Có nên áp dụng giới hạn độ tuổi sử dụng AI?

6 giờ trướcBài gốc

Trẻ em và thanh thiếu niên hiện dành nhiều thời gian trên mạng internet hơn bao giờ hết. Ảnh: Unsplash

AI ngày càng phổ biến ở người trẻ

Trẻ em và thanh thiếu niên hiện dành nhiều thời gian lên mạng hơn bao giờ hết. Trên toàn cầu, ước tính thanh thiếu niên dành khoảng 7,5 giờ trước màn hình mỗi ngày và gần 50% trẻ lên mạng liên tục trong ngày. Còn tại Việt Nam, 89% trẻ em và thanh thiếu niên sử dụng Internet với thời gian trung bình 5-7 tiếng mỗi ngày.

Cha mẹ và giáo viên vẫn đang phải thích nghi với sự gia tăng thời gian sử dụng thiết bị điện tử và ảnh hưởng của mạng xã hội như tiktok, instagram và youtube đến đời sống con trẻ. Nhưng gần đây, thời gian sử dụng có nguy cơ tăng cao hơn bởi nhiều xu hướng mới đã nhanh chóng xuất hiện do sự phát triển của công nghệ AI.

Thanh thiếu niên đang thử nghiệm ChatGPT để hỗ trợ làm bài tập về nhà, giải trí, giải quyết các vấn đề xã hội trong cuộc sống, hoặc đơn giản là trò chuyện khi cảm thấy cô đơn. Một số trẻ có thể thích trò chuyện với AI hơn là với bạn bè, đặc biệt là khi phải vật lộn với những cảm xúc tiêu cực.

Một số người trẻ cũng đang tiến sâu hơn với các ứng dụng bạn đồng hành AI. Các nền tảng như Replika hoặc Character.ai được tiếp thị cho thanh thiếu niên như những “người bạn” vui tươi, thông minh và đầy lòng cảm thông. Một số ứng dụng như CrushOn.AI và DreamGF (một chatbot đóng vai bạn gái AI), cũng nêu bật tính hấp dẫn của việc thử nghiệm trò chuyện lãng mạn hoặc lĩnh vực nhạy cảm.

Theo TS Gordon Ingram - nhà tâm lý học phát triển và giảng viên cấp cao tại RMIT Việt Nam cho biết: “Cũng giống như mạng xã hội, những cách sử dụng AI mới này đặt ra câu hỏi lớn cho các bậc cha mẹ về khả năng kiểm soát các nội dung mà con có thể truy cập”.

TS Lê Duy Tân - giảng viên khoa công nghệ thông tin Trường đại học Quốc tế (Đại học Quốc gia TP HCM) bày tỏ lo ngại việc học sinh, sinh viên mất khả năng tư duy sáng tạo bởi AI, ChatGPT là hoàn toàn có cơ sở. Hệ thống giáo dục đang bị AI, ChatGPT tác động mạnh. Phụ thuộc quá mức vào công nghệ có thể làm giảm khả năng tư duy, sáng tạo của người học. Lạm dụng ChatGPT có thể làm giảm khả năng trong việc hiểu và đồng cảm với cảm xúc người khác, do không có mối tương tác thực tế và sâu sắc.

Việc ChatGPT có thể thu thập, lưu trữ thông tin cá nhân người dùng mà không có sự chấp thuận sẽ đe dọa quyền riêng tư, gây mất an toàn thông tin. Đồng thời nếu con người liên tục dựa vào ChatGPT để giải quyết vấn đề, họ có thể mất đi khả năng giải quyết vấn đề và phát triển kỹ năng xử lý vấn đề. Trong khi không phải mọi câu trả lời của ChatGPT đều chính xác. Và điều này gây ra những hậu quả tiêu cực cho việc học cũng như sự nghiệp tương lai.

Có thể phải nghiêm ngặt hơn

Nên tận dụng ChatGPT để tối ưu hóa, cá nhân hóa việc học như một công cụ cung cấp lời nhắc, tinh chỉnh đáp án, tạo phản hồi dưới dạng tổng kết. Tuyệt đối phải dùng kỹ năng phản chiếu, phân tích, suy luận khi tiếp cận vấn đề học thuật, các thông tin được tạo bởi ChatGPT. ChatGPT đôi khi giúp chúng ta viết một email ấn tượng, tổng hợp kiến thức môn học sâu. Và đó có thể là công cụ kiểm tra chính tả, ngữ pháp cũng rất hiệu quả. Tuy vậy, có nhiều điều không nên lạm dụng, nhất là dùng ChatGPT để viết luận văn vì như vậy là “vi phạm liêm chính học thuật”. “Có thể nói ChatGPT chỉ là bước đầu của cuộc cách mạng công nghệ, gây tác động và lo ngại cho giáo dục, đặc biệt là kỹ năng tư duy”, Tiến sỹ Lê Duy Tân nói.

Thạc sĩ Vũ Bích Phượng - giảng viên RMIT và nhà tâm lý học lâm sàng trẻ em và vị thành niên, giải thích, nhận thức xã hội - khả năng nhận thức, xử lý và phản ứng với các kích thích xã hội liên quan đến những người khác - là một kỹ năng quan trọng mà trẻ em cần trau dồi. Kỹ năng này được xây dựng thông qua các tương tác trong thế giới thực và qua việc làm mẫu xã hội, khi mà trẻ em học cách diễn giải biểu cảm khuôn mặt, tiếp nhận quan điểm của người khác, giải quyết xung đột và điều chỉnh cảm xúc.

Trẻ nhỏ có thể gán cho các chatbot AI những đặc điểm giống người, coi chúng là đối tượng có tri giác hoặc nhận thức về mặt cảm xúc. Điều này có thể dẫn đến các tương tác xã hội một chiều, trong đó trẻ em hình thành mối liên kết cảm xúc đơn phương với AI tương tự như với các nhân vật hoạt hình hoặc người nổi tiếng. Tuy nhiên, các chatbot AI lại biết phản hồi và tương tác có ý nghĩa với người dùng. Điều này làm dấy lên mối lo ngại liệu những tương tác như vậy có thể thay thế cho các tương tác thật với bạn bè trong quá trình phát triển xã hội của trẻ em hay không?

Các nền tảng mạng xã hội như facebook và tiktok hiện đã chính thức cấm người dùng dưới 13 tuổi tạo tài khoản sau nhiều ý kiến lo ngại về việc trẻ vị thành niên bắt gặp nội dung không phù hợp hoặc thậm chí bị người lớn thao túng và lạm dụng trên mạng xã hội. Gần đây, Australia đã tăng độ tuổi tối thiểu lên 16 và các quốc gia khác có thể sớm làm theo.

Chuyên gia RMIT cũng từng bình luận về cơ chế xác minh độ tuổi của người dùng mạng xã hội. Các nền tảng AI tạo sinh chưa được hạn chế nghiêm ngặt như một số nền tảng nêu trên mặc dù cũng cung cấp trải nghiệm và nội dung chân thực tương tự. Các mô hình ngôn ngữ lớn và chatbot có thể dễ dàng được truy cập mà không cần xác minh độ tuổi một cách nghiêm túc. Chúng ta có nên áp dụng giới hạn độ tuổi tương tự cho AI không? Câu trả lời của thạc sĩ Vũ Bích Phượng là: “Có, và thậm chí có thể phải nghiêm ngặt hơn”. “Lý do là vì khác với mạng xã hội, những bạn đồng hành AI mô phỏng các cuộc trò chuyện qua lại và có thể ảnh hưởng sâu sắc hơn đến tâm lý của những trẻ dễ bị thao túng. Nếu không có quy định, trẻ em có thể hiểu lầm rằng mọi phản hồi của AI là phù hợp về mặt đạo đức hoặc xã hội. Chúng tôi kêu gọi cần có thêm nhiều nỗ lực để nâng cao nhận thức của cha mẹ và giáo viên về quy định hạn chế độ tuổi này” - thạc sĩ Vũ Bích Phượng nói.

UNESCO đã khẩn thiết kêu gọi chính phủ các nước quản lý AI trong trường học. Common Sense Media - một tổ chức phi lợi nhuận chuyên đánh giá tính phù hợp của phương tiện truyền thông và công nghệ mới nổi đối với trẻ em, cũng khuyến nghị cấm dùng ứng dụng bạn đồng hành AI đối với người dưới 18 tuổi.

Thái Phương

Nguồn PL&XH : https://phapluatxahoi.kinhtedothi.vn/co-nen-ap-dung-gioi-han-do-tuoi-su-dung-ai-420541.html