Chuyên gia ILO: Nhân tài Việt Nam dồi dào nhưng thiếu việc làm chất lượng cao

6 giờ trướcBài gốc

Phát biểu tại tọa đàm "Chính sách đột phá thu hút nhân tài trong giáo dục đại học, khoa học công nghệ và đổi mới sáng tạo" tại Đại học Bách khoa Hà Nội sáng nay, ông Felix Weidenkaff cho biết, trong bối cảnh Việt Nam đặt mục tiêu tham vọng trở thành quốc gia thu nhập cao vào năm 2045, việc thu hút và giữ chân nhân tài trở nên tối quan trọng. Tuy nhiên, cuộc cạnh tranh này diễn ra trong bối cảnh thế giới đang thay đổi căn bản về nhân khẩu học và chuyển đổi sang kinh tế số, kinh tế xanh.

Theo chuyên gia ILO, "việc làm thỏa đáng" (việc làm chất lượng cao) chính là trụ cột then chốt. Từ kinh nghiệm quốc tế, ông chỉ ra rằng khi thiếu các việc làm thỏa đáng, tỉ lệ nghỉ việc hay chảy máu nhân sự sẽ xảy ra rất nhiều. Đây cũng là nguyên nhân của tình trạng làm việc không đúng kỹ năng, hoặc nhân tài chuyển sang quốc gia khác làm việc chỉ vì lý do kinh tế.

Nghịch lý của Việt Nam, theo ông Felix, một mặt, Việt Nam sở hữu lợi thế vàng với dân số trẻ và một lực lượng lao động STEM (Khoa học, Công nghệ, Kỹ thuật, Toán học) đang phát triển mạnh, ước tính có tới 560.000 chuyên gia trẻ (22-35 tuổi) tốt nghiệp đại học trong các ngành này. Mặt khác, quốc gia lại đối mặt với thách thức về chất lượng: chỉ 28,11% lao động có bằng cấp, chứng chỉ; khoảng 2/3 lao động làm việc trong khu vực phi chính thức; và chỉ 1 trong 10 lao động (khoảng 10%) đang làm các công việc đòi hỏi kỹ năng cao.

Thực trạng "cung" nhân tài trẻ dồi dào nhưng "cầu" về việc làm chất lượng cao lại hạn chế này chính là nguyên nhân sâu xa dẫn đến "chảy máu chất xám". ILO chỉ ra, Việt Nam nằm trong top 5 quốc gia châu Á có sinh viên du học tại các nước OECD và "một tỉ lệ lớn sinh viên tốt nghiệp thì cũng tiếp tục ở lại những quốc gia đó làm việc." Lý do không chỉ vì chất lượng giáo dục hay học bổng, mà vì các nước này cung cấp một "mồi câu" chiến lược: "lộ trình lập cư cho sinh viên tốt nghiệp".

Bà Nguyễn Ngọc Duyên - Điều phối viên dự án quốc gia (ILO) cho rằng chiến lược mà quốc gia phát triển đang sử dụng để giữ chân các sinh viên tài năng, ngoài chất lượng giáo dục và học bổng, họ sử dụng một "mồi câu" chiến lược: cung cấp một "lộ trình lập cư cho sinh viên tốt nghiệp". Bà khẳng định đây là một "điểm cộng rất lớn" khiến sinh viên quốc tế quyết định ở lại.

Để giải quyết bài toán này, ILO khuyến nghị Việt Nam cần tập trung vào "Việc làm thỏa đáng" (Decent Work). Đây không phải là một khái niệm mơ hồ, mà bao gồm các yếu tố cốt lõi: cơ hội việc làm năng suất mang lại thu nhập công bằng, an toàn tại nơi làm việc, an sinh xã hội cho tất cả mọi người, và cơ hội phát triển cá nhân.

Các chuyên gia ILO nhấn mạnh, muốn giữ chân nhân tài, tiền lương và điều kiện lao động là hai vấn đề kiên quyết. Bà Nguyễn Ngọc Duyên, Điều phối viên dự án quốc gia của ILO, dẫn một khảo sát năm 2023 tại sáu quốc gia OECD cho thấy, các doanh nghiệp có mức lương thấp thì tỉ lệ người lao động nghỉ việc cao hơn 50% so với nhóm doanh nghiệp có mức lương cao nhất.

Tuy nhiên, trong bối cảnh mới, đãi ngộ không chỉ dừng lại ở tiền mặt. Bà Duyên phân tích rằng, môi trường làm việc linh hoạt cho phép nhân tài cân bằng giữa cuộc sống và công việc, có giá trị tương đương với khoảng 20% mức lương thu nhập trung bình hàng năm của họ.

Ông Felix Weidenkaff đưa ra một lưu ý quan trọng về lương: để cạnh tranh, chính sách lương thưởng không thể chỉ đủ sống trong "bối cảnh quốc gia". Với thực trạng "chảy máu chất xám rất mạnh", Việt Nam phải định vị mức lương trong "bối cảnh quốc tế" mới có thể cạnh tranh được.

Để làm được điều này, ILO khuyến nghị một loạt giải pháp đồng bộ. Quan trọng nhất là tích hợp chính sách phát triển nguồn nhân lực với các chính sách kinh tế vĩ mô để chủ động tạo ra nhiều việc làm có giá trị gia tăng cao. Đồng thời, cần đầu tư chiến lược vào giáo dục để đáp ứng đúng nhu cầu thị trường (như ngành bán dẫn), và tăng cường quan hệ đối tác giữa nhà trường - doanh nghiệp thông qua các quỹ phát triển kỹ năng. Việc thúc đẩy một môi trường làm việc có trách nhiệm, không phân biệt đối xử cũng giúp xây dựng "uy tín mạnh mẽ", thu hút thế hệ nhân tài trẻ, những người ngày càng coi trọng mục tiêu và tác động xã hội.

Để tự "tạo" nguồn nhân tài, các quốc gia khác cũng rất chủ động. Hàn Quốc triển khai chương trình "K-digital" đào tạo 180.000 nhân lực công nghệ, đồng thời cấp ưu đãi tài chính (khoảng 1,8 triệu won/tháng) cho doanh nghiệp vừa và nhỏ để khuyến khích họ tuyển dụng các nhân tài công nghệ trẻ. Tương tự, Singapore thúc đẩy học tập suốt đời qua phong trào "SkillsFuture", cấp tín dụng đào tạo lên đến 4.000 đô la cho người dân, đặc biệt là lao động trung niên, để họ "tái định hình lại sự nghiệp".

Nguồn SVVN : https://svvn.tienphong.vn/chuyen-gia-ilo-nhan-tai-viet-nam-doi-dao-nhung-thieu-viec-lam-chat-luong-cao-post1793261.tpo