Cơ chế, chính sách đặc thù, vượt trội trong lĩnh vực bảo vệ môi trường

12 giờ trướcBài gốc

Ảnh minh họa

Hà Nội là địa bàn có tốc độ đô thị hóa nhanh

Chia sẻ về cơ chế, chính sách đặc thù, vượt trội của Luật Thủ đô 2024 trong lĩnh vực bảo vệ môi trường, Ths Bùi Thị Thanh Thủy, giảng viên Khoa Nhà nước và Pháp luật, Trường đào tạo cán bộ Lê Hồng Phong, Hà Nội cho biết, Luật Thủ đô năm 2024 được Quốc hội thông qua với các cơ chế, chính sách đặc thù vượt trội cho Thủ đô và tăng cường phân cấp, phân quyền cho Thủ đô trên một số lĩnh vực nhằm tạo sự chủ động, tăng tính tự chủ, tự chịu trách nhiệm trong thực hiện nhiệm vụ phát triển kinh tế - xã hội, bảo đảm quốc phòng, an ninh, đối ngoại của Thủ đô. Một trong những lĩnh vực quan trọng được Luật Thủ đô 2024 quy định một cách toàn diện đó là vấn đề môi trường, tháo gỡ được những nút thắt mà Luật Thủ đô 2012 chưa thể hiện được.

Theo đó, Hà Nội là trung tâm kinh tế lớn thu hút nhiều lao động đến sinh sống và làm việc dẫn đến sự quá tải về hạ tầng đô thị do dân số gia tăng, Hà Nội cũng là địa bàn có tốc độ đô thị hóa nhanh khiến môi trường TP bị ô nhiễm nghiêm trọng. Mặc dù trong những năm qua, Hà Nội đã thực hiện nhiều giải pháp bảo vệ môi trường nhưng vẫn nằm trong nhóm TP ô nhiễm môi trường cao nhất thế giới. Theo Tổ chức Y tế thế giới (WHO), Việt Nam là quốc gia ô nhiễm không khí thứ hai trong khu vực Đông Nam Á và thứ 22 trên toàn thế giới, trong đó, riêng Hà Nội xếp thứ 8 về mức độ ô nhiễm không khí trên toàn cầu. Trung bình mỗi năm, người Hà Nội hít thở một lượng bụi mịn p.m2.5 gấp 9 lần mức khuyến cáo an toàn cho sức khỏe của WHO.

Vì vậy, nội dung về môi trường đã được Luật Thủ đô 2024 bổ sung nhiều quy định mới so với Luật Thủ đô 2012 để tăng cường bảo vệ môi trường và nâng cao chất lượng cuộc sống của người dân, đồng thời, nhằm tháo gỡ những vấn đề còn tồn tại để góp phần xây dựng một môi trường sống an toàn và lành mạnh.

Cụ thể, Luật Thủ đô 2024 quy định việc quản lý và bảo vệ môi trường Thủ đô tuân theo các nguyên tắc: “phát triển bền vững, phát triển kinh tế tuần hoàn và chủ động ứng phó với biến đổi khí hậu gắn với việc duy trì các yếu tố tự nhiên, đa dạng sinh học, văn hóa, lịch sử của Thủ đô; bảo đảm tỷ lệ không gian xanh theo quy hoạch” (khoản 1 Điều 28). Các vấn đề trên phải được tích hợp lại cùng với truyền thống văn hóa, lịch sử lâu đời của Hà Nội, từ đó, hạn chế các hoạt động gây ô nhiễm môi trường, từng bước cải thiện và bảo đảm thực hiện nghiêm túc các tiêu chuẩn, quy chuẩn về môi trường trên địa bàn Thủ đô.

Các vấn đề tác động đến môi trường Thủ đô

Ths Bùi Thị Thanh Thủy cho biết, theo thống kê của Chi cục Dân số Hà Nội, tính đến hết tháng 9 năm 2023, dân số Hà Nội đạt 8.499.038 người, đứng thứ 2 cả nước, chiếm khoảng 8,5% tổng dân số Việt Nam. Theo số liệu thống kê của Sở giao thông vận tải Hà Nội (nay là Sở Xây dựng Hà Nội), Hà Nội đang quản lý hơn 8 triệu phương tiện gồm 1,1 triệu ô tô và 6,9 triệu xe máy, trên 1 triệu phương tiện từ các tỉnh, TP khác thường xuyên lưu thông trên địa bàn Thủ đô, hơn nữa hàng năm tỉ lệ tăng phương tiện giao thông bình quân là 5%/năm.

Hà Nội có 9 khu công nghiệp đang hoạt động, 2 khu công nghiệp cần đẩy nhanh tiến độ, 5 khu công nghiệp dự kiến triển khai trong giai đoạn 2021-2025, có 1.350 làng nghề và làng có nghề (tính tới hết năm 2023), trong đó, đến thời điểm tháng 10/2024 có 330 làng được công nhận là làng nghề, làng nghề truyền thống. Báo cáo và phân tích môi trường tại 65 làng nghề của Sở Tài nguyên và Môi trường Hà Nội (nay là Sở Nông nghiệp và Môi trường Hà Nội) cho thấy, có 60/65 làng nghề ô nhiễm môi trường. Hiện có đến 46% số làng nghề có môi trường bị ô nhiễm nặng do nước thải sản xuất xả thẳng ra môi trường với mức độ ô nhiễm rất cao mà không qua hệ thống xử lý.

Tổng lượng rác sinh hoạt phát sinh trên địa bàn TP Hà Nội được chuyển về các khu xử lý rác thải khoảng 6.800 – 7.500 tấn/ngày. Nhà máy điện rác Sóc Sơn với quy mô công suất xử lý 4.000 tấn/ngày, công suất phát điện 90MW, hiện nay đang tiếp tục hoàn thành để đưa vào hoạt động Dự án nhà máy điện rác Seraphin công suất 37MW trong quý I/2025.

Các vấn đề trên tác động rất lớn đến môi trường của Thủ đô Hà Nội. Bởi lẽ, với mật độ dân cư đông đúc sẽ là lợi thế trong xây dựng chính quyền TP vững mạnh, trong phát triển kinh tế - xã hội để Hà Nội trở thành trung tâm, động lực thúc đẩy phát triển kinh tế vùng và cả nước, tích cực hội nhập quốc tế nhưng cũng đồng thời tạo ra những áp lực lớn về hạ tầng giao thông, kỹ thuật TP và những thách thức đối với môi trường Hà Nội.

Do đó, việc bảo vệ môi trường, cải thiện chất lượng môi trường không khí và xử lý rác thải, nước thải không chỉ là nhiệm vụ cấp bách, mà còn là nhiệm vụ chiến lược, quyết định đến sự phát triển bền vững và chất lượng sống của Nhân dân Thủ đô. Đây là yêu cầu mang tính lịch sử, đặt nền móng vững chắc cho Hà Nội trở thành Thủ đô sáng - xanh - sạch - đẹp, nơi đáng sống và tự hào.

Chính sách đặc thù của Hà Nội trong quản lý và bảo vệ môi trường

Theo Ths Bùi Thị Thanh Thủy, việc quy định vùng phát thải thấp nhằm mục đích cải thiện chất lượng không khí, giảm ô nhiễm và tạo môi trường sống an toàn cho người dân. Trong phạm vi vùng phát thải thấp sẽ hạn chế các phương tiện giao thông gây ô nhiễm môi trường. Trên cơ sở được Luật phân quyền, HĐND TP đã ban hành Nghị quyết Số: 47/2024/NQ-HĐND ngày 12/12/2024 quy định thực hiện vùng phát thải thấp trên địa bàn TP Hà Nội (thực hiện điểm a khoản 2 Điều 28 Luật Thủ đô 2024).

Quy định vùng phát thải thấp sẽ được thực hiện theo lộ trình: từ năm 2025 đến năm 2030 sẽ thí điểm lập vùng phát thải thấp ở một số khu vực trên địa bàn quận Hoàn Kiếm, Ba Đình; đồng thời, khuyến khích các địa phương khác lập vùng phát thải thấp; từ năm 2031 trở đi, các khu vực trên địa bàn TP có một trong 3 tiêu chí đã được quy định tại Điều 4 Nghị quyết 47/2024/NQ-HĐND sẽ phải thực hiện vùng phát thải thấp.

Vấn đề ô nhiễm môi trường Thủ đô hiện nay, ngoài nguồn phát thải từ giao thông còn có phát thải công nghiệp từ các cơ sở sản xuất. Vì vậy, các cơ sở sản xuất ở nội thành gây ô nhiễm môi trường hoặc không phù hợp với Quy hoạch chung Thủ đô theo quy định của pháp luật bảo vệ môi trường quốc gia và Luật Thủ đô 2024 sẽ buộc phải di dời; đối với các cơ sở sản xuất ở làng nghề sẽ phải thực hiện các biện pháp bảo vệ môi trường theo quy định; đồng thời, các cơ sở, hộ gia đình sản xuất thuộc ngành, nghề không khuyến khích phát triển tại làng nghề còn có trách nhiệm tuân thủ kế hoạch di dời, chuyển đổi ngành, nghề sản xuất theo quy định của cơ quan Nhà nước có thẩm quyền.

Vấn đề giảm phát thải nhựa, Luật Bảo vệ môi trường năm 2020 mới chỉ quy định trách nhiệm của UBND cấp tỉnh chỉ đạo tổ chức việc thu gom, xử lý chất thải nhựa trên địa bàn. Luật Thủ đô 2024 đã quy định bổ sung các biện pháp hiệu quả hơn để có thể giảm phát thải nhựa ngay từ trong hoạt động sản xuất, kinh doanh và tiêu dùng sinh hoạt; quy định các biện pháp hỗ trợ, ưu đãi đối với hoạt động xử lý, sản xuất, kinh doanh và tiêu dùng liên quan đến tái chế rác thải sử dụng kỹ thuật hiện có tốt nhất, đó là giải pháp kỹ thuật tốt nhất được lựa chọn bảo đảm phù hợp với thực tế, hiệu quả trong phòng ngừa, kiểm soát ô nhiễm, giảm thiếu tác động xấu đến môi trường.

Như vậy, Luật Thủ đô 2024 đã quy định một cách toàn diện về vấn đề môi trường, bao gồm các nội dung quản lý môi trường, xử phạt trong lĩnh vực môi trường, nguồn tài chính để thực hiện các hoạt động bảo vệ môi trường. Các cơ chế được quy định trong Luật Thủ đô 2024 kết hợp với các quy định về bảo vệ môi trường của quốc gia sẽ tạo điều kiện để Thủ đô thực hiện tốt các hoạt động bảo vệ môi trường. Luật thủ đô 2024 được triển khai hiệu quả trong thực tiễn sẽ đem lại sức sống mới, động lực mới đưa Hà Nội trở thành một đô thị thông minh, hiện đại, giàu bản sắc, xứng đáng với vị thế Thủ đô ngàn năm văn hiến của đất nước.

Các cơ chế được quy định trong Luật Thủ đô kết hợp với các quy định về bảo vệ môi trường, phân vùng môi trường sẽ tạo điều kiện để Thủ đô thực hiện tốt các hoạt động bảo vệ môi trường. Cần xây dựng kế hoạch triển khai thực hiện, các chương trình ưu tiên hành động như rà soát và hoàn thiện cơ chế, chính sách quản lý chất lượng không khí; giảm phát thải từ các nguồn chính từ giao thông, xây dựng, công nghiệp, nông nghiệp. Trong đó, phân công "rõ người, rõ việc, rõ trách nhiệm" cho các đơn vị liên quan.

PGS.TS Vũ Thanh Ca, nguyên giảng viên cao cấp, Trường Đại học Tài nguyên và Môi trường Hà Nội

Đức Hiệp

Nguồn PL&XH : https://phapluatxahoi.kinhtedothi.vn/co-che-chinh-sach-dac-thu-vuot-troi-trong-linh-vuc-bao-ve-moi-truong-421749.html