Chuyên gia nói gì về hiện tượng 'thối não' khi trẻ nghiện các video ngắn trên TikTok, Youtube?

16 giờ trướcBài gốc

Tác hại khủng khiếp của những video ngắn đối với trẻ nhỏ

TikTok, YouTube Shorts, Facebook Reels,… - một thế giới nội dung nhanh, hài hước, kịch tính, dễ gây nghiện đang chiếm trọn thời gian và sự chú ý của giới trẻ. Dù là video dạng ngắn nhưng không ít người đang mất quá nhiều thời gian cho nó, thậm chí, rơi vào tình trạng "lướt" video ngắn mất kiểm soát. Cảm giác "xem thêm một phút nữa thôi" nhanh chóng biến thành hàng giờ trôi qua mà người xem không hề nhận ra.

Tác hại của các video ngắn một lần nữa lại được phân tích trong sự việc đau lòng 2 trẻ chết đuối thương tâm ở An Khánh, Hoài Đức (Hà Nội). Đứa trẻ đứng trên bờ không quyết liệt kêu cứu hay gọi người trợ giúp mà vừa gào thét vừa nói những câu kỳ quặc như thể đang diễn theo một trend mạng xã hội.

Cần kiểm soát nội dung và thời gian trẻ tiếp xúc với các thiết bị điện tử.

Chuyên gia cho rằng, có thể trẻ không vô cảm, mà là não đã bị "lập trình" bởi những nội dung ngắn, phi logic, gây nghiện từ TikTok, YouTube Shorts. Phản ứng của trẻ bị đứt đoạn – biết bạn gặp nạn nhưng phản xạ lại là hát "trình là gì", cười, gào, diễn, rồi lại chuyển trạng thái liên tục. Đáng sợ là trẻ không phân biệt nổi đâu là cái chết thật, đâu là một video chế – bởi não trẻ đã quen với thế giới ảo và phản ứng theo các "mạch kịch bản" mạng xã hội

Chị Đặng Thanh Huyền (Cầu Giấy - Hà Nội) vừa phải đưa con trai 13 tuổi đi khám khi thấy con giảm khả năng tập trung, ghi nhớ từ trong sinh hoạt hàng ngày tới học tập.

"Cháu vốn là một cậu bé thông minh, có trí nhớ tốt nhưng gần đây, cháu có biểu hiện giảm khả năng chú ý một cách rõ rệt. Ví dụ, tôi vừa nhắc cháu đi lấy cho em bé đôi tất nhưng chỉ vài giây sau, cháu lại hỏi phải lấy gì.

Cháu không thể tập trung học tập, suy giảm khả năng tập trung nghiêm trọng. Cháu luôn phản ứng với những lời nhắc nhở và thích ôm điện thoại, máy tính ở trong phòng một mình. Nguyên nhân chính đến từ việc xem nhiều điện thoại, đặc biệt là các video ngắn trên Facebook, Youtube Short…", chị Huyền chia sẻ.

Anh Đỗ Tiến Việt, chuyên gia công nghệ tại Hà Nội, cho biết, video ngắn là những đoạn clip có độ dài từ 15 giây đến 3 phút, được thiết kế để truyền tải thông tin, giải trí hoặc ý tưởng trong một khoảng thời gian ngắn.

Loại nội dung này hiện chủ yếu xuất hiện trên các nền tảng mạng xã hội như TikTok, Instagram Reels, YouTube Shorts và Facebook.

"Nhiều bố mẹ đang đau đầu với tình trạng con vừa đi học về đã cầm ngay chiếc điện thoại và mở Facebook, YouTube, lướt TikTok rồi chìm đắm vào những video ngắn trên các nền tảng này. Các video ngắn này thường có nội dung giải trí, dễ dãi và có khả năng gây nghiện.

Lý do trẻ "nghiện" video ngắn là bởi các video ngắn trên mạng xã hội đáp ứng những nhu cầu được thỏa mãn ngay của trẻ. Ví dụ, nhu cầu tìm một thứ mới lạ, một video gây cười ngay lập tức, hoặc sở thích xem một cái gì đó chưa thấy bao giờ.

Xem các video ngắn này khiến cho não bộ tiết ra hormone Dopamine. Đây là hormone có tính chất tưởng thưởng rất cao. Dopamine tiết ra trong quá trình xem clip ngắn liên tục sẽ khiến não bộ luôn tìm kiếm trạng thái tiết Dopamine tiếp theo, dẫn tới việc trẻ em mê mải xem những video ngắn đó", anh Tiến Việt phân tích.

PGS.TS Trịnh Hòa Bình, Viện Hàn lâm Khoa học Xã hội Việt Nam cho biết, một thực tế là thế giới ảo đang âm thầm "lập trình lại" một thế hệ trẻ, khiến các em sống lạc trong TikTok, game, AI và dần mất kết nối với thực tại. Nhiều em nghiện video ngắn, sống ảo đến mức đánh mất cảm xúc, mất khả năng phân biệt thật - giả, sống - chết.

"Ảnh hưởng của TikTok đến trẻ em hiện nay là rất rõ ràng. Rất nhiều em xem video ngắn quá mức, dẫn đến "nghiện". Ngay cả người lớn còn bị cuốn hút, huống gì trẻ con. Thế giới mạng tràn ngập video ngắn, tin giả, trò chơi gây nghiện - tất cả được thiết kế chỉ để thu hút lượt xem, bất chấp tác động đến người dùng.

Làm gì để bảo vệ con trẻ?

PGS.TS Trịnh Hòa Bình cho rằng, hiện tượng mà nhiều người gọi là "thối não" là có thật. Trẻ em dần mất khả năng phân biệt thật - giả, sống - chết; trở nên tê liệt cảm xúc và vô cảm với thực tại. Thậm chí, tình trạng trẻ chết thương tâm do bắt chước những video clip trên mạng xuất hiện ngày càng nhiều. Một ví dụ điển hình là vụ việc ba đứa trẻ chơi gần ao, hai em rơi xuống nước cứu nhau, còn một em chỉ đứng trên bờ, không kêu cứu, không gọi người lớn, mà phát ra những âm thanh như đang "nhập vai TikTok". Điều này cho thấy hệ thần kinh các em bị tê liệt, phản xạ bị lập trình như đang lặp lại những gì đã xem quá nhiều trên mạng", PGS.TS Trịnh Hòa Bình nói.

Ở một khía cạnh nào đó, đây là hệ quả của sự phát triển công nghệ. Nhưng nếu không kiểm soát, mặt trái sẽ rất nghiêm trọng. Trẻ không thể tự thoát ra khỏi vòng xoáy này mà người lớn phải có trách nhiệm giúp các em gỡ bỏ. Sự bùng nổ của nội dung ngắn gây nghiện trên TikTok có thể dẫn đến rối loạn chú ý, lệch chuẩn hành vi. Sống ảo quá mức sẽ khiến trẻ mất kết nối với thực tại.

Từ góc độ xã hội học, hiện tượng này sẽ tác động lớn đến xã hội, đến kinh tế, đến giáo dục. Nếu lạm dụng, con người sẽ trở nên lười biếng, ỷ lại, mất khả năng tự thân vận động. Chúng ta còn đang đối diện với nguy cơ lớn hơn khi AI phát triển mạnh mẽ. Đừng kỳ vọng sai lầm rằng AI hay công nghệ sẽ làm thay ta mọi việc. Nếu không làm chủ, con người sẽ trở thành nô lệ của chính sản phẩm do người lớn tạo ra.

"Điều đáng lo là cha mẹ không biết gì cả. Trẻ chìm trong thế giới ảo, đi tìm lời giải, tìm sự kết nối ở đó. Sống cùng một nhà mà trở nên xa lạ. Đến khi có chuyện nghiêm trọng thì mới phát hiện, nhưng lúc ấy không cứu vãn được.

Thậm chí, tôi cho rằng đến lúc cần có cả những cơ quan chuyên trách về chữa trị cho căn bệnh này - một "chứng bệnh mới" của thời đại. Chúng ta cần phải có giải pháp, có chính sách rõ ràng, không thể chỉ hô hào", chuyên gia nói.

Theo Oxford Languages, "Brain rot" – tạm dịch là "thối não" – được chọn là Từ của năm 2024, phản ánh mối lo ngại toàn cầu về sự suy giảm trí tuệ do tiêu thụ nội dung vô nghĩa trên mạng xã hội.

Qua các nghiên cứu cho thấy, nghiện mạng xã hội ảnh hưởng lớn đến các kỹ năng tư duy như: Lập kế hoạch; Tổ chức; Giải quyết vấn đề; Ra quyết định; Không chỉ vậy, nhận thức bản thân cũng bị lệch lạc, dẫn đến mất kết nối với thực tại.

Nhiều phụ huynh nghĩ rằng chỉ cần cho con đầy đủ vật chất, muốn gì có nấy, thậm chí sẵn sàng chi tiền cho con mua những thiết bị công nghệ hiện đại. Khi trẻ có đầy đủ phương tiện để thâm nhập sâu hơn vào thế giới đó, thì chúng sống ở đó, nhập vai, hòa mình vào thế giới ảo. Đó là một mối nguy hiện hữu. Chỉ đến khi có chuyện, người ta mới giật mình, mới "ngã ngửa" vì không hề biết con mình đã đi quá xa trong thế giới ảo.

Để khắc phục điều này, theo chuyên gia, trong gia đình, điều quan trọng là phải có đối thoại thường xuyên. Bố mẹ không thể chỉ ra lệnh, càng không thể buông xuôi hay phó mặc. Không thể để con tự do tham gia những nhóm bạn xấu, chơi các trò hành xác hay thử thách nguy hiểm trên mạng xã hội.

Nhưng trước hết, chính người lớn phải tự chủ động tìm hiểu, tự trang bị. Có hiểu biết thì mới kiểm soát được. Không thể phó mặc vào ChatGPT, TikTok hay bất kỳ công cụ nào để thay mình nuôi dạy con. Bố mẹ phải có sự quan tâm thực sự, phải gắn bó, giao tiếp, tương tác. Bây giờ mỗi người một thiết bị, mỗi người một thế giới - tốc độ xa cách càng lớn thì nguy cơ bệnh lý càng nhiều. Đó là căn bệnh của thời đại, không thể xem nhẹ.

Đã đến lúc phải đặt ra vấn đề này một cách nghiêm túc và hệ thống ở cấp ngành, cấp quốc gia, chứ không chỉ là chuyện nội bộ từng lớp, từng trường. Nếu nhận thức được mức độ nghiêm trọng thì chúng ta sẽ có giải pháp, có quy trình triển khai. Việc này không còn là chuyện riêng của từng gia đình nữa – nó là một sự nghiệp chung.

Tô Hội

Nguồn SK&ĐS : https://suckhoedoisong.vn/chuyen-gia-noi-gi-ve-hien-tuong-thoi-nao-khi-tre-nghien-cac-video-ngan-tren-tiktok-youtube-169250807153840952.htm