Mới đây, trong một báo cáo của Công ty Chứng khoán Guotai Junan Việt Nam (GTJASVN) về ngành Cảng và Vận tải biển nhận định, năm 2025, ngành cảng biển Việt Nam đứng trước cơ hội tăng trưởng mạnh mẽ nhờ vào siêu cảng Cần Giờ, sự mở rộng của cụm cảng nước sâu và dòng vốn FDI đổ vào logistics. Tuy nhiên, trong bối cảnh dư cung, biến động địa chính trị và cạnh tranh khu vực, liệu đây có phải là thời điểm “vàng” cho nhà đầu tư?
Theo đánh giá của Chứng khoán Guotai Junan Việt Nam, ngành cảng biển Việt Nam đã ghi nhận những kết quả tích cực trong năm 2024, khi tổng sản lượng hàng hóa qua hệ thống cảng biển đạt hơn 860 triệu tấn, tăng 24,6% so với năm trước, trong khi lượt tàu cập cảng vượt 102.000 lượt, phản ánh vai trò ngày càng quan trọng của cảng biển trong chuỗi cung ứng toàn cầu.
Việt Nam sở hữu lợi thế chiến lược với bờ biển dài hơn 3.260 km, nằm gần các tuyến vận tải huyết mạch giữa châu Á, châu Âu và châu Mỹ. Dù không trực tiếp trên tuyến Malacca sôi động, Việt Nam lại có vị trí thuận lợi để kết nối với các trung tâm trung chuyển lớn như Singapore và Malaysia.
Bên cạnh đó, các hiệp định thương mại tự do như EVFTA, CPTPP và RCEP tiếp tục thúc đẩy kim ngạch xuất khẩu, giúp Việt Nam củng cố vị thế là một trong những trung tâm sản xuất và trung chuyển hàng hóa quan trọng của khu vực.
Với tổng kim ngạch xuất khẩu năm 2024 đạt hơn 405 tỷ USD, tăng khoảng 15% so với năm ngoái, trong đó khu vực doanh nghiệp FDI chiếm hơn 71%. Mỹ là thị trường xuất khẩu lớn nhất của Việt Nam, trong khi Trung Quốc dẫn đầu về nhập khẩu. Những con số này minh chứng cho sức hấp dẫn của Việt Nam trong vai trò trung tâm sản xuất và trung chuyển khu vực.
Một trong những động lực lớn nhất cho ngành cảng biển Việt Nam là dự án siêu cảng trung chuyển quốc tế Cần Giờ. Với tổng vốn đầu tư gần 6 tỷ USD, cảng này được kỳ vọng đạt công suất 16.9 triệu TEU vào năm 2045, trở thành một trong những cảng lớn nhất thế giới. Vị trí chiến lược tại cửa sông Cái Mép, với điều kiện tự nhiên thuận lợi cho tàu container lớn, giúp cảng này tiếp cận các tuyến vận tải quốc tế đến châu Âu, châu Phi, và châu Mỹ.
Cảng Cần Giờ không chỉ là cơ sở hạ tầng mà còn là động lực thu hút FDI, đặc biệt trong các ngành sản xuất và logistics. Theo quy hoạch, dự án này sẽ bổ sung cho hệ thống cảng Cái Mép-Thị Vải, tạo thành một trung tâm chuyển hàng quốc tế, từ đó tăng sức hấp dẫn cho nhà đầu tư nước ngoài.
Điều này đặc biệt quan trọng khi Việt Nam đang là điểm đến hàng đầu cho FDI. Về vị thế, cảng này sẽ giúp Việt Nam cạnh tranh với các trung tâm hàng hải khu vực như Singapore, Thái Lan, và Indonesia, nhờ khả năng xử lý khối lượng hàng hóa lớn và kết nối chuỗi cung ứng toàn cầu.
Bên cạnh siêu cảng Cần Giờ, các cảng nước sâu như Lạch Huyện 3-4 (PHP và MSC), Lạch Huyện 5-6 (Hateco và Maersk), Gemalink 2A hay Nam Đình Vũ giai đoạn 3 cũng đang được đầu tư và triển khai mạnh mẽ. Những dự án này giúp Việt Nam bắt kịp nhu cầu vận tải khu vực Đông Nam Á, dự báo đạt 82–88 triệu TEU vào năm 2025.
Ảnh minh họa
Dù có nhiều tiềm năng, ngành cảng biển Việt Nam cũng đối mặt với không ít rủi ro và thách thức.
Đầu tiên, các chính sách thương mại quốc tế, đặc biệt là từ Mỹ, có thể sẽ làm chậm tốc độ tăng trưởng của thương mại toàn cầu. Vì khi mức thuế nhập khẩu hàng hóa tăng lên sẽ dẫn đến giá trị hàng hóa tăng theo và giảm nhu cầu xuất nhập khẩu hàng hóa giữa các quốc gia.
Việc gia tăng các khoản thuế sẽ khiến các hãng tàu phải xem xét cắt giảm tuyến vận tải đến Mỹ hoặc tác động tích cực trong ngắn hạn đối với các doanh nghiệp vận tải biển trong bối cảnh giá cước vận tải được dự báo sẽ tăng nhẹ, đặc biệt trong bối cảnh nhu cầu tái tích lũy hàng hóa gia tăng trước khi các mức thuế quan đối với nhiều nhóm hàng khác được thực hiện.
Ngoài ra, tác động từ địa chính trị cũng là một yếu tố không thể bỏ qua khi căng thẳng chiến tranh tại Biển Đỏ chưa hạ nhiệt khiến các tuyến vận tải phải thay đổi hải trình.
Bên cạnh đó, sự bùng nổ đầu tư cũng kéo theo thách thức dư cung, đặc biệt tại các cụm cảng Hải Phòng và Cái Mép - Thị Vải. Hiệu suất khai thác tại Hải Phòng đang duy trì quanh mức 80%, nhưng sự phân hóa rõ rệt giữa cảng thượng nguồn và hạ nguồn khiến nguồn hàng chưa thực sự ổn định. Tình trạng này cũng xảy ra tại Cái Mép - Thị Vải, khi nhiều doanh nghiệp vẫn ưu tiên cảng gần khu công nghiệp như Cát Lái hơn là di chuyển về các cảng nước sâu.
Thêm nữa, sự tái cấu trúc trong các liên minh vận tải biển toàn cầu và các cuộc điều tra chống trợ giá cũng mang lại những thách thức mới.
Các chuyên gia chứng khoán cho rằng, ngành cảng biển Việt Nam đang bước vào giai đoạn sàng lọc rõ rệt, nơi năng lực đầu tư, vị trí địa lý và chiến lược phát triển sẽ quyết định hiệu quả hoạt động. Các nhà đầu tư dài hạn có thể cân nhắc các cổ phiếu như GMD, HAH là những doanh nghiệp đang có vị thế tốt và triển vọng tích cực trong tương lai.
Trong nhóm doanh nghiệp cảng biển, Gemadept (GMD) là cái tên đáng chú ý khi sở hữu hệ thống cảng trải dài từ Bắc vào Nam. Công ty đang mở rộng công suất tại Gemalink và Nam Đình Vũ để đón đầu nhu cầu vận chuyển gia tăng. Nhờ điều chỉnh phí xếp dỡ và cải thiện công suất khai thác, lợi nhuận của GMD năm 2024 tăng trưởng mạnh, với mức định giá P/E 12,7 lần và được khuyến nghị "tích lũy" với giá mục tiêu 66.000 đồng/cổ phiếu.
Ở mảng vận tải, CTCP Vận tải và Xếp dỡ Hải An (HAH) tận dụng tốt xu hướng thuê tàu định hạn, mở rộng công suất đội tàu lên 26.000 TEU, đồng thời giữ vững thị phần nội địa. Dự báo năm 2025, doanh thu và lợi nhuận của HAH sẽ tăng lần lượt 16,8% và 14,1%, với mức tăng giá kỳ vọng hơn 23%.
Ngoài GMD và HAH, nhóm vận tải còn có các doanh nghiệp lớn như MVN, PVT, VSC, với lợi thế quy mô tài sản lớn và tỷ suất lợi nhuận trên vốn chủ sở hữu (ROE) ổn định. Giai đoạn 2020–2024, ROE trung bình của các doanh nghiệp cảng biển và vận tải lần lượt đạt 16,8% và 19,3%, cho thấy hiệu suất sử dụng vốn tích cực.
Dù triển vọng tăng trưởng vẫn khả quan, ngành cảng biển Việt Nam sẽ chịu tác động lớn từ các yếu tố chính sách thuế, địa chính trị và sự cạnh tranh nội bộ giữa các khu vực cảng. Trong bối cảnh đó, việc lựa chọn doanh nghiệp có nền tảng tài chính vững mạnh, kết nối hạ tầng tốt và chiến lược phát triển dài hạn sẽ là yếu tố then chốt giúp nhà đầu tư tối ưu hóa lợi nhuận.
Minh Vy