Cơ hội vàng cho ngành năng lượng

5 giờ trướcBài gốc

Tinh thần xuyên suốt của Nghị quyết 70 là “mở đường” thị trường điện cạnh tranh và đẩy mạnh thu hút đầu tư tư nhân. (Nguồn: Dân trí)

Ngày 20/8/2025, Bộ Chính trị đã ban hành Nghị quyết 70-NQ/TW (Nghị quyết 70) về bảo đảm an ninh năng lượng quốc gia đến năm 2030, tầm nhìn đến năm 2045. Nghị quyết số 70 được đánh giá là bước tiến so với Nghị quyết số 55-NQ/TW (Nghị quyết 55) của Bộ Chính trị ban hành ngày 11/02/2020 về định hướng Chiến lược phát triển năng lượng quốc gia của Việt Nam đến năm 2030, tầm nhìn đến năm 2045.

Nghị quyết 70 nhận được sự hưởng ứng của các chuyên gia trong ngành, coi đây là bước tiến mạnh mẽ hơn khi cụ thể hóa mục tiêu, cơ chế, giải pháp, bám sát thực tiễn và giải quyết trực diện những vấn đề cấp bách của ngành năng lượng. Đặc biệt, Nghị quyết đã mở ra cánh cửa cho các thành phần kinh tế, đặc biệt là khu vực tư nhân, tham gia tích cực vào việc phát triển các dự án năng lượng, khuyến khích mạnh mẽ đối với đầu tư và sử dụng năng lượng một cách tiết kiệm, hiệu quả đồng thời giảm thiểu phát thải, bảo vệ môi trường.

Ngọn đèn soi đường ngành năng lượng

Tại Hội nghị triển khai Nghị quyết 70 diễn ra hồi đầu tháng 9/2025, Thứ trưởng Bộ Công Thương Nguyễn Hoàng Long cho biết, Nghị quyết đã trở thành “kim chỉ nam”, tạo nền tảng định hướng phát triển năng lượng quốc gia. Nghị quyết được xây dựng sau hơn sáu tháng làm việc khẩn trương, với tinh thần “nhìn thẳng sự thật, phân tích đúng tình hình”. Đây không chỉ là thành quả tâm huyết mà còn là ngọn đèn soi đường cho toàn ngành trong giai đoạn mới.

Điểm nổi bật của Nghị quyết chính là sự quyết liệt trong cải cách thể chế, tháo gỡ “điểm nghẽn của mọi điểm nghẽn”, đặt mục tiêu phải nhanh chóng hoàn thành tái cơ cấu ngành điện theo lộ trình thị trường cạnh tranh đã được đặt ra từ Nghị quyết 55.

Chia sẻ với Báo Thế giới và Việt Nam, TS. Nguyễn Quốc Việt, chuyên gia Chính sách công tại Trường Đại học Kinh tế (Đại học Quốc gia Hà Nội) cho rằng, Nghị quyết đã khẳng định tính cấp bách và cụ thể hóa nguyên tắc bình đẳng, không phân biệt đối xử, qua đó tạo cơ hội cho tư nhân tham gia mạnh mẽ hơn ở mọi khâu cung ứng, sản xuất, dịch vụ trong thị trường điện. Đồng thời, đảm bảo quyền lựa chọn của khách hàng trong việc tiếp cận và lựa chọn đơn vị cung cấp điện phù hợp với nhu cầu. Đây là bước đi then chốt để hình thành thị trường điện cạnh tranh thực sự.

Chưa dừng ở đó, Nghị quyết định hướng từng bước xã hội hóa khâu truyền tải, phân phối và bán lẻ điện - lĩnh vực vốn lâu nay chỉ do Tập đoàn Điện lực Việt Nam (EVN) chi phối. Khi thị trường bán lẻ điện được “mở bung”, người tiêu dùng sẽ hưởng lợi trực tiếp như: Giá điện minh bạch, dịch vụ đa dạng hơn, kể cả những gói “điện xanh” phù hợp với mục tiêu phát triển bền vững. Đồng thời, khuyến khích đầu tư hạ tầng lưu trữ năng lượng như pin tích trữ, kho khí tự nhiên hóa lỏng (LNG) và kho xăng dầu. “Điều này mang đến ‘mảnh đất màu mỡ’ cho doanh nghiệp”, TS. Nguyễn Quốc Việt đánh giá.

Nghị quyết cũng nhấn mạnh việc hình thành các trung tâm công nghiệp năng lượng quốc gia, phát triển đồng bộ hạ tầng từ sản xuất, truyền tải, phân phối đến sử dụng các dạng năng lượng mới như hydrogen, amoniac xanh... Như vậy, một tư duy hệ sinh thái, hướng tới việc làm chủ công nghệ, đổi mới sáng tạo và phát triển bền vững cho ngành năng lượng đã thực sự được chú trọng.

TS. Nguyễn Quốc Việt, chuyên gia Chính sách công tại Trường Đại học Kinh tế (Đại học Quốc gia Hà Nội). (Ảnh: Việt Dũng)

Tư nhân - nhân tố quyết định

Tinh thần xuyên suốt của Nghị quyết 70 là “mở đường” thị trường điện cạnh tranh và đẩy mạnh thu hút đầu tư tư nhân - điều mà TS. Nguyễn Quốc Việt vô cùng ấn tượng. Ông đánh giá, doanh nghiệp tư nhân sẽ là nhân tố quyết định, giữ vai trò chủ đạo trong quá trình chuyển đổi năng lượng và phát triển năng lượng tái tạo. Trên thực tế, phần lớn công suất điện mặt trời, điện gió thời gian qua đều do tư nhân đầu tư.

Trong giai đoạn tới, doanh nghiệp tư nhân sẽ có cơ hội tham gia sâu hơn vào cả ba trụ cột: Phát điện - truyền tải - bán lẻ. Với thị trường điện bán lẻ cạnh tranh, khu vực này có thể trực tiếp cung cấp điện cho khách hàng lớn thông qua cơ chế hợp đồng mua bán điện trực tiếp (DPPA). Đây là yêu cầu cấp bách, bởi nhiều doanh nghiệp có vốn đầu tư trực tiếp nước ngoài (FDI) và cả các tập đoàn nội địa đang chịu áp lực phải xanh hóa chuỗi cung ứng.

Điểm mạnh của khu vực tư nhân là linh hoạt, dễ tiếp cận vốn quốc tế. TS. Nguyễn Quốc Việt dẫn chứng, nhiều tập đoàn lớn như Hòa Phát, VinGroup… đã chủ động đầu tư vào năng lượng. Điều này cho thấy, khu vực tư nhân không ngần ngại dấn thân vào lĩnh vực mới. Khi tiếp cận các quỹ xanh, khu vực này không chỉ mang về nguồn vốn giá rẻ mà còn tiếp nhận công nghệ tiên tiến, từng bước làm chủ để phát triển bền vững.

Song song với đó, sự tham gia của tư nhân trong hạ tầng truyền tải và dịch vụ phụ trợ (như pin lưu trữ, điều độ) sẽ giúp giảm gánh nặng cho ngân sách Nhà nước, đồng thời tạo động lực cạnh tranh lành mạnh. Khi có thêm các thành phần tham gia, Nhà nước có thể yên tâm hơn trong tiến trình tự do hóa thị trường điện, không còn tình trạng phụ thuộc vào một doanh nghiệp độc quyền.

Đặc biệt, Nghị quyết 70 sẽ “tiếp sức” cho khu vực kinh tế tư nhân tạo hệ sinh thái công nghệ năng lượng với R&D (nghiên cứu và phát triển). Nghị quyết sẽ tháo bỏ các rào cản, vướng mắc về mặt thể chế để các nhà đầu tư, quỹ đầu tư nước ngoài có thể tham gia mạnh mẽ hơn nữa vào quá trình tái cấu trúc ngành năng lượng và điện của Việt Nam, nhất là tham gia hợp tác đầu tư, chuyển giao công nghệ mới với các tập đoàn, doanh nghiệp nhà nước - “xương sống” trong ngành năng lượng và điện lực Việt nam.

Ngoài ra, Nghị quyết 70 còn hỗ trợ sự phát triển các dạng công nghệ năng lượng mới dựa trên nhu cầu chuyển dịch sản xuất xanh tại các khu công nghiệp và các ngành công nghiệp mũi nhọn. Đơn cử như sự hình thành dịch vụ năng lượng sinh khối thay thế năng lượng hóa thạch phục vụ sản xuất công nghiệp hay các lò phản ứng hạt nhân cỡ nhỏ bảo đảm nguồn năng lượng ổn định cho các lĩnh vực công nghệ mới, kể cả công nghệ trí tuệ nhân tạo (AI) và hệ thống lưu trữ dữ liệu lớn.

Đương nhiên, theo TS. Nguyễn Quốc Việt, không thể phủ nhận vai trò của Nhà nước. Với Nghị quyết này, Nhà nước giữ vai trò kiến tạo và điều tiết. Khi thị trường vận hành, Nhà nước không cần trực tiếp làm mọi thứ như trước, nhưng phải tạo khung pháp lý, thiết lập sân chơi công bằng, kiểm soát rủi ro và bảo đảm quy hoạch hợp lý. Đặc biệt, có những lĩnh vực mà chỉ doanh nghiệp nhà nước mới có thể tham gia như điện gió hạt nhân, một số dự án gió ngoài khơi... Hệ thống truyền tải điện quốc gia cũng là độc quyền tự nhiên, vì vậy, Nhà nước cần nắm giữ để bảo đảm an ninh năng lượng.

Tiếp tục hoàn thiện khung chính sách

Một Nghị quyết đồng bộ, đột phá đã có, theo Thứ trưởng Nguyễn Hoàng Long, việc triển khai Nghị quyết sẽ là khâu khó nhất, đòi hỏi hành động quyết liệt, không còn khái niệm “tiến từng bước”, mà phải làm ngay, làm luôn.

Để Nghị quyết 70 đi sâu, đi sát với thực tiễn, TS. Nguyễn Quốc Việt nhận thấy, việc hoàn thiện khung chính sách và cơ chế thị trường năng lượng là rất cần thiết để thúc đẩy chuyển dịch năng lượng. Chính phủ cần tiếp tục cải thiện và minh bạch hóa các chính sách ưu đãi, cơ chế giá điện. Những cơ chế này sẽ khuyến khích khu vực tư nhân tham gia đầu tư và phát triển hạ tầng năng lượng sạch.

Cùng với đó là sửa đổi các luật liên quan đến năng lượng và quy hoạch phát triển điện. Điều này giúp thuận lợi hóa việc triển khai các dự án năng lượng tái tạo, tăng cường giám sát và đánh giá hiệu quả thực thi chính sách, đảm bảo sự thành công của chuyển dịch năng lượng. Việc hợp tác công-tư (PPP) cần được thiết kế minh bạch hơn để thu hút vốn. Thúc đẩy nghiên cứu, phát triển công nghệ và đổi mới sáng tạo cũng cần chú trọng hơn để từ đó, xây dựng một ngành công nghiệp năng lượng hiện đại, thông minh, bền vững hơn.

Trong bối cảnh Việt Nam hội nhập ngày càng sâu rộng, việc có một Nghị quyết mới sẽ giúp đất nước vừa bảo đảm an ninh năng lượng, cân bằng, công bằng, vừa góp phần khẳng định vị thế quốc gia trong chuỗi giá trị năng lượng toàn cầu. Khi tận dụng tốt các chính sách trong Nghị quyết, ngành năng lượng có thể bứt phá, trở thành động lực quan trọng cho đất nước trong kỷ nguyên mới.

Gia Thành

Nguồn TG&VN : https://baoquocte.vn/co-hoi-vang-cho-nganh-nang-luong-329770.html