Chuyên gia mổ xẻ nguyên nhân trận lũ lịch sử ở Nam Trung Bộ

3 giờ trướcBài gốc

Chiều 21-11, bên lề Diễn đàn chuyển đổi số trong vận hành đảm bảo an toàn hồ đập do Cục Quản lý và Xây dựng công trình thủy lợi tổ chức, GS. TS Nguyễn Quốc Dũng – Phó Chủ tịch Thường trực Hội Đập lớn và Phát triển nguồn nước Việt Nam, đã có những chia sẻ với báo chí về tình trạng ngập lụt ở miền Trung hiện nay, trong đó có ý kiến cho rằng thủy điện xả nước là nguyên nhân gây lũ lớn.

Có lỗi của thủy điện không?

.Phóng viên: Gần đây mưa lũ ở miền Trung rất phức tạp, trên mạng xã hội có nhiều ý kiến cho rằng thủy điện xả nước là nguyên nhân gây lũ lớn. Quan điểm của ông thế nào?

+GS.TS Nguyễn Quốc Dũng: Trước hết phải khẳng định rằng đợt mưa này mang tính cực đoan, các số liệu thống kê đều cho thấy “vài chục năm mới gặp một lần”. Lượng mưa rất lớn, lại kéo dài liên tục nhiều ngày, thậm chí hết đợt này đến đợt khác.

GS.TS Nguyễn Quốc Dũng – Phó Chủ tịch Thường trực Hội Đập lớn và Phát triển nguồn nước Việt Nam. Ảnh: TÙNG ĐINH

Trong thủy văn, mưa kéo dài nhiều ngày là tình huống rất khó khăn. Vì hồ chứa và vùng trũng nhanh chóng đầy nước, rừng không còn khả năng giữ nước, nước mưa bao nhiêu đổ xuống lưu vực bấy nhiêu khiến đỉnh lũ tăng mạnh. Mưa kéo dài nhiều đợt liên tiếp đã khiến xuất hiện “lũ kép”, lũ này chưa rút, lũ khác đã đến.

Trong khi đó, các hồ chứa hiện nay chủ yếu được thiết kế dựa trên mô hình lũ đơn, không tính đến lũ kép hay lũ vượt tần suất kiểm tra. Vừa rồi, chúng ta liên tục gặp trường hợp mà mưa lũ vượt tần suất kiểm tra 500 năm, như thủy điện Bản Vẽ.

Vậy câu hỏi đặt ra đối với ngành khoa học của chúng tôi là: Tại sao chúng ta lại không bắt được cái lũ đó? Chúng ta thiết kế hồ chứa theo chu kỳ lũ 500 năm, nhưng hiện nay thực tế đã tăng lên thành 1.000 năm. Điều này cho thấy tiêu chuẩn tính toán hiện tại chưa theo kịp biến đổi khí hậu.

. Vậy có lỗi của thủy điện không, thưa ông?

+ Quay lại câu hỏi có lỗi của thủy điện không? Theo tôi thấy vấn đề hiện nay đang ở tình trạng ai cũng đúng. Đó là nguy hiểm nhất. Chủ đập nói họ vận hành đúng quy trình. Ban chỉ huy phòng chống thiên tai cũng nói họ ra lệnh đúng quy trình. Vậy quy trình là đâu? Quy trình là do con người.

Thủy điện Sông Ba Hạ xã lũ với lưu lượng cực lớn vào chiếu 19-11.

Liệu có ai tư vấn cho Chủ tịch tỉnh phải xả lũ sớm? Chúng ta không có bộ phận tư vấn. Ở các địa phương đang dựa vào mấy anh em ở Ban chỉ huy Phòng chống thiên tai của Sở NN&MT, hay bên Sở Công Thương thì cũng chẳng có chuyên gia về thủy văn. Mặc dù đài khí tượng thủy văn quốc gia vẫn có dự báo là mấy ngày tới sẽ có mưa lớn, nhưng có vẻ không ai tư vấn là phải xả nước sớm.

Chúng ta không thể đổ lỗi cho ai cả. Chủ tịch tỉnh hay chủ đập thủy điện cũng đang làm đúng phận sự. Mà do cơ chế của ta chưa ai nghĩ đến việc phải đi thuê dịch vụ dự báo trước vấn đề đó.

Ở các nước như Nhật Bản, Trung Quốc đều có các mô hình Cục Thủy văn, Văn phòng Thủy văn ở dưới cơ sở. Nếu mình không thành lập được cơ quan bài bản như vậy thì phải thuê dịch vụ.

Bên cạnh đó, vấn đề thủy điện liên quan đến kinh tế, an ninh năng lượng. Giả sử bây giờ bảo họ xả lũ, nhưng mấy ngày sau trời không mưa, vậy họ sẽ không có nước để phát điện.

Vậy giải pháp là gì? Đó là mua dung tích phòng lũ.

Các tỉnh miền Trung đang ngập nặng. Ảnh: Xuân Hoát

Giải pháp mua dung tích phòng lũ

. Vì sao ông cho rằng quy trình hiện nay vẫn bộc lộ nhiều bất cập và đề xuất giải pháp mua dung tích phòng lũ?

+ Theo quy định vận hành liên hồ chứa thì đầu vụ phải hạ mực nước đón lũ, giữa vụ thì lưu lượng xả không lớn hơn lượng nước đến hồ. Đến cuối vụ thì căn ke tích nước lên mực nước dâng bình thường đến khi hết mưa. Đó là câu chuyện mong muốn, còn thực tế như ở đợt lũ vừa rồi, cuối vụ đã tích nước cao thì bất ngờ có lũ lớn, lúc đó hồ không còn chỗ đón lũ.

Ví dụ hồ 800 triệu m3 nhưng dung tích đón lũ chỉ còn 70 triệu m3, khoảng 10%, quá nhỏ để cắt lũ. Đây là hạn chế cấu trúc của quy trình, không phải lỗi người vận hành.

Nếu bây giờ muốn tăng dung tích đón lũ lên 200 triệu m3, phải yêu cầu hồ hạ nước sớm. Nếu hạ nước sớm mà không xảy ra mưa thì phát điện bị ảnh hưởng, dẫn đến thiệt thòi cho chủ đầu tư. Đây là chủ đầu tư tư nhân, hồ họ bỏ tiền ra xây. Bảo họ xả lũ, họ sẽ vừa làm vừa nghe ngóng. Như vậy là chúng ta đang hành chính hóa một lệnh vận hành.

Giải pháp hài hòa là mua dung tích phòng lũ để thủy điện không sợ mất nước. Chẳng hạn cần dung tích đón lũ 200 m3, yêu cầu thủy điện xả nước, trong trường hợp sau đó không có mưa xảy ra thì sẽ bù cho chủ hồ kinh phí của 200 triệu m3 nước đó. Kinh phí lấy từ quỹ phòng chống thiên tai.

. Theo ông, vấn đề cấp bách hiện nay là gì, có cần cơ chế giám sát vận hành các hồ chứa không, thưa ông?

+ Tôi nghĩ là không cần. Các chủ đập đều vận hành theo quy định của Nhà nước và theo chỉ đạo của chính quyền địa phương. Vấn đề tôi muốn nói là phải có bộ phận tư vấn cho Chủ tịch UBND các tỉnh, TP. Bộ phận tư vấn này thu thập dữ liệu, xây dựng mô hình toán để đưa ra quyết định khoa học.

. Xin cảm ơn ông!

AN HIỀN

Nguồn PLO : https://plo.vn/video/chuyen-gia-mo-xe-nguyen-nhan-tran-lu-lich-su-o-nam-trung-bo-post882750.html