Có nên áp dụng hình thức phạt tiền với học sinh xúc phạm giáo viên, bạn bè?

12 giờ trướcBài gốc

Dự thảo Nghị định sửa đổi, bổ sung một số điều của Nghị định 04/2021/NĐ-CP quy định về xử phạt vi phạm hành chính trong lĩnh vực giáo dục và Nghị định 88/2022/NĐ-CP quy định xử phạt vi phạm hành chính trong lĩnh vực giáo dục nghề nghiệp đang thu hút nhiều sự quan tâm góp ý của xã hội.

Theo đó, đáng chú ý nhất là người học có hành vi xâm phạm danh dự, nhân phẩm hoặc thân thể nhà giáo, nhân viên và người học khác trong cơ sở giáo dục nhưng chưa đến mức truy cứu trách nhiệm hình sự thì sẽ bị phạt tiền cao (từ 5.000.000 đồng đến 10.000.000 đồng), ngoài ra còn có thể bị cách ly tạm thời khỏi môi trường học tập, hoặc chuyển đến cơ sở giáo dục chuyên biệt (Điều 16, 17 của dự thảo Nghị định).

Tuy nhiên, hình thức phạt tiền học sinh trong môi trường giáo dục, người đang phụ thuộc tài chính gia đình, đang có nhiều ý kiến trái chiều.

Có nên phạt tiền học sinh, đối tượng đang được giáo dục?

Hình thức phạt tiền là một sự trừng phạt, tuy nhiên vấn đề đặt ra là sự trừng phạt này có phù hợp trong môi trường giáo dục.

Thứ nhất, những người có quan điểm ủng hộ thì cho rằng phạt tiền cũng là cách để tăng tính răn đe.

Nhất là trong bối cảnh bạo lực học đường nghiêm trọng xảy ra trong thời gian gần đây ngày càng gia tăng thì đề xuất chế tài pháp lý mạnh mẽ như phạt tiền được đánh giá cao.

Bởi biện pháp này vừa tăng tính răn đe và nghiêm minh của pháp luật, vừa thể hiện thái độ không khoan nhượng với hành vi cấm. Có như vậy, môi trường giáo dục mới thật sự an toàn, đúng với khẩu hiệu “mỗi ngày đến trường là một niềm vui”.

Ảnh minh họa.

Điều 5 Luật Xử lý vi phạm hành chính hiện hành quy định về độ tuổi chịu trách nhiệm hành chính là: “Người từ đủ 14 tuổi đến dưới 16 tuổi bị xử phạt vi phạm hành chính về vi phạm hành chính do cố ý; người từ đủ 16 tuổi trở lên bị xử phạt vi phạm hành chính về mọi vi phạm hành chính”.

Vì thế, nhiều người cho rằng phạt tiền sẽ hạn chế nạn bạo hành trong môi trường học đường bởi vì đây là một hình thức khiến người trong cuộc và người liên quan (phụ huynh hoặc người giám hộ) phải suy nghĩ, lo lắng về gánh nặng tài chính của biện pháp này.

Chẳng hạn, trong các lĩnh vực khác, học sinh phổ thông nếu vi phạm luật giao thông thì cũng bị áp dụng hình thức phạt tiền.

Do đó, phụ huynh (người giám hộ) phải nâng cao ý thức trách nhiệm trong việc giáo dục con cái và phối hợp chặt chẽ hơn nữa với nhà trường để quản lý hành vi của học sinh.

Thứ hai, những người có quan điểm phản đối lo lắng về tác dụng ngược của biện pháp này. Họ cho rằng trong môi trường giáo dục, các hình thức xử phạt đều nhằm đến mục đích giáo dục, giúp các em nhận thức hành vi chưa đúng và có thái độ tích cực sửa chữa.

Dù Luật Xử lý vi phạm hành chính hiện hành quy định về độ tuổi chịu trách nhiệm hành chính là người từ đủ 14 tuổi đến dưới 16 tuổi, còn dưới 14 tuổi thì không áp dụng. Vấn đề cốt lõi ở đây là học sinh không có năng lực tài chính độc lập mà đang phụ thuộc gia đình. Vì thế, biện pháp này khó đạt được mục tiêu giáo dục trực tiếp lên người vi phạm.

Bởi trên thực tế, suy cho cùng phạt tiền học sinh tức là phạt cha mẹ (người giám hộ) các em. Do đó, một số phụ huynh sẽ có tư duy tiêu cực, sẵn sàng nộp phạt mà không đi kèm với dạy dỗ con cái, dễ ngộ nhận có tiền sẽ “mua lỗi” dễ dàng.

Tư duy này trong môi trường giáo dục thì không phù hợp. Ngược lại, một số phụ huynh sẽ trút giận lên con cái, hoặc nảy sinh mâu thuẫn giữa gia đình với nhà trường.

Đó là những nguyên nhân khiến nhiều người cho rằng biện pháp này không giải quyết được tận gốc rễ của hành vi vi phạm. Vấn đề ở đây là hỗ trợ giải quyết tâm lý, hoặc bồi dưỡng kỹ năng kiểm soát cảm xúc của học sinh.

Hơn nữa, học sinh vi phạm nhưng phạt tiền cha mẹ (người giám hộ) các em thì liệu các em có nhận thức hành vi sai trái của mình, hay chỉ là “bắt cóc bỏ dĩa”?

Trừ khi các em tự làm ra tiền bằng chính công sức của mình thì lúc đó các em mới biết xót xa đồng tiền mà nâng cao ý thức kỷ luật.

Có thể nói, mức phạt tiền cao có thể tạo ra áp lực tài chính quá lớn đối với gia đình khó khăn, khiến các em nghỉ học luôn.

Cần xem xét đến mục đích sử dụng tiền phạt. Nếu tiền phạt được sử dụng để bồi thường thiệt hại cho nạn nhân, hoặc để chi trả cho các chương trình hỗ trợ tâm lý, kỹ năng sống trong trường học, thì hình thức phạt này có thể hợp lý và có tính giáo dục.

Còn nếu tiền phạt chỉ nộp vào ngân sách nhà nước như một biện pháp hành chính đơn thuần thì cần xem xét thấu đáo hơn.

Tăng cường giải pháp cách ly tạm thời, chuyển đến cơ sở chuyên biệt

Bên cạnh đề xuất phạt tiền cao, học sinh vi phạm phải xin lỗi công khai, đây được xem là biện pháp hữu hiệu giúp người vi phạm nhận ra lỗi lầm, từ đó có thái độ sửa chữa hành vi sai trái.

Ngoài ra, dự thảo Nghị định còn bổ sung các biện pháp mang tính giáo dục chuyên biệt đi kèm. Chẳng hạn, đối với học sinh có biểu hiện hành vi lệch chuẩn, xâm phạm nghiêm trọng thầy cô, cán bộ quản lý giáo dục, nhân viên hay bạn bè nhưng chưa đến mức truy cứu trách nhiệm hình sự thì cần áp dụng triệt để các biện pháp giáo dục chuyên biệt.

Đó là các biện pháp như cách ly tạm thời, hoặc chuyển đến cơ sở chuyên biệt để tư vấn, hỗ trợ tâm lý - hành vi chuyên sâu.

Theo tinh thần của Thông tư 19/2025/TT-BGDĐT quy định về khen thưởng và kỷ luật học sinh (có hiệu lực từ ngày 31/10/2025), quy định nhà trường không được đình chỉ học tập của học sinh thì việc cách ly, hay chuyển những học sinh vi phạm đến cơ sở chuyên biệt để được hỗ trợ, điều trị và tư vấn tâm lý là giải pháp tối ưu.

Đây được xem là giải pháp vừa đảm bảo mục tiêu giáo dục vừa ngăn ngừa bạo lực học đường, giúp người học sửa đổi hành vi, bảo vệ an toàn cho môi trường học đường và giải quyết được gốc rễ của vấn đề.

Tuy nhiên, có nhiều người nghi ngờ tính khả thi của giải pháp này. Vì thế, những chuyên gia cần bàn sâu hơn nữa để giải pháp dễ thực thi trong thực tiễn, đồng bộ với các văn bản pháp luật khác. Quy trình chuyển học sinh sang cơ sở chuyên biệt cần cơ chế phối hợp minh bạch, tránh bị lợi dụng hoặc kỳ thị.

Tóm lại, phạt tiền học sinh là một chế tài pháp lý mạnh mẽ và có tính răn đe cao, nhưng tính giáo dục thì còn gây nhiều tranh cãi. Ý kiến trái chiều cho rằng biện pháp phạt tiền không phù hợp trong môi trường giáo dục và đối tượng đang được giáo dục đáng để suy nghĩ và bàn tính thêm.

Để xây dựng một môi trường giáo dục an toàn và nhân văn, cần cân nhắc kỹ lưỡng việc áp dụng hình thức phạt tiền bởi biện pháp này đang chuyển gánh nặng tài chính sang phía phụ huynh nên dễ dẫn đến nguy cơ tác dụng ngược.

Tăng cường các biện pháp cách ly tạm thời, chuyển đến các cơ sở chuyên biệt để can thiệp tâm lý - hành vi chuyên sâu là cần thiết và có hiệu quả hơn so với hình thức xử phạt mang tính hành chính như đề xuất.

(*) Văn phong, nội dung bài viết thể hiện góc nhìn, quan điểm của tác giả.

Trần Văn Tâm

Nguồn Giáo Dục VN : https://giaoduc.net.vn/co-nen-ap-dung-hinh-thuc-phat-tien-voi-hoc-sinh-xuc-pham-giao-vien-ban-be-post255052.gd