Mùa xuân năm ấy, quê hương vải thiều cựa mình thức giấc trong ánh nắng tháng ba hanh hao, vàng óng như mật.
Trong khung cảnh bình yên đến nao lòng ấy, Hải, chàng trai 28 tuổi, bước chân xuống chiếc taxi. Anh cao ráo, dáng người có phần thư sinh nhưng đôi mắt lại ánh lên vẻ quyết đoán pha chút lo âu. Tấm bằng kinh tế danh giá từ đại học vẫn nằm trong cặp, nhưng trăn trở lớn nhất của anh giờ đây lại là vườn vải gia truyền đang đứng trước bờ vực thua lỗ.
*
Chiều muộn hôm đó, tại nhà văn hóa thôn, ánh đèn điện vàng vọt hắt lên những khuôn mặt chai sạm vì nắng gió. Hải bước lên bục, chiếc áo sơ mi trắng làm anh nổi bật giữa những chiếc áo nâu sờn bạc màu. Giọng anh đầy nhiệt huyết:
- Kính thưa bà con! Chúng ta không thể mãi làm nông nghiệp theo lối cũ.
Tiếng xì xào nổi lên, rồi một giọng trầm đục, đầy kinh nghiệm, vang như sấm giữa gian phòng im ắng:
- Lý thuyết suông. Mày tưởng cái mã vạch của mày nuôi nổi cái làng này à con?
Đó là ông Hùng, bố của Hải, một lão nông chính hiệu, tóc bạc trắng như cước, khuôn mặt hằn sâu nếp nhăn. Đôi mắt ông quắc lên vẻ khó chịu, xen lẫn giận dữ:
- Đất này nuôi người bằng mồ hôi, nước mắt, bằng kinh nghiệm cha ông để lại, chứ không phải mấy thứ sách vở của cậu, Hải ạ. Cậu đang phá hoại truyền thống đấy.
Lời ông Hùng như gáo nước lạnh dội thẳng vào nhiệt huyết của Hải và cũng là tiếng lòng của không ít bà con quen lối làm ăn truyền thống.
Giữa luồng ý kiến trái chiều, một bóng dáng nhỏ nhắn đứng dậy. Đó là Lan, 26 tuổi, chủ vựa thu mua nông sản nhỏ, nhưng lại có tiếng nói nhờ sự công tâm và tháo vát. Cô mặc chiếc áo bà ba giản dị, tóc búi gọn sau gáy, để lộ khuôn mặt mộc mạc nhưng thanh tú. Ánh mắt cô rất kiên định, không hề nao núng. Lan nhìn thẳng vào Hải, rồi khẽ quay sang nhìn ông Hùng:
- Ý tưởng của anh Hải rất hay và em tin nó có tiềm năng. Nhưng chúng ta cần tính toán kỹ lưỡng từng bước. Bà con mình quen làm theo nếp cũ rồi, thay đổi không phải dễ đâu ạ. Phải có lộ trình, có sự hỗ trợ cụ thể...
Lời của Lan, không ủng hộ tuyệt đối cũng không phản đối gay gắt, như một làn gió mát xoa dịu không khí căng thẳng.
*
Những ngày đầu, sự hợp tác giữa Hải và Lan chẳng khác nào hai dòng chảy đối lập. Hải, với bộ óc rèn giũa ở thành phố, mang về kế hoạch chi tiết về hệ thống tưới nhỏ giọt. Anh hào hứng giải thích hiệu quả tiết kiệm nước, tăng năng suất, giảm chi phí cho bà con mà lại không lo hạn hán. Nhưng bà con chỉ khẽ lắc đầu, ánh mắt đầy e ngại:
- Nghe thì hay đấy, nhưng vốn đâu ra mà làm hả cậu Hải? Tiền tỷ đấy chứ ít ỏi gì - ông Tư, một lão nông có tiếng trong làng, cất tiếng.
Hải biết, rào cản lớn nhất không phải kiến thức, mà là lo lắng về chi phí đầu tư ban đầu và tâm lý ngại thay đổi.
Chính lúc ấy, Lan trở thành cầu nối vô giá. Cô không chỉ am hiểu cây vải, mà còn thấm nhuần tâm lý từng hộ dân. Lan lặng lẽ đi từng nhà, mang theo sổ ghi chép, tỉ mẩn phân tích:
- Bác Tư ơi, con tính rồi, chi phí ban đầu có lớn, nhưng cái lợi lâu dài mới quan trọng, tiết kiệm công cán, đỡ lo bệnh dịch. Con làm thử ngay vườn nhà con, bác cứ qua mà xem.
Sáng hôm sau, khi sương còn giăng mắc trên tán vải, Lan đã cùng vài thanh niên trong vựa hì hục lắp đặt đường ống, vòi phun tại một góc vườn nhà cô. Tiếng máy khoan, tiếng ống nhựa va vào nhau lạch cạch vang khắp xóm. Nhiều bà con tò mò đến xem, xúm xít bình phẩm. Lan giải thích từng chi tiết, từ cách đặt ống đến vận hành máy bơm, ánh mắt cô gái quê toát lên sự tự tin và niềm tin tuyệt đối. Hải đứng từ xa quan sát, tim dâng lên nỗi ngưỡng mộ thầm kín. Anh thấy ở Lan không chỉ sự kiên cường, tháo vát mà còn là một tấm lòng chân thật, xây dựng, sẵn sàng tiên phong, sẵn sàng vì bà con.
*
Đáp lại, Hải cũng dốc sức khi vựa nông sản của Lan gặp khó khăn về đầu ra.
- Để anh lo chuyện này, Hải nói với Lan bằng giọng quả quyết.
Anh gọi điện về thành phố, vận dụng mọi mối quan hệ. Sau ba ngày làm việc không ngừng nghỉ, với hàng chục cuộc gọi và email, Hải đã mang về cho Lan một hợp đồng với một chuỗi siêu thị lớn ở Hà Nội. Lan không tin vào mắt mình:
- Anh... làm được thật sao?
- Chỉ cần em tin, mọi thứ đều có thể.
Những ngày sau đó, cả hai lao vào công việc chuẩn bị chuyến hàng đầu tiên. Đêm đã khuya, ánh trăng vằng vặc treo trên ngọn tre, đổ bóng mờ ảo xuống vườn vải. Gió đêm mang theo hương vải chín ngan ngát. Hải và Lan cùng nhau kiểm tra từng quả vải, lựa ra những quả đẹp nhất, đỏ mọng nhất, rồi cẩn thận đóng gói vào những hộp giấy thiết kế mới.
Một chiều cuối tháng Năm, khi nắng bắt đầu gay gắt, tin tức về một trận sâu bệnh lạ bùng phát lan khắp làng. Những tán lá vải xanh mướt bỗng xuất hiện những đốm nâu li ti, rồi nhanh chóng lan rộng, làm lá khô héo, quả non rụng lả tả.
Hải và Lan lập tức có mặt ở vườn vải đầu tiên bị nhiễm bệnh. Mùi thuốc trừ sâu nồng nặc quyện vào không khí ẩm ướt. Hải sờ nhẹ lên những chiếc lá khô cháy, vẻ mặt căng thẳng.
- Chưa từng thấy loại sâu này bao giờ...
- Phải hành động ngay - Lan nói, giọng đầy quyết đoán - Nếu để lây lan, cả vùng này sẽ mất trắng.
Họ cùng nhau thức trắng nhiều đêm. Dưới ánh đèn pin leo lét, Hải pha thuốc, Lan cầm bình phun, len lỏi qua từng hàng cây.
- Cố lên em, sắp xong rồi! Hải động viên, đưa chai nước cho Lan.
*
Ngay khi những hạt mầm tình cảm vừa kịp nảy mầm, Thương xuất hiện như một cơn lốc xoáy, mang theo sự hiện đại và những toan tính sắc lạnh, cuốn phăng đi sự yên bình.
Cô ta không còn là người bạn cũ thân thiện. Giờ đây, Thương là trưởng phòng marketing của một tập đoàn nông sản lớn, có trong tay quyền lực và sự tự tin đáng sợ. Mùi nước hoa sang trọng của Thương thoang thoảng mỗi khi xuất hiện ở làng, đối lập hoàn toàn với mùi đất, mùi bùn quen thuộc. Cô thường xuyên viện cớ "thảo luận dự án lớn", "ký kết hợp đồng tiềm năng" để gặp Hải.
Một chiều nọ, Thương mang theo giỏ quà sang trọng đến tận nhà Hải, tay bắt mặt mừng với ông Hùng.
- Cháu nghe nói anh Hải dạo này mải mê xây dựng thương hiệu lắm ạ. Hải nhà mình tài giỏi thế này, lẽ ra phải có một người vợ môn đăng hộ đối, có địa vị xã hội để giúp anh ấy thăng tiến sự nghiệp. Một người phụ nữ hiểu biết về kinh doanh, có thể đồng hành cùng anh ấy trên thương trường lớn...
Ông Hùng nghe vậy, gật gù ra chiều đồng tình.
Ông Hùng, vốn đã không hài lòng với những cải tiến mà ông cho là viển vông của Hải, nay lại thấy con trai thân thiết với Lan, một cô gái chỉ biết đến ruộng vườn, không có địa vị gì trong xã hội. Điều này càng khiến ông tức giận, cho rằng Lan đang làm hư con trai mình.
Một ngày cuối tháng sáu, khi những chùm vải thiều căng mọng, đỏ au đang chờ ngày thu hoạch, cơn bão bất ngờ đổ bộ vào. Trời xám xịt như đêm ập đến giữa ban ngày. Mưa như trút, không ngừng quất vào những mái nhà. Sấm chớp xé toạc bầu trời. Tiếng gió giật mạnh, rít lên từng hồi như tiếng quỷ khóc. Những cành vải trĩu quả, niềm tự hào của bà con, giờ bị quật tả tơi.
Trong khung cảnh hỗn loạn ấy, Thương lại xuất hiện. Cô ta đứng dưới mái hiên nhà văn hóa thôn, nơi bà con đang trú ẩn, người ướt sũng, khuôn mặt vẫn trang điểm kỹ càng nhưng ánh mắt đầy vẻ lạnh lùng, dứt khoát.
- Công ty tôi có thể giúp bà con lúc này. Chúng tôi sẽ thu mua toàn bộ số vải còn lại, nhưng chỉ với 30% giá thị trường, cô nở nụ cười nhạt nhẽo, đầy sự đắc thắng.
Hải đứng như trời trồng. Tim anh đau thắt như bị bóp nghẹt. Anh nhìn ra ngoài sân, nơi vườn vải của gia đình và cả làng đang oằn mình trong bão.
Trong khoảnh khắc tuyệt vọng nhất, Lan bất ngờ lao ra vườn vải đang tan hoang dưới cơn bão. Mưa quất vào mặt, bùn đất bám đầy quần áo, nhưng cô vẫn cố gắng buộc lại từng cành cây, từng quả vải.
- Hải ơi, đừng bỏ cuộc, Bà con mình còn đây mà, giọng Lan lạc đi trong gió.
Hải như bừng tỉnh. Anh chạy ra cùng Lan, cùng bà con chống chọi với cơn bão. Họ cùng nhau đắp đê, tát nước, dựng lại giàn. Tinh thần đoàn kết của những người dân vùng vải bùng lên mạnh mẽ hơn bao giờ hết. Hải từ chối lời đề nghị của Thương:
- Chúng tôi sẽ không bán cho cô với cái giá khinh miệt đó. Chúng tôi tự cứu lấy vải của mình.
Giữa lúc cả làng còn đang hoang mang và tuyệt vọng, một tin đồn thất thiệt bắt đầu lan truyền nhanh như cháy rừng: "Vải thiều đã nhiễm bệnh nặng từ đầu vụ", "Vải của anh Hải, chị Lan không đạt chất lượng, ăn vào có khi còn bị ngộ độc". Tin đồn này như nhát dao chí mạng, đâm thẳng vào hy vọng cuối cùng của bà con, đẩy họ vào cảnh khốn khó.
Hải cảm thấy có điều gì đó bất thường. Dù vườn vải bị ảnh hưởng bởi sâu bệnh và bão, chất lượng vẫn được kiểm soát. Sao tin đồn lại ác ý và trùng hợp đến vậy?
Tại một quán nước ven chợ, Hải vô tình nghe được cuộc đối thoại giữa một tiểu thương và người lái xe tải:
- Tin gì mà ghê thế, vải thiều hỏng hết rồi à? - tiểu thương hỏi.
Người lái xe tải nhấp ngụm trà đặc, khẽ hạ giọng:
- Nghe đâu là do bên công ty... à, cái công ty lớn, có cô giám đốc trẻ đẹp ấy, họ tung tin ra đấy. Bảo là vải nhiễm bệnh, không bảo đảm chất lượng, để ép giá thu mua xuống.
Ngay lập tức, Hải và Lan quay về làng. Hải dùng kinh nghiệm công nghệ, lần theo dấu vết các bài viết, bình luận ác ý trên các diễn đàn nông nghiệp, hội nhóm buôn bán vải. Anh phát hiện ra những tài khoản "ảo" được tạo ra để lan truyền thông tin tiêu cực về vải thiều quê anh và địa chỉ IP của một số tài khoản đó trùng khớp với địa chỉ từ trụ sở công ty của Thương.
*
Buổi họp khẩn của bà con được tổ chức ngay sau đó, trong không khí u ám và lo lắng. Bà con ngồi im lặng, khuôn mặt ai nấy lộ rõ sự mệt mỏi và tuyệt vọng.
Hải bước lên bục, không còn sự hào hứng như lần đầu, thay vào đó là vẻ kiên định đến sắt đá.
- Kính thưa bà con. Con biết mọi người đang rất lo lắng. Nhưng con muốn nói một điều tin đồn về vải của chúng ta là hoàn toàn sai sự thật. Nó là một âm mưu.
Tiếng xì xào bắt đầu nổi lên. Lan bước tới, cầm trên tay tập tài liệu họ đã dày công thu thập. Giọng cô gái quê bình tĩnh nhưng đầy sức nặng:
- Đây là bằng chứng cho thấy công ty của cô Thương đã cố tình tung tin đồn thất thiệt, hạ thấp uy tín vải thiều của chúng ta để ép giá bà con. Họ muốn chúng ta phải bán rẻ mạt cho họ!
Hải tiếp lời, giơ cao chiếc điện thoại hiển thị những bằng chứng rõ ràng:
- Chúng con đã lần ra dấu vết của những tài khoản ảo, những bài viết bôi nhọ trên mạng xã hội.
Cả phòng họp lặng đi. Sau đó, một tiếng "À" vang lên, rồi những tiếng xì xào, bàn tán ngày càng lớn. Mọi ánh mắt đổ dồn về phía Thương, người đang ngồi ở cuối phòng, khuôn mặt tái mét.
Lúc này, ông Hùng, người vẫn ngồi im lặng từ đầu, từ từ đứng dậy. Ông bước chậm rãi về phía Lan, đôi mắt đục ngầu vì lo lắng và bão tố giờ đây ánh lên một vẻ dịu dàng đến lạ.
- Bác xin lỗi Lan. Bác đã sai rồi. Con là đứa con dâu bác hằng mong ước.
Kỳ diệu thay, sau cơn bão tàn khốc, khi ánh nắng yếu ớt đầu tiên chiếu rọi xuống những vườn vải tan hoang, một điều không tưởng đã xảy ra. Những cây vải còn sót lại, những chùm quả bám trụ kiên cường trên cành lá tả tơi, lại cho ra một hương vị đặc biệt hơn bao giờ hết.
Hải và Lan không bỏ lỡ dù chỉ một giây. Họ biết đây chính là cơ hội vàng để biến tai họa thành sức mạnh.
- Đây không chỉ là vải thiều, đây là biểu tượng của ý chí, Hải nói với Lan, đôi mắt anh sáng rực.
Họ nhanh chóng ghi lại những hình ảnh vườn vải sau bão, những khuôn mặt sạm nắng, những bàn tay chai sạn của bà con đang cần mẫn thu gom từng trái vải còn sót lại. Họ phỏng vấn ông Hùng, phỏng vấn những lão nông đã chứng kiến bao mùa vải. Những câu chuyện về đêm bão lịch sử, về sự đoàn kết cứu vườn, về giọt nước mắt và nụ cười sau tai ương được chắt lọc lại.
Điện thoại của Hải và Lan đổ chuông không ngớt. Đơn hàng từ khắp nơi trên cả nước, thậm chí từ nước ngoài, đổ về như thác lũ. Những siêu thị, nhà hàng cao cấp, và cả những người tiêu dùng bình thường đều muốn sở hữu "vải thiều vượt bão". Vải thiều bán chạy hơn bao giờ hết, đôi khi còn vượt xa mức giá kỳ vọng ban đầu của Hải.
Trên khuôn mặt bà con nông dân, nụ cười đã trở lại. Từ những ánh mắt tuyệt vọng sau cơn bão, giờ đây là những ánh mắt lấp lánh niềm vui và sự biết ơn.
Một năm sau, đám cưới của Hải và Lan được tổ chức ấm cúng ngay giữa vườn vải trĩu quả, nơi tình yêu của họ đã nảy mầm và trải qua bao sóng gió.
Giờ đây, Hải và Lan không chỉ là vợ chồng mà còn là những người lãnh đạo trẻ đầy tâm huyết của nông nghiệp quê nhà. Dưới sự dẫn dắt của họ, mô hình canh tác hữu cơ được mở rộng, từng gốc vải được chăm sóc tỉ mỉ, không hóa chất độc hại. Họ tiên phong áp dụng công nghệ Blockchain để truy xuất nguồn gốc, mỗi trái vải giờ đây đều có một mã QR, cho phép người tiêu dùng biết rõ từ quy trình gieo trồng, chăm sóc đến thu hoạch, bảo đảm chất lượng và niềm tin.
Vải thiều Thanh Hà không chỉ giữ vững thị trường nội địa mà còn vươn xa hơn nữa trên thị trường quốc tế, xuất khẩu sang những thị trường khó tính nhất.
LƯƠNG ĐÌNH KHOA