Chuyên gia góp ý mô hình quản lý, phát triển đô thị sau sáp nhập

6 giờ trướcBài gốc

Giải bài toán sau khi tổ chức đơn vị hành chính thành hai cấp

Chủ trì buổi tọa đàm, TS. Đặng Việt Dũng, Chủ tịch Tổng hội Xây dựng Việt Nam, nhấn mạnh: “Chúng ta đang ở trong giai đoạn rất đặc biệt. Trong một thời gian ngắn vừa qua có rất nhiều thay đổi, trong đó là thay đổi về tổ chức hành chính. Chúng ta đã hoàn thành sáp nhập các bộ, tiếp đến là tinh gọn một số đơn vị hành chính mang tính chất trung gian. Đô thị ở nước ta đã phát triển rất nhanh, mạnh, nhưng vẫn còn đó những khiếm khuyết cần được hoàn chỉnh. Chúng ta cần tận dụng cơ hội này, để hoàn chỉnh ở các góc độ về thể chế, bộ máy, con người, và huy động nguồn lực để phát triển”.

TS. Đặng Việt Dũng chủ trì tọa đàm. Ảnh BTC

PGS-TS. Lưu Đức Hải, Viện trưởng Viện Nghiên cứu Đô thị và Phát triển Hạ tầng (Tổng Hội Xây dựng Việt Nam), chia sẻ trước khi sáp nhập, nước ta có 63 tỉnh, thành với 6 thành phố trực thuộc trung ương. Và dự kiến sau khi sáp nhập sẽ có 34 tỉnh, thành (mặc dù đây chưa phải kết luận cuối cùng), trong đó có 6 thành phố trực thuộc trung ương. Như vậy, vai trò đô thị đã tăng lên.

Dẫn lại kế hoạch được Bộ trưởng Bộ Nội vụ Phạm Thị Thanh Trà từng trình bày, rằng hiện nay có 10.035 xã trên cả nước, sắp tới có 2 phương án, thứ nhất là sắp xếp lại thành khoảng 3.000 xã, thứ 2 là sắp xếp lại thành 2.000 xã, ông Hải nhận định, bản chất xã chính là cấp huyện. Xã sau khi sắp xếp lại có quy mô tương đương với một huyện hiện nay thu nhỏ. Để phát triển đô thị, Viện trưởng Viện Nghiên cứu Đô thị và Phát triển Hạ tầng đề xuất, đối với các tỉnh, thành phố để tồn tại các mô hình: Thứ nhất là thành phố; thứ hai thị xã; thứ ba thành phố trong thành phố và thứ tư là thị trấn trong xã. Cần nhấn mạnh khi tổ chức hai cấp thì thành phố trong thành phố, thị xã hay thị trấn tương đương cấp xã còn tên gọi nên để tồn tại. Cái khác nhau là với đô thị bậc cao (thành phố trong thành phố) thì cán bộ công chức sẽ nhiều hơn, chế độ chính sách nhiều hơn nhưng về cấp chính quyền vẫn là cấp xã.

PGS-TS. Lưu Đức Hải trình bày quan điểm tại tọa đàm. Ảnh BTC

TS-KTS Phạm Thị Nhâm, Phó Viện trưởng Viện Quy hoạch đô thị và Nông thôn quốc gia (Bộ Xây dựng), kiến nghị sau khi sắp xếp lại đơn vị hành chính, vẫn nên kế thừa mô hình đang vận hành, để phù hợp và thích ứng với tình hình mới. Cụ thể, phường (ở đô thị) sẽ được tổ chức lại thành phường đô thị lớn và phường đô thị nhỏ. Phường đô thị lớn bao gồm phường nội thị và các phường dự kiến mới theo quy hoạch của thành phố, thị xã trực thuộc tỉnh, mở rộng một số xã thành phường.

Còn loại thị trấn trong huyện có thể trở thành phường đô thị nhỏ. Còn đối với xã (ở nông thôn), có 2 xu hướng gồm: xã ven đô (thị xã trực thuộc tỉnh có tính chất nửa đô thị, nửa nông thôn), còn lại là xã nông thôn. Nếu phân biệt như thế này, đối với phường lớn nên có tên gọi là thành phố, thị xã thuộc tỉnh. Còn xã đô thị nhỏ, vẫn có thể gọi là thị trấn. Tức thay đổi tên gọi cho phường, xã, nhưng vẫn trên tinh thần sắp xếp các đơn vị hành chính thành 2 cấp.

Danh sách 63 tỉnh thành tính đến thời điểm hiện tại. Ảnh: TL

Còn với các thành phố trực thuộc trung ương, theo bà Nhâm, cần phân loại nội thành và ngoại thành. Với nội thành, theo quan sát của bà Nhâm, các thành phố: Hà Nội, TP.HCM, Đà Nẵng, Cần Thơ nếu bỏ quận thì có thể phân thành 3 phường: phường khu vực trung tâm, phường nội đô cũ, phường nội đô mới.

Khu vực trung tâm gồm các phường thuộc khu vực nội đô lịch sử. Ở khu vực này, có các phường mang đậm giá trị văn hóa, lịch sử, tập trung những kiến trúc tiêu biểu, di tích lịch sử quan trọng, và là trung tâm hành chính của thành phố trực thuộc trung ương. Khu vực này cần có chính sách bảo tồn đặc biệt, để tránh những tác động tiêu cực của đô thị hóa.

Phường nội đô cũ gồm các phường thuộc các quận nội thành hiện hữu hiện nay, nhưng không phải các phường thuộc khu vực trung tâm lịch sử kia. Các phường này tiếp tục phát triển theo định hướng đô thị hiện đại, chủ yếu tập trung vào giao thông công cộng, thương mại dịch vụ,…

Phường nội đô mới là những phường dự kiến sẽ được thành lập từ các huyện ngoại thành dự kiến trong tương lai sẽ lên quận, như ở Hà Nội có huyện Gia Lâm, Đông Anh,… Đối với thành phố trực thuộc trung ương, nếu không gọi “quận” nữa, bà Nhâm đề xuất, có thể gọi là “thành phố nội đô lịch sử trong thành phố”. Bởi trên thế giới cũng có thành phố nội đô lịch sử.

TS. Phạm Thị Nhâm - Phó viện trưởng Viện Quy hoạch đô thị và nông thôn quốc gia trao đổi tại Diễn đàn. Ảnh: BTC

Tác động của việc sắp xếp tới các định hướng phát triển

Hiện nay, việc sắp xếp đơn vị hành chính chắc chắn ảnh hưởng đến định hướng đã đề ra trong Quyết định số 891/QĐ-TTg về Quy hoạch hệ thống đô thị và nông thôn thời kỳ 2021 - 2030, tầm nhìn đến năm 2050. Quyết định 891 cũng đã đưa vào nghị quyết của các tỉnh, dự kiến sẽ nâng cấp, nâng loại đô thị, theo tiêu chuẩn 6 loại đô thị hiện nay.

Bà Nhâm cũng chỉ ra thêm, nếu xét theo tỉ lệ lao động phi nông nghiệp cũng như các yếu tố khác, thì tỉ lệ đô thị hóa ở việt Nam không phải 40% như thống kê của nhà nước, mà phải lên tới 50-55%. Trong luật Quy hoạch đô thị và nông thôn, trong tương lai sẽ làm quy hoạch cấp huyện là chủ yếu, hạn chế làm quy hoạch cấp xã. Song hiện nay, ta đang hướng đến bỏ cấp huyện, chỉ còn cấp xã. Vì vậy, pháp luật cũng cần điều chỉnh để phù hợp hơn.

Tọa đàm nhận được sự tham gia của nhiều chuyên gia qua hình thức online.

TS. Nguyễn Ngọc Hiếu đến từ Chương trình Phát triển Đô thị bền vững (Trường Đại học Việt Đức) cho rằng: Hệ thống đô thị ở Việt Nam đã và tiếp tục thay đổi lớn theo cấu trúc kinh tế mới. Năm 2025, tỷ trọng kinh tế nông nghiệp của Việt Nam chỉ còn dưới 12% và chỉ có 1/4 lực lượng lao động làm nông nghiệp. Không gian kinh tế đã và đang xoay trục theo hướng tối ưu thời gian tiếp cận đến trung tâm việc làm và dịch vụ là các đô thị. Do đó, lần cải cách này Việt Nam cần đặt nền móng cho các khu vực đô thị đang phát triển và mở rộng nhanh.

Lấy trường hợp cụ thể là TP.HCM, TS. Nguyễn Ngọc Hiếu cho rằng nếu phải bỏ cấp huyện cần giải quyết việc xây dựng cấp cơ sở như thế nào để phát huy được tính quy mô, hỗ trợ cấp trên quản lý hiệu quả vùng và giữ được quan hệ kết nối với người dân. Từ đó vị chuyên gia này đề xuất: "Có hai lựa chọn cơ bản, thứ nhất là cấp cơ sở to - ít đầu mối, và thứ hai cấp cơ sở nhỏ - nhiều đầu mối. Kinh nghiệm quốc tế cho thấy việc điều phối cấp cao không nên có bước nhảy cóc lớn".

Theo TS. Hiếu thiết kế cấp cơ sở nhỏ dẫn đến cấp này chỉ đóng vai trò đại diện, không có năng lực để quản lý các vấn đề chuyên môn và cấp trên phải trực tiếp xử lý vấn đề cho hàng trăm đầu mối trực tiếp. Cụ thể, có thể cân nhắc phân chia như sau: Một là vùng lõi có lịch sử lâu đời, phát triển ổn định với bản sắc cần được tách riêng và có hai lựa chọn là giữ quy mô hiện tại (lớn hay nhỏ một chút không quan trọng với quy mô khoảng vài trăm ngàn dân mỗi quận) hoặc gộp lại làm ít quận hơn, hoặc thậm chí chỉ có một thành phố trung tâm ở khu vực phát triển ổn định.

Hai là các khu vực mới mở rộng (quận mới, thành phố Thủ Đức và huyện ngoại thành, kể cả tỉnh lân cận nếu sáp nhập) có thể tổ chức thành quận hoặc thành phố trực thuộc. Các khu vực này sẽ tiếp tục phát triển nhanh nhưng đa số ít có bản sắc chung nên có thể được tổ chức lấy theo quy mô tối ưu về tổ chức không gian hạ tầng và dịch vụ. Quy mô có thể dao động từ 500 ngàn tới 1,5 triệu người – tương đương với thành phố trực thuộc trung ương hiện nay.

TS. Nguyễn Ngọc Hiếu trao đổi trực tuyến tại Tọa đàm. Ảnh: BTC

“Cơ hội để điều chỉnh lần này là rất quý và cần giải các bài toán chiến lược để vùng đô thị có cơ hội phát triển dài hạn bền vững. Tuy nhiên, kinh nghiệm quốc tế cho thấy các vùng đô thị phát triển nhanh không nhất thiết phải điều chỉnh một lần và cơ hội tiếp tục điều chỉnh sẽ tới khi hạ tầng vùng kết nối nhanh mở rộng, khi công nghệ quản lý phát triển cao hơn, khi nhận thức và năng lực của cả chính quyền và người dân thay đổi”, TS. Hiếu nhấn mạnh.

Kết thúc buổi tọa đàm, TS Đặng Việt Dũng nhấn mạnh, các nhà quản lý, nhà khoa học cần vận dụng kinh nghiệm thực tiễn từ công việc quản lý đô thị bấy lâu nay, để đóng góp vào việc sửa đổi hệ thống pháp luật về chính quyền địa phương, cũng như luật liên quan đến các chuyên ngành liên quan tới quản lý, xây dựng đô thị. Từ đó, sẽ có cơ sở, công cụ để quản lý đô thị tốt hơn, nhằm đạt mục tiêu tạo ra bộ máy quản lý đô thị tinh gọn, nhưng phát triển có hiệu quả.

TS. Đặng Việt Dũng cũng đề nghị các chuyên gia, nhà khoa học tiếp tục góp ý bằng văn bản để Tổng hội tập hợp gửi cơ quan quản lý nhà nước nhằm hướng đến quản lý và phát triển bền vững đô thị Việt Nam.

Ông Trần Trung Chính, Phó Viện trưởng Viện Nghiên cứu đô thị và Phát triển hạ tầng:

Nếu quy hoạch hợp lý việc sáp nhập có thể giúp các đô thị phát triển nhanh hơn

Hiện nay, hệ thống phân loại đô thị ở Việt Nam được chia thành 6 loại theo Nghị quyết 1210/2016/UBTVQH13, dựa trên các tiêu chí như dân số, mật độ dân số, tỷ lệ lao động phi nông nghiệp, mức độ phát triển cơ sở hạ tầng… Nếu thực hiện việc sáp nhập tỉnh, bỏ huyện, cách phân cấp đô thị có thể bị ảnh hưởng theo những hướng sau.

Thứ nhất, thay đổi ranh giới hành chính và quy mô dân số: Khi sáp nhập tỉnh hoặc bỏ cấp huyện, một số đơn vị hành chính đô thị có thể thay đổi về quy mô dân số và diện tích. Điều này có thể ảnh hưởng đến việc xếp hạng đô thị (ví dụ: một đô thị loại III có thể đủ điều kiện lên loại II nếu quy mô dân số tăng sau sáp nhập).

Thứ hai, ảnh hưởng đến tiêu chí phân loại đô thị: Tiêu chí về dân số, mật độ dân số, tỷ lệ lao động phi nông nghiệp, hạ tầng có thể thay đổi. Nếu các đơn vị hành chính cấp huyện bị xóa bỏ và nhập vào đô thị lớn hơn, khu vực này có thể đạt tiêu chuẩn đô thị cao hơn. Ngược lại, nếu sáp nhập làm phân tán dân cư, một số đô thị có thể không còn đạt chuẩn loại hiện tại.

Thứ ba, điều chỉnh cơ chế quản lý đô thị: Một số đô thị đang là trung tâm hành chính cấp huyện có thể bị ảnh hưởng nếu huyện bị xóa bỏ. Khi đó, cần điều chỉnh để bảo đảm các đô thị này có thể tiếp tục phát triển mà không bị gián đoạn về cơ chế quản lý.

Thứ tư, cần sửa đổi tiêu chí phân loại đô thị: Nếu thay đổi lớn về ranh giới hành chính và số lượng đơn vị cấp huyện, chính sách phân loại đô thị có thể cần điều chỉnh để phù hợp với thực tế mới. Chính phủ có thể phải cập nhật các nghị quyết hoặc văn bản quy phạm pháp luật liên quan.

Tóm lại, việc sáp nhập tỉnh, bỏ huyện chắc chắn sẽ có tác động đến phân cấp đô thị, nhưng mức độ ảnh hưởng tùy thuộc vào cách thực hiện. Nếu quy hoạch hợp lý, việc này có thể giúp các đô thị phát triển nhanh hơn, nâng cấp hạ tầng và mở rộng quy mô. Tuy nhiên, nếu không tính toán kỹ, một số đô thị có thể gặp khó khăn trong việc duy trì tiêu chí phân loại hiện tại.

Đoan Túc - BBT

Nguồn Người Đô Thị : https://nguoidothi.net.vn/chuyen-gia-gop-y-mo-hinh-quan-ly-phat-trien-do-thi-sau-sap-nhap-47470.html