Phát biểu tại buổi tọa đàm, PGS.TS. Nguyễn Thanh Chương, Chủ tịch Hội đồng trường Trường Đại học Giao thông Vận tải nhấn mạnh, giao thông vận tải, đặc biệt là hệ thống đường sắt tốc độ cao (ĐSTĐC) và đường sắt đô thị (ĐSĐT, Metro), đóng vai trò then chốt trong quá trình phát triển kinh tế - xã hội của mỗi quốc gia. Trong bối cảnh đô thị hóa nhanh chóng và nhu cầu kết nối vùng ngày càng cao, việc xây dựng và vận hành hệ thống đường sắt hiện đại, hiệu quả là một trong những nhiệm vụ quan trọng để đảm bảo sự phát triển bền vững. Trung Quốc là một trong những quốc gia tiên phong trong lĩnh vực đường sắt với những thành tựu ấn tượng về quy hoạch, phát triển và quản lý khai thác hệ thống đường sắt tốc độ cao và đường sắt đô thị.
PGS.TS. Nguyễn Thanh Chương, Chủ tịch Hội đồng trường Trường Đại học Giao thông Vận tải phát biểu tại buổi tọa đàm.
Tại hội thảo, một số giáo sư, tiến sĩ đến từ trường Đại học Giao thông Bắc Kinh (Trung Quốc), Trường Đại học Giao thông Vận tải đã thẳng thắn chia sẻ các ý kiến xung quan vấn đề phát triển của đường sắt tốc độ cao tại Trung Quốc và phân tích đầu tư kinh tế; quy hoạch tích hợp giao thông đường sắt đô thị và phát triển đô thị; các giải pháp nâng cao khả năng vận hành liên thông giữa các tuyến đường sắt đô thị tại Việt Nam…
Thông tin cụ thể hơn, GS. Wang Chao, Trường Đại học Giao thông Bắc Kinh cho biết, hiện Trung Quốc sở hữu mạng lưới ĐSTĐC lớn nhất thế giới. Tính đến năm 2024, Trung Quốc đã có hơn 40.000km ĐSTĐC, trong đó có hơn 10 thành phố có tuyến ĐSĐT.
“Việc phát triển ĐSTĐC, ĐSĐT đã giúp Trung Quốc giải quyết tình trạng quá tải giao thông, thúc đẩy phát triển kinh tế vùng và nâng cao chất lượng giao thông công cộng”, GS. Wang Chao thông tin. Ngoài ra, việc đưa vào khai thác các tuyến đường sắt tốc độ cao giúp giảm thời gian di chuyển, gia tăng hiệu quả kinh tế và giảm phát thải khí nhà kính. Trong đó, có tuyến Bắc Kinh đi Thượng Hải, mỗi ngày đạt 400.000 lượt/ngày. “Giá vé trung bình ở Trung Quốc chỉ khoảng 0,5 tệ/km, so với thu nhập bình quân của người dân là thấp nhất và hấp dẫn nhất”, GS. Wang Chao nói.
Các chuyên gia cũng cho rằng, cần xây dựng bộ tiêu chuẩn kỹ thuật chung cho metro Việt Nam.
Nhìn nhận về hiệu quả kinh tế, GS Han Baoming (Trường Đại học Giao thông Bắc Kinh) thông tin thêm, ĐSTĐC có thể cạnh tranh với hàng không. Vị này dẫn chứng, từ Vũ Hán đến Quảng Châu, đoạn đường gần 1.000km nhưng di chuyển bằng ĐSTĐC với vận tốc hơn 300km/h chỉ mất gần tiếng (Vũ Hán đến Quảng Châu). Ngoài ra, từ ĐSTĐC có thể thu được tiền. Ví như tuyến Bắc Kinh-Thượng Hải là đường sắt cao tốc thu được nhiều tiền nhất của Trung Quốc. Ban đầu lãi chưa tốt, nhưng càng về sau càng ổn định. Theo vị này, ngoài đoàn tàu chở khách, Việt Nam cũng nên xem xét vấn đề chở hàng từ Hà Nội vào TP Hồ Chí Minh vì lợi ích của đường sắt cao tốc nhiều. So với hàng không, chi phí bảo vệ môi trường thấp hơn nhiều. Tuy nhiên, GS Han Baoming cũng nói thêm, đường sắt cao tốc có hai hiệu quả về kinh tế và xã hội. Ở Trung Quốc có những tuyến biết trước không có hiệu quả kinh tế nhưng vẫn đầu tư vì có hiệu quả xã hội lớn. ĐSTĐC không chỉ quan tâm đến vấn đề kinh tế mà cần quan tâm đến cả lợi ích xã hội…
Không chỉ bàn về ĐSTĐC, từ thực tế mạng lưới ĐSĐT đang vận hành tại Việt Nam, trong đó có hệ thống Metro ở Hà Nội, TS Nguyễn Thị Hoài An, Trường Đại học Giao thông Vận tải chỉ ra thực trạng khả năng vận hành liên thông do không đồng bộ về công nghệ (hệ thống tàu, đường ray… có sự khác biệt về thông số kỹ thuật) giữa các tuyến metro… Điều này khiến cho các tuyến ĐSĐT thiếu khả năng tích hợp dẫn đến khó khăn trong vận hành.
Đồng tình với nhận định này, các chuyên gia tại tọa đàm kiến nghị cơ quan chức năng cần xây dựng bộ tiêu chuẩn kỹ thuật chung cho metro Việt Nam để đảm bảo tương thích giữa các tuyến; thiết lập trung tâm điều hành tích hợp cho toàn bộ hệ thống metro, nghiên cứu khả năng nội địa hóa công nghệ để giảm phục thuộc vào nước ngoài đồng thời tăng cường đào tạo nhân lực để vận hành hiệu quả hệ thống metro trong tương lai.
Phạm Huyền