong muốn giữ dáng, tránh béo phì.

Chị Hương băn khoăn trước những thông tin dinh dưỡng cho cả gia đình.

Thế nhưng, những thói quen này đã dẫn đến hậu quả không mong muốn: ông bà bắt đầu có dấu hiệu mỡ máu, còn cháu gái lại thường xuyên chóng mặt và được chẩn đoán thiếu máu. Đứng trước tình cảnh đó, chị Hương trăn trở không biết đâu mới là lời khuyên đúng đắn, khoa học.

Từ tình huống này, PGS.TS.BS. Nguyễn Trọng Hưng - Viện Dinh dưỡng Quốc gia đã có một số tư vấn.

Cân bằng là yếu tố cốt lõi

PGS.TS.BS. Nguyễn Trọng Hưng khẳng định, tình huống của gia đình chị Hương là minh chứng rõ nét cho thấy sự thiếu cân bằng trong dinh dưỡng, dù những lựa chọn ban đầu có thể xuất phát từ mong muốn chính đáng. Bác sĩ nhấn mạnh rằng, cả rau (thuộc nhóm cung cấp vitamin và chất khoáng) và thịt (thuộc nhóm cung cấp chất đạm) đều đóng vai trò cực kỳ quan trọng đối với sức khỏe, việc ưu tiên thái quá một nhóm hay một thực phẩm cụ thể nào đều tiềm ẩn nguy cơ.

Thịt, đặc biệt là thịt đỏ (thịt từ các loại gia súc), là nguồn chất đạm dồi dào và thiết yếu cho việc xây dựng cơ bắp, sửa chữa mô, và sản xuất các enzyme, hormone quan trọng. Thịt còn cung cấp sắt, vitamin B12 và kẽm, những vi chất quan trọng cho quá trình tạo máu và chức năng thần kinh. Tuy nhiên, PGS.TS.BS. Nguyễn Trọng Hưng cảnh báo, nếu ăn quá nhiều thịt đỏ và thịt đã qua chế biến, có thể làm tăng đáng kể lượng chất béo bão hòa và cholesterol xấu, từ đó đẩy cao nguy cơ mắc các bệnh về tim mạch, mỡ máu cao, gout và thậm chí là một số loại ung thư.

PGS.TS.BS. Nguyễn Trọng Hưng, Viện Dinh dưỡng.

Ngược lại, rau xanh và trái cây là kho tàng của vitamin, khoáng chất, chất xơ và các hợp chất chống oxy hóa. Việc thiếu hụt rau xanh có thể dẫn đến thiếu vi chất dinh dưỡng và gây táo bón. Tuy nhiên, chuyên gia lưu ý, nếu chỉ ăn rau quả mà bỏ qua thịt hoặc các nguồn đạm và vi chất quan trọng khác, rất dễ dẫn đến thiếu máu thiếu sắt, thiếu protein, suy dinh dưỡng, ảnh hưởng nghiêm trọng đến sự phát triển thể chất và trí tuệ.

Chuyên gia cũng làm rõ không có một tỷ lệ chuẩn cứng nhắc nào áp dụng cho tất cả mọi người, vì nhu cầu dinh dưỡng luôn biến đổi theo độ tuổi, giới tính, mức độ hoạt động thể chất và tình trạng sức khỏe cụ thể. Tuy nhiên, theo khuyến nghị chung, một chế độ ăn cân bằng cần bao gồm ngũ cốc chiếm phần lớn nhất, tiếp theo là rau xanh và trái cây (ít nhất 400g một ngày) sau đó đến các nguồn đạm đa dạng (thịt, cá, trứng, đậu đỗ), cuối cùng là chất béo lành mạnh và cần đảm bảo đa dạng các loại thực phẩm.

Giải pháp cho bữa cơm gia đình đa thế hệ

Để giải quyết tình huống nan giải của gia đình chị Hương, chuyên gia đề xuất một nguyên tắc cốt lõi là đa dạng chế biến và định lượng khẩu phần. Đây là cách để mọi thành viên đều có thể ăn chung mâm cơm nhưng vẫn nhận được dinh dưỡng phù hợp với nhu cầu riêng.

Với ông bà bị mỡ máu, đái tháo đường: Quan niệm ăn nhiều thịt là sai lầm phổ biến. Người cao tuổi vẫn cần đạm, nhưng khả năng tiêu hóa và chuyển hóa chất béo đã giảm. Việc ăn quá nhiều thịt đỏ, đặc biệt là thịt mỡ, sẽ tăng gánh nặng cho hệ tiêu hóa, làm tăng nguy cơ mỡ máu cao, xơ vữa động mạch và gout. Ở độ tuổi này, nên ưu tiên đạm dễ tiêu như các loại cá, thịt gia cầm bỏ da, trứng, sữa ít béo, đậu phụ và các loại đậu đỗ. Lượng thịt đỏ cần kiểm soát dưới 500g/1 tuần, nên tiêu thụ khoảng 2-3 bữa/tuần, ưu tiên phần nạc. Đồng thời, giảm muối, đường và tăng cường chất xơ từ rau củ quả, ngũ cốc nguyên hạt là điều cực kỳ quan trọng.

Đối với con gái tuổi dậy thì là giai đoạn cơ thể phát triển nhanh chóng, đòi hỏi nhu cầu năng lượng, protein, sắt, canxi và nhiều vi chất khác ở mức cao. Việc chỉ ăn rau mà bỏ qua đạm động vật, đặc biệt là thịt đỏ, rất dễ dẫn đến thiếu máu thiếu sắt, suy dinh dưỡng, mệt mỏi, ảnh hưởng nghiêm trọng đến sự phát triển thể chất và trí tuệ. Ở lứa tuổi này, cần đảm bảo đủ chất đạm từ đa dạng nguồn (thịt, cá, trứng, sữa, đậu đỗ), bổ sung thêm sắt từ thịt đỏ, gan, lòng đỏ trứng, và canxi từ sữa. Rau xanh và trái cây vẫn cần thiết nhưng phải đi đôi với các nhóm chất khác.

Cần lên trước thực đơn để dễ dàng hơn trong việc chuẩn bị thực phẩm.

Để bữa cơm gia đình vẫn có sự thống nhất mà vẫn cá nhân hóa khẩu phần, PGS.TS.BS. Nguyễn Trọng Hưng đưa ra những lời khuyên thiết thực.

Thứ nhất, chế biến món ăn chung theo hướng lành mạnh, hạn chế chiên rán, tẩm ướp quá đậm đà. Ưu tiên các phương pháp hấp, luộc, nướng, kho nhạt. Ví dụ, món thịt kho tàu có thể kho nhạt chung, sau đó người lớn có thể thêm gia vị riêng nếu muốn.

Thứ hai, đa dạng nguồn đạm trên mâm cơm. Thay vì chỉ có một món thịt, hãy chuẩn bị thêm cá, trứng, đậu phụ. Ví dụ, một bữa có cá hấp, đậu phụ sốt cà chua và một ít thịt luộc. Người già có thể ưu tiên cá, đậu phụ; con gái có thể ăn thịt luộc và cá; bố mẹ có thể ăn đa dạng hơn.

Thứ ba, cung cấp rau xanh phong phú, theo mùa. Luôn thay đổi các loại rau xanh trong bữa ăn. Rau có thể chế biến thành món luộc, hấp để giữ nguyên chất dinh dưỡng hay xào để tăng độ hấp dẫn.

Thứ tư, điều chỉnh khẩu phần ăn riêng. Tùy vào nhu cầu, các gia đình có thể tính được định lượng khẩu phần ăn cần có của mỗi độ tuổi để áp dụng trong bữa ăn. Lưu ý cân bằng giữa các món rau, món cung cấp chất đạm, các món cung cấp tinh bột và kiểm soát lượng ăn do ít vận động.

Thứ năm, trò chuyện về nhu cầu cá nhân để gia đình gắn kết. Quan trọng nhất là cần có sự trao đổi cởi mở trong gia đình về nhu cầu dinh dưỡng của từng thành viên, thay vì ép buộc. Hãy giải thích cho ông bà hiểu về nguy cơ của mỡ máu khi ăn quá nhiều thịt đỏ, cách sử dụng các nguồn đạm thay thế và cho con gái hiểu về tầm quan trọng của đạm và sắt đối với sự phát triển.

Việc hiểu đúng về vai trò của từng nhóm thực phẩm, linh hoạt trong chế biến, và cá nhân hóa khẩu phần ăn là chìa khóa để xây dựng những bữa cơm không chỉ ngon miệng mà còn đảm bảo sức khỏe cho từng thành viên.

Phan Ngân

Nguồn SK&ĐS : https://suckhoedoisong.vn/chuyen-gia-giai-dap-ban-khoan-ve-dinh-duong-o-gia-dinh-da-the-he-169250728104930225.htm