Vào trung tuần tháng 6, tại nhà lưu niệm nhà báo, liệt sĩ Trần Kim Xuyến ở xã Tân Mỹ Hà, huyện Hương Sơn, tỉnh Hà Tĩnh, nhiều đoàn khách đến thăm, thắp hương tưởng niệm, bày tỏ lòng tri ân trước những cống hiến của ông.
Nhà báo Trần Kim Xuyến. Ảnh tư liệu Thông tấn xã Việt Nam
Bà Nguyễn Thị Cưu, 78 tuổi, em dâu của liệt sĩ Trần Kim Xuyến, người trực tiếp chăm sóc hương khói tại nhà lưu niệm, nói: "Qua lời kể của các bậc tiền bối, chúng tôi luôn tự hào về anh - một cán bộ đa tài, một nhà báo tận tâm, đã hy sinh vì Tổ quốc".
Nhà báo Trần Kim Xuyến sinh năm 1921 tại xã Sơn Mỹ (nay là xã Tân Mỹ Hà, huyện Hương Sơn, Hà Tĩnh) trong một gia đình nông dân nghèo. Từ nhỏ, ông đã bộc lộ lòng yêu nước và sớm giác ngộ cách mạng.
Với thành tích học tập xuất sắc, ông tốt nghiệp Trường Quốc học Vinh (Nghệ An). Năm 1939, ông được chính quyền thực dân Pháp bổ nhiệm làm việc tại Tòa sứ Bắc Giang, nhưng ông từ chối làm tay sai cho giặc, chuyển về Hà Nội năm 1943 để hoạt động cách mạng.
Bà Nguyễn Thị Cưu nhiều năm nay chăm lo hương khói cho nhà báo, liệt sĩ Trần Kim Xuyến
Năm 1944, trong thời gian vừa hoạt động cách mạng bí mật, vừa tham gia các hoạt động xã hội công khai, ông bị thực dân Pháp bắt và giam tại nhà tù Hỏa Lò. Sau khi vượt ngục thành công, ông tham gia vào việc chuẩn bị cho Tổng khởi nghĩa giành chính quyền tại Hà Nội.
Cách mạng Tháng Tám thành công, nhà báo Trần Kim Xuyến được Đảng và Bác Hồ giao nhiều trọng trách. Ông tham gia xây dựng cơ sở vật chất cho Đài Tiếng nói Việt Nam và trực tiếp chỉ huy việc truyền đi toàn thế giới bản Tuyên ngôn Độc lập ngày 2/9/1945 bằng ba thứ tiếng: Việt, Anh, Pháp, cùng danh sách các thành viên Chính phủ lâm thời nước Việt Nam Dân chủ Cộng hòa.
Trong năm 1945, ông được giao nhiệm vụ làm Đổng lý Văn phòng (Chánh Văn phòng) Bộ Tuyên truyền và Phó Giám đốc Nha Thông tin - lãnh đạo đầu tiên của Việt Nam Thông tấn xã (nay là Thông tấn xã Việt Nam).
Huân chương Kháng chiến hạng nhất do Chủ tịch nước Việt Nam Dân chủ Cộng hòa truy tặng nhà báo Trần Kim Xuyến
Tháng 1/1946 đánh dấu mốc quan trọng cuộc đời sự nghiệp khi ông được bầu làm đại biểu Quốc hội khóa 1. Ông là đại biểu tỉnh Bắc Giang và là một trong những đại biểu trẻ nhất của Quốc hội lúc bấy giờ.
Bác Hồ bật khóc khi nhà báo Trần Kim Xuyến hy sinh
Những dòng lưu bút của các vị lãnh đạo từ trung ương đến địa phương khi ghé thăm nhà lưu niệm nhà báo, liệt sĩ Trần Kim Xuyến đều ghi nhận, đánh giá ông là một nhà báo tài năng, tận tụy, trung thành với Đảng, với nhân dân, là tấm gương, niềm tự hào của nền báo chí cách mạng Việt Nam.
Dù cuộc đời chỉ kéo dài 26 năm, ông đã để lại nhiều dấu ấn trong hoạt động Quốc hội và báo chí.
Theo các tài liệu về cuộc đời hoạt động của ông tại nhà lưu niệm, cuối năm 1946, kháng chiến toàn quốc bùng nổ, nhà báo Trần Kim Xuyến đã chỉ đạo đội ngũ phóng viên, biên tập viên, nhân viên kỹ thuật Thông tấn xã Việt Nam viết bài, đưa tin vạch trần âm mưu của Pháp, nêu gương, cổ vũ tinh thần chiến đấu bảo vệ chính quyền.
Ngày 3/3/1947, khi phát hiện đài phát sóng tại chùa Trầm (Hà Đông), thực dân Pháp huy động lực lượng tấn công dữ dội. Nhà báo Trần Kim Xuyến tình nguyện ở lại, đạp xe đến các địa điểm để chỉ huy việc sơ tán tài liệu đến nơi an toàn. Khi vừa hoàn thành nhiệm vụ, ông bị trúng đạn liên thanh của quân Pháp và hy sinh tại Đầm Sen, xã Ngọc Sơn (nay là thị trấn Chúc Sơn, huyện Chương Mỹ, Hà Nội).
Nhà lưu niệm nhà báo, liệt sĩ Trần Kim Xuyến trở thành địa chỉ đỏ giáo dục truyền thống yêu nước cách mạng cho thế hệ trẻ hôm nay và mai sau
Tiếc thương một nhà báo tài năng, một cán bộ đa tài, có mục tiêu, lý tưởng cách mạng, khi nhận tin nhà báo Trần Kim Xuyến hy sinh, Bác Hồ đã bật khóc.
Trong giấy truy tặng ngày 19/3/1947, Bộ Nội vụ ghi rõ: Trần Kim Xuyến là một cán bộ mẫn cán, nhiều năng lực và sáng kiến, có công lớn trong việc tổ chức Nha Thông tin Việt Nam. Ông đã nêu gương can đảm, tận tâm mà hy sinh, xứng đáng làm gương cho mọi người.
Ngày 23/4/1949, Chủ tịch Hồ Chí Minh ký Sắc lệnh truy tặng Huân chương Kháng chiến hạng nhất cho nhà báo, liệt sĩ Trần Kim Xuyến, nhấn mạnh công trạng: “Là một cán bộ tuyên truyền có tài”.
Nhà lưu niệm nhà báo, liệt sĩ Trần Kim Xuyến tại quê nhà đã trở thành “địa chỉ đỏ” giáo dục truyền thống yêu nước cho các thế hệ trẻ. Một lãnh đạo xã Tân Mỹ Hà chia sẻ: “Không chỉ ở Hà Tĩnh, nhiều địa phương trên cả nước có trường học, con đường mang tên nhà báo, liệt sĩ Trần Kim Xuyến. Đây không chỉ là sự ghi nhận công lao của ông mà còn là niềm tự hào, nhắc nhở các thế hệ hôm nay và mai sau tiếp tục phát huy truyền thống yêu nước".
Đậu Tình