Có một nhà báo kiệt xuất Võ Nguyên Giáp

5 giờ trướcBài gốc

Từ duyên nợ…

Trong không gian đậm đặc ký ức về báo chí tại Bảo tàng Báo chí Việt Nam, thạc sỹ Nguyễn Thị Minh Châu cẩn thận lật từng trang tài liệu quý về những ngày làm báo chuyên nghiệp của Đại tướng Võ Nguyên Giáp và rưng rưng kể: Trong quá trình chuẩn bị tư liệu cho sự kiện trưng bày về nhà báo, Đại tướng Võ Nguyên Giáp, các cán bộ Bảo tàng Báo chí Việt Nam đã may mắn sưu tầm được các tài liệu, hiện vật quý về quá trình hoạt động báo chí, đặc biệt là khoảng thời gian Đại tướng làm báo trước Cách mạng tháng Tám 1945, đang lưu giữ tại Thư viện quốc gia Pháp.

Bài báo đầu tiên của Đại tướng Võ Nguyên Giáp đăng trên Báo L’Annam

“Được sự giúp đỡ của các đồng nghiệp nước bạn, chúng tôi đã tìm thấy số báo L’Annam, ra thứ Năm, ngày 24/3/1927, đăng trên trang nhất bài viết “Hue: Quel singulier régime dans un collège!” (Huế: chế độ lạ kỳ trong một trường quốc học!), với bút danh Trac Anh (Trắc Ánh). Đây là bài báo đầu tiên của cậu học trò Võ Giáp, 16 tuổi, học năm thứ 2 của Trường Quốc học Huế” – chị Minh Châu kể.

Theo chị Minh Châu, bài báo tố cáo nền giáo dục ngu dân, lên án lối cai trị hà khắc và âm mưu thâm độc của những kẻ tự nhận là “khai hóa” và “bảo hộ”. Ngay sau khi đọc bài báo, Luật sư Phan Văn Trường, Chủ nhiệm Báo L’Annam đã phải thốt lên: “Một cây bút mới xuất hiện lần đầu ở bản xứ này, mà có giọng văn sắc sảo như giọng văn Nguyễn Ái Quốc bên Paris”.

Chị Minh Châu cho biết, nhà văn Lady Borton, người có nhiều công trình nghiên cứu về Chủ tịch Hồ Chí Minh và Đại tướng Võ Nguyên Giáp, cho rằng bài báo đầu tiên của Đại tướng đã được đăng trên báo L’Annam. Tuy nhiên, do bút danh lạ, và do tiêu đề bài báo khác với nhan đề mà Đại tướng Võ Nguyên Giáp đã nêu trong một lần phỏng vấn, làm các nhà nghiên cứu không tìm thấy ngay bài báo đầu tiên này.

“Nghề làm báo hao tâm tổn trí, gian khổ nhưng người làm báo được đền bù xứng đáng là niềm vui khi thấy tác dụng và hiệu quả của tờ báo trong đông đảo bạn đọc”.

Đại tướng Võ Nguyên Giáp

Trong cuốn sách Đại tướng Võ Nguyên Giáp thời trẻ, tác giả Trung tướng Phạm Hồng Cư cũng nhắc tới đầu đề bài báo đầu tiên của Đại tướng với tựa đề bằng tiếng Pháp như một khẩu hiệu đấu tranh, một tiếng thét căm hờn: “À bas le tyranneau de Quoc hoc!” (Đả đảo tên bạo chúa trường Quốc học). Tuy nhiên, bài báo này đã bị tòa soạn biên tập thành “Huế: chế độ lạ kỳ trong một trường quốc học!”.

Theo Thạc sỹ Minh Châu, nguyên do ra đời bài báo nói trên là nhân đám tang cụ Phan Chu Trinh, phong trào học sinh yêu nước miền Trung nổi lên đòi thả cụ Phan Bội Châu, dẫn tới cuộc bãi khóa lớn của học sinh năm 1927, bắt đầu từ Trường Quốc học Huế. Một số học sinh trong đó có Võ Giáp đã bị đuổi học.

“Tôi nảy ra ý định viết một bài báo với tiêu đề “Đả đảo tên bạo chúa ở trường Quốc học”. Phải viết bằng tiếng Pháp để gửi cho tờ L’Annam xuất bản ở Sài Gòn, do luật sư Phan Văn Trường làm chủ nhiệm. Đây là tờ báo dám công khai đả kích thực dân Pháp.

Bài báo có tiếng vang ở Huế và nhiều nơi. Mối duyên nợ với báo chí bắt đầu từ đây” – Đại tướng Võ Nguyên Giáp kể lại trong bài viết “Mười lăm năm làm báo trước Cách mạng Tháng Tám” đăng trên Tạp chí Nhà báo và Công luận số tháng 8/1991.

Bài báo viết về cuộc đình công của công nhân vùng mỏ của Đại tướng Võ Nguyên Giáp được trung bày tại Bảo tàng Báo chí Việt Nam

…đến gia tài đồ sộ

Theo thạc sỹ Minh Châu, từ bài báo đầu tiên này, cuộc đời Đại tướng Võ Nguyên Giáp gắn chặt với báo chí, dùng báo chí làm công cụ hữu hiệu cho hoạt động đấu tranh Cách mạng, thể hiện trí dũng song toàn của một vị Đại tướng.

Có lẽ trên thế giới, hiếm có một người từng kinh qua mọi vị trí của nghề báo như Đại tướng Võ Nguyên Giáp: Từ Chủ tịch hội, Tổng biên tập, biên tập viên, phóng viên đến thư ký tòa soạn, trình bày, đưa nhà in, sửa mo-rát và… phát hành báo.

Ở tuổi 16 đã bị đuổi học, cậu học trò Võ Giáp được giới thiệu vào làm việc tại nhà xuất bản Quan Hải Tùng Thư do nhà yêu nước Đào Duy Anh sáng lập và Báo Tiếng Dân của cụ Huỳnh Thúc Kháng.

Từ đây, Võ Giáp bắt đầu học nghề làm báo và nhanh chóng viết được nhiều thể loại, trong đó có loạt bài tuyên truyền chủ nghĩa Mác dưới dạng phổ thông và còn viết hàng chục bài báo khác về các vấn đề chính trị - xã hội, triết học, bình luận quốc tế trong chuyên mục “Thế giới thời đàm”.

Tranh vẽ Đại tướng Võ Nguyên Giáp thời làm báo chuyên nghiệp của tác giả Nguyễn Doãn Sơn

Năm 1930, sau khi sự kiện Xô Viết Nghệ Tĩnh, nhà báo Võ Nguyên Giáp bị bắt giam hơn một năm, bị trục xuất khỏi Huế. Ra Hà Nội, trong khi chưa bắt được liên lạc với Đảng, Võ Nguyên Giáp vừa tự học vừa dạy học ở Trường tư thục Thăng Long.

Tháng 5/1936, khi nghe tin Mặt trận Bình dân thắng thế ở Pháp, nhà báo Võ Nguyên Giáp nghĩ ngay tới chuyện ra một tờ báo để đón thời cơ. Ông cùng một số giáo sư tiến bộ ở Trường Tư thục Thăng Long góp tiền mua lại tờ Hồn Trẻ của Hướng đạo sinh.

Ngày 6/6/1936, tờ Hồn Trẻ tập mới ra đời. Có thể nói đây là tờ báo tiếng Việt đầu tiên công khai cổ động đấu tranh cho các khẩu hiệu dân sinh, dân chủ, đòi đại xá chính trị phạm, ủng hộ Mặt trận Bình dân Pháp… Báo rất được bạn đọc hoan nghênh, in ra không đủ bán. Ra đến số 5 thì nhà cầm quyền ra lệnh đóng cửa.

Ngày đó, ra báo tiếng Việt bị o ép, song ra báo tiếng Pháp dễ hơn nên nhà báo Võ Nguyên Giáp chuyển sang làm báo tiếng Pháp. Ông cộng tác với Nguyễn Thế Rục, đảng viên Đảng Cộng sản Pháp xuất bản tờ Le Travail (Lao Động). Ngày 16/9/1936, Báo Le Travail do nhà báo Võ Nguyên Giáp vừa là chủ bút, vừa là biên tập viên chính ra đời. Báo ra được 30 số đến 16/4/1937 tiếp tục bị đóng cửa.

Lúc này, nhiều tờ báo tiếng Pháp và tiếng Việt được Đảng chỉ đạo xuất bản công khai. Báo tiếng Pháp có các tờ Rassemblement (Tập hợp), En Avant (Tiến lên), Notre Voix (Tiếng nói của chúng ta); báo tiếng Việt có Thế giới, Đời nay, Tin tức, Ngày mới… Võ Nguyên Giáp hăng say làm báo dù hầu như không có nhuận bút và phụ cấp.

Khi nghe tin có cuộc bãi công lớn của công nhân vùng mỏ, ông đã nhờ đồng nghiệp nhường thời gian giảng bài trước, rồi lên xe đạp 200km từ Hà Nội về Cẩm Phả để viết bài đăng báo.

Cuộc bãi công nổ ra ngày 13/11/1936 lúc đầu với trên một vạn thợ mỏ Cẩm Phả tham gia, sau một tuần lan ra khắp vùng mỏ với trên năm vạn người tham gia. Những bài báo của Võ Nguyên Giáp đăng liên tiếp trên báo Le Travail đã gây được sự chú ý của dư luận trong nước và cả ở Pháp, tạo sự ủng hộ đối với cuộc đấu tranh của thợ mỏ.

Thạc sỹ Nguyễn Thị Minh Châu trong một lần về quê của Đại tướng ở làng An xá, xã Lộc Thủy, huyện Lệ Thủy để thu thập tài liệu

Trung tướng Hồng Cư, viết trên Báo Quân đội nhân dân: “Thời gian này, anh Giáp làm việc rất hào hứng, mặc dù sức khỏe của anh không tốt cho lắm… Có lần cùng một lúc, các anh Trường Chinh, Phạm Văn Đồng, Hoàng Hữu Nam đều bận việc đột xuất, không kịp viết bài, anh Giáp ngồi từ 6 giờ chiều đến 6 giờ sáng hôm sau, viết kín một thếp giấy 48 trang và bố cục, trình bày xong cả một số báo cho kịp đưa xuống nhà in. Sau đó ăn điểm tâm, lại tới trường Thăng Long dạy học”.

Theo thạc sỹ Nguyễn Thị Minh Châu, với tài năng và uy tín của mình, năm 1937, Võ Nguyên Giáp được bầu làm Chủ tịch Ủy ban báo chí Bắc Kỳ. Tháng 5/1940, Võ Nguyên Giáp được Xứ ủy Bắc kỳ cử sang Vân Nam (Trung Quốc) hoạt động Cách mạng và làm báo cùng với lãnh tụ Nguyễn Ái Quốc.

Từ đây, Võ Nguyên Giáp được Đảng và Bác Hồ giao ra báo và làm chủ bút của nhiều tờ báo. Sau Cách mạng tháng Tám thành công, với nhiều trọng trách mới, giữa bộn bề công việc, Đại tướng Võ Nguyên Giáp vẫn tích cực tham gia hoạt động báo chí với nhiều bài viết quan trọng, mang tầm định hướng chiến lược.

Hoàng Nam

Nguồn Tiền Phong : https://tienphong.vn/co-mot-nha-bao-kiet-xuat-vo-nguyen-giap-post1753273.tpo