Có nên tự ý bổ sung hormone tăng trưởng chiều cao cho trẻ?

6 giờ trướcBài gốc

1. Hormone tăng trưởng là gì và ảnh hưởng thế nào đến chiều cao?

Hormone tăng trưởng (GH – Growth Hormone) là một hormone do thùy trước tuyến yên tiết ra, có tác dụng kích thích sự phát triển của xương, cơ và các mô khác. GH đặc biệt quan trọng trong giai đoạn dậy thì, thời điểm trẻ có tốc độ phát triển chiều cao nhanh nhất. Ngoài vai trò phát triển thể chất, GH còn giúp điều hòa chuyển hóa đường, chất béo và protein.

NỘI DUNG:

1. Hormone tăng trưởng là gì và ảnh hưởng thế nào đến chiều cao?

2. Tác dụng và chỉ định điều trị bằng hormone tăng trưởng

3. Chống chỉ định và nguy cơ khi tự ý bổ sung hormone tăng trưởng

4. Hỗ trợ phát triển chiều cao đúng cách: Nên bắt đầu từ đâu?

Chiều cao của trẻ không chỉ phụ thuộc vào GH, mà còn chịu ảnh hưởng bởi yếu tố di truyền, dinh dưỡng, giấc ngủ, vận động và nội tiết tố khác như hormone tuyến giáp, hormone sinh dục.

Thiếu hụt GH bẩm sinh hoặc mắc phải có thể gây ra tình trạng thấp còi, chậm phát triển chiều cao, nhưng không phải mọi trẻ thấp bé đều do thiếu GH.

Đánh giá chức năng tiết GH ở trẻ cần thực hiện qua các xét nghiệm chuyên sâu như: Test kích thích GH, chụp tuổi xương, định lượng IGF-1 (Insulin-like Growth Factor 1) – một chất chịu ảnh hưởng trực tiếp từ GH. Dựa trên kết quả lâm sàng và cận lâm sàng, bác sĩ nội tiết mới có thể xác định trẻ có thiếu hụt GH thật sự hay không.

Vì vậy, trước khi nghĩ đến việc bổ sung hormone, điều quan trọng là xác định nguyên nhân khiến trẻ chậm phát triển chiều cao, thay vì mặc định rằng trẻ thấp là do thiếu hormone tăng trưởng.

Chiều cao của trẻ không chỉ phụ thuộc vào GH, mà còn chịu ảnh hưởng bởi yếu tố di truyền, dinh dưỡng, giấc ngủ, vận động và nội tiết tố khác...

2. Tác dụng và chỉ định điều trị bằng hormone tăng trưởng

Điều trị bằng hormone tăng trưởng tổng hợp (rhGH – recombinant human Growth Hormone) được chỉ định trong một số trường hợp bệnh lý đã được xác định rõ ràng, bao gồm:

Thiếu GH bẩm sinh (nguyên phát) hoặc mắc phải (thứ phát): Tổn thương vùng dưới đồi-tuyến yên; chấn thương sọ não, u tuyến yên, xạ trị, viêm nhiễm…
Hội chứng Turner (rối loạn di truyền ở trẻ gái)
Hội chứng Prader-Willi (Trẻ thấp bé, yếu cơ, rối loạn ăn uống, kèm béo phì)
Trẻ sinh non hoặc nhẹ cân không bắt kịp tăng trưởng
Bệnh thận mạn gây chậm phát triển chiều cao
Một số trường hợp thấp còi vô căn...

Hormone GH dạng tổng hợp được tiêm dưới da hàng ngày, thường kéo dài nhiều tháng đến vài năm, tùy vào đáp ứng và độ tuổi điều trị. Mục tiêu là giúp trẻ đạt được chiều cao gần với tiềm năng di truyền. Việc điều trị cần theo dõi sát sao bởi bác sĩ chuyên khoa nội tiết nhi, với xét nghiệm định kỳ về tốc độ tăng trưởng, nồng độ IGF-1 và các tác dụng phụ.

Tác dụng của GH chỉ rõ rệt khi trẻ còn đang trong giai đoạn phát triển xương. Khi trẻ đã đóng sụn tăng trưởng (qua chụp X-quang tuổi xương), sử dụng GH không còn hiệu quả trong tăng chiều cao. Vì vậy, điều trị cần được bắt đầu đúng thời điểm.

Điều quan trọng là, không được dùng GH một cách tùy tiện. Nó chỉ dành cho những trường hợp có chẩn đoán y khoa rõ ràng, không dùng để “thử xem có cao thêm không” hoặc vì trẻ “chưa đạt chuẩn chiều cao”.

3. Chống chỉ định và nguy cơ khi tự ý bổ sung hormone tăng trưởng

Chống chỉ định tuyệt đối: Ung thư hoặc có tiền sử ung thư, u tuyến yên chưa kiểm soát, khi đang có các tình trạng bệnh lý cấp tính như sốc nhiễm khuẩn, suy hô hấp, sau phẫu thuật lớn....

Cân nhắc trong các trường hợp: Đái tháo đường (do GH có thể gây kháng insulin), tăng áp lực nội sọ chưa rõ nguyên nhân, vẹo cột sống nặng.

Tự ý bổ sung hormone tăng trưởng – dù qua thuốc tiêm không kê đơn, thực phẩm chức năng được quảng cáo có chứa GH, hoặc các chế phẩm "kích thích tiết GH tự nhiên" – đều tiềm ẩn nguy cơ về sức khỏe và rối loạn nội tiết.

Lưu ý một số tác dụng phụ có thể gặp khi dùng hormone tăng trưởng như phù chi, đau cơ khớp, vẹo cột sống tiến triển, rối loạn đường huyết, tăng áp lực nội sọ (hiếm gặp nhưng nguy hiểm). Định kỳ đánh giá sự phát triển chiều cao, cân nặng, đánh giá tuổi xương, xét nghiệm IGF, xét nghiệm đánh giá chức năng gan thận, chức năng tuyến giáp, đường máu…

Không dùng GH tăng chiều cao một cách tùy tiện.

Ngoài ra, một số “thực phẩm chức năng” hoặc sản phẩm quảng cáo là “kích thích GH” thường không có kiểm chứng lâm sàng, chứa các thành phần không rõ nguồn gốc hoặc hàm lượng không đủ để tạo ra hiệu ứng sinh học thực sự. Nhiều phụ huynh tin tưởng vào lời quảng cáo mà bỏ qua việc đưa trẻ đi khám chuyên khoa, khiến chậm trễ chẩn đoán và điều trị đúng cách.

Trong khi đó, hệ nội tiết của trẻ em rất nhạy cảm và đang trong quá trình hoàn thiện. Can thiệp hormone thiếu kiểm soát có thể ảnh hưởng đến cân bằng nội tiết tổng thể, gây ra nhiều hậu quả không thể đảo ngược nếu không được phát hiện kịp thời.

Vì vậy, nếu nghi ngờ trẻ có biểu hiện chậm tăng trưởng, việc đầu tiên cần làm là đưa trẻ đi khám chuyên khoa nội tiết nhi, thay vì tìm kiếm các sản phẩm tăng trưởng được quảng cáo trôi nổi trên thị trường.

4. Hỗ trợ phát triển chiều cao đúng cách: Nên bắt đầu từ đâu?

Phần lớn các trường hợp trẻ thấp hơn bạn bè không xuất phát từ bệnh lý nội tiết, mà do các yếu tố như thiếu ngủ, dinh dưỡng kém, lười vận động, hoặc dậy thì muộn. Can thiệp sớm bằng các biện pháp không dùng thuốc vẫn là hướng đi bền vững và an toàn.

Trẻ cần được ăn đủ chất, đặc biệt là protein, canxi, vitamin D, kẽm và các khoáng chất thiết yếu cho sự phát triển xương.

Đồng thời, giấc ngủ sâu vào ban đêm (đặc biệt từ 22h đến 2h sáng – khung giờ cơ thể tiết GH nhiều nhất) đóng vai trò then chốt trong tăng trưởng. Trẻ cần ngủ đủ giấc, đúng giờ và không sử dụng thiết bị điện tử trước khi ngủ.

Hoạt động thể chất thường xuyên, nhất là các bài tập kéo giãn như bơi lội, bóng rổ, đạp xe hay nhảy dây, giúp kích thích tiết GH nội sinh một cách tự nhiên. Ngoài ra, tâm lý ổn định, ít căng thẳng cũng có tác động tích cực đến quá trình phát triển.

Cuối cùng, cần hiểu rằng mỗi trẻ có một tốc độ phát triển riêng. Nếu thực sự có dấu hiệu chậm tăng trưởng, đánh giá y khoa và theo dõi phát triển chiều cao theo biểu đồ tăng trưởng chuẩn sẽ là cơ sở để xác định hướng can thiệp đúng đắn, thay vì phụ thuộc vào hormone một cách cảm tính.

Mời bạn đọc xem tiếp video: