Có nên xây bảo tàng Bia tại khu đất di dời Nhà máy Bia Hà Nội?

3 giờ trướcBài gốc

Trao đổi với phóng viên báo Tin tức và Dân tộc, PGS.TS Bùi Hoài Sơn, Ủy viên thường trực Ủy ban Văn hóa, Giáo dục của Quốc hội dành thời gian phân tích những vấn đề liên quan đến đề án xây dựng, hình thành điểm đến Bảo tàng Bia Hà Nội tại khu đất số 183 Hoàng Hòa Thám (phường Ngọc Hà, Hà Nội) đang được thành phố hoàn thiện.

Trong bối cảnh quỹ đất nội đô Hà Nội ngày càng khan hiếm, việc nghiên cứu dành khu“đất vàng” 183 Hoàng Hoa Thám để xây Bảo tàng Bia Hà Nội có thực sự cần thiết, thưa ông?

Tôi nghĩ điều quan trọng nhất khi bàn về khu “đất vàng” 183 Hoàng Hoa Thám là cần đặt nó trong chiều sâu lịch sử, như một di sản công nghiệp đặc biệt của Thủ đô. Bởi lẽ, bia không chỉ là một loại đồ uống quen thuộc, mà còn là minh chứng cho cả một tiến trình công nghiệp hóa và hiện đại hóa của Hà Nội từ thời Pháp thuộc đến nay. Khi người Pháp đặt nền móng cho những nhà máy bia đầu tiên tại Hà Nội, họ không chỉ mang đến một sản phẩm mới, mà còn đem đến công nghệ, cách tổ chức sản xuất công nghiệp và lối sống đô thị hiện đại. Từ đó, Bia Hà Nội dần trở thành một thương hiệu gắn bó mật thiết với người dân, đi vào ký ức tập thể, trở thành một phần bản sắc đô thị.

Nếu biến nơi đây thành Bảo tàng Bia Hà Nội, chúng ta không chỉ lưu giữ câu chuyện về một loại thức uống, mà còn khắc họa được cả hành trình biến đổi của Thủ đô: Từ thuộc địa đến giải phóng, từ bao cấp đến hội nhập. Đó là câu chuyện về những con người, những thế hệ công nhân gắn bó cả đời với nhà máy, về nếp sống văn hóa đặc thù của phố phường Hà Nội, và về sức sáng tạo, thích ứng của người Việt trước những làn sóng hội nhập. Chính điều này làm cho Bảo tàng Bia không mang tính thương mại đơn thuần, mà trở thành một bảo tàng di sản công nghiệp, nơi ký ức đô thị được tái hiện, nơi du khách trong và ngoài nước có thể hiểu sâu hơn về một mảnh ghép độc đáo trong lịch sử phát triển của Hà Nội.

Đặt trong bối cảnh Hà Nội đang xây dựng tầm vóc của một trung tâm văn hóa lớn, tôi cho rằng việc dành khu đất này để phát triển Bảo tàng Bia là một lựa chọn có tầm nhìn dài hạn: Biến một không gian vật chất thành biểu tượng tinh thần, biến “đất vàng” thành nơi lưu giữ “ký ức vàng” của Thủ đô.

PGS.TS Bùi Hoài Sơn, Ủy viên thường trực Ủy ban Văn hóa, Giáo dục của Quốc hội.

Quy hoạch trước đây xác định nơi này sẽ có trường THPT để đáp ứng nhu cầu học tập của học sinh khu vực trung tâm. Việc nghiên cứu theo hướng ưu tiên khu đất làm Bảo tàng Bia Hà Nội có phù hợp hay không?

Tôi cho rằng trong câu chuyện quy hoạch khu đất 183 Hoàng Hoa Thám, hoàn toàn có thể tìm ra một giải pháp dung hòa, vừa đảm bảo quyền lợi học sinh, vừa gìn giữ và phát huy giá trị văn hóa của Thủ đô. Tôi ủng hộ việc dành ra một phần diện tích trong khuôn viên để xây dựng trường THPT, bởi hiện nay trên địa bàn phường gần như không còn quỹ đất phù hợp cho loại hình trường học này. Đây là nhu cầu rất bức thiết của người dân, đặc biệt là các bậc phụ huynh mong muốn con em mình được học tập trong điều kiện thuận lợi, gần nơi cư trú. Việc thành phố đáp ứng nhu cầu đó không chỉ giải quyết vấn đề giáo dục, mà còn thể hiện sự quan tâm đúng mức đến tương lai thế hệ trẻ.

Điểm thuận lợi là khu đất của Nhà máy Bia hiện nay có diện tích khoảng 5,2 ha, trong khi để xây dựng một trường THPT đạt chuẩn chỉ cần chưa đến 1/10 tổng diện tích. Điều này có nghĩa, chỉ cần dành một phần rất nhỏ trong khu đất cho trường học, chúng ta đã có thể giải quyết trọn vẹn bài toán giáo dục tại chỗ. Phần diện tích còn lại hoàn toàn có thể được quy hoạch thành Bảo tàng Bia Hà Nội, vừa để tôn vinh di sản công nghiệp có lịch sử từ thời Pháp thuộc đến nay, vừa tạo thêm điểm nhấn văn hóa - du lịch cho Thủ đô. Đồng thời, việc kết hợp thêm công viên, cây xanh và không gian công cộng sẽ giúp khu vực trở thành một quần thể đa chức năng, đáp ứng cùng lúc nhiều nhu cầu của xã hội.

Như vậy, thay vì đặt ra sự lựa chọn, chúng ta có thể theo đuổi phương án vừa có trường học hiện đại cho thế hệ trẻ, vừa có bảo tàng lưu giữ ký ức công nghiệp và văn hóa đô thị, lại vừa có không gian xanh phục vụ cộng đồng. Đây chính là một cách tiếp cận phát triển bền vững, hài hòa giữa lợi ích trước mắt và giá trị lâu dài, biến “đất vàng” thành nơi hội tụ cả tri thức, văn hóa và môi trường sống chất lượng cho người dân Thủ đô.

Một số ý kiến cho rằng Bảo tàng Bia Hà Nội mang tính thương mại, chưa hẳn là nhu cầu bức thiết về văn hóa - giáo dục. Ông nghĩ sao về quan điểm này?

Tôi cho rằng quan điểm nhìn nhận Bảo tàng Bia Hà Nội chỉ đơn thuần mang tính thương mại là một sự đánh giá chưa toàn diện. Thực tế, nếu được quy hoạch và vận hành đúng hướng, công trình này sẽ không chỉ là một không gian trưng bày sản phẩm, mà trước hết và trên hết là một thiết chế văn hóa đặc thù, lưu giữ ký ức công nghiệp, lịch sử đô thị và bản sắc Hà Nội.

Từ năm 2023, TP Hà Nội đưa Nhà máy bia Hà Nội vào danh mục thuộc diện phải di dời trong vòng 5 năm.

Bia Hà Nội, từ thời Pháp thuộc đến nay, đã trở thành một biểu tượng gắn bó với đời sống người dân, đi vào văn hóa ẩm thực, vào ký ức cộng đồng và thậm chí vào thơ ca, âm nhạc. Khi xây dựng Bảo tàng Bia Hà Nội, chúng ta không chỉ kể câu chuyện về một thương hiệu, mà còn tái hiện hành trình công nghiệp hóa của Thủ đô, sự giao thoa Đông - Tây, quá trình hội nhập và sáng tạo của con người Hà Nội. Đây là những giá trị văn hóa - xã hội đích thực, vượt lên trên yếu tố thương mại đơn thuần.

Hơn nữa, trong bối cảnh Hà Nội đang phát triển công nghiệp văn hóa thành một ngành kinh tế mũi nhọn, thì một bảo tàng bia không chỉ mang ý nghĩa bảo tồn, mà còn là công cụ để khai thác giá trị kinh tế của văn hóa. Nó có thể trở thành điểm đến du lịch hấp dẫn, thu hút du khách quốc tế và trong nước, qua đó tạo thêm nguồn lực cho phát triển văn hóa và giáo dục. Nói cách khác, thương mại hóa ở đây không phải là sự lệch lạc, mà là cơ hội để biến di sản công nghiệp thành nguồn lực văn hóa – kinh tế bền vững, phục vụ lợi ích chung của cộng đồng.

Nếu ưu tiên bảo tàng, theo ông, thành phố cần giải quyết thế nào để không ảnh hưởng đến quyền lợi học sinh và ngành giáo dục Thủ đô?

Nếu thành phố lựa chọn ưu tiên xây dựng Bảo tàng Bia tại khu đất 183 Hoàng Hoa Thám, thì tôi nghĩ, điều quan trọng là phải có giải pháp hài hòa để không ảnh hưởng đến quyền lợi của học sinh và ngành giáo dục Thủ đô. Theo tôi, đây không phải là mâu thuẫn “một mất một còn”, mà có thể giải quyết theo hướng song hành: Vừa bảo tồn và phát huy giá trị di sản công nghiệp, vừa đáp ứng nhu cầu học tập chính đáng của người dân.

Tôi tin rằng, với một quy hoạch hợp lý và tầm nhìn dài hạn, thành phố có thể vừa bảo đảm quyền học tập của thế hệ trẻ, vừa kiến tạo một biểu tượng văn hóa - du lịch mới. Đó chính là cách Hà Nội dung hòa giữa nhu cầu hiện tại và trách nhiệm lưu giữ ký ức cho tương lai.

Trụ sở Nhà máy Bia Hà Nội tại 183 Hoàng Hoa Thám.

Trong khi Hà Nội còn thiếu nhiều công trình công cộng thiết yếu (trường học, bệnh viện, không gian xanh), liệu việc dành đất cho một bảo tàng bia có thuyết phục được cử tri và người dân hay không?

Tôi hiểu băn khoăn của cử tri và người dân khi Hà Nội còn thiếu nhiều công trình công cộng thiết yếu như trường học, bệnh viện, không gian xanh. Tuy nhiên, tôi tin rằng việc dành khu đất 183 Hoàng Hoa Thám để xây dựng Bảo tàng Bia Hà Nội hoàn toàn có thể thuyết phục nếu chúng ta nhìn nhận nó trong tầm nhìn dài hạn. Bởi lẽ, một thành phố lớn không chỉ cần đáp ứng nhu cầu vật chất trước mắt, mà còn cần tạo dựng những biểu tượng văn hóa đặc thù để khẳng định bản sắc và sức sống bền vững.

Bảo tàng Bia, với tư cách là một di sản công nghiệp của Thủ đô từ thời Pháp đến nay, sẽ trở thành một công trình vừa gìn giữ ký ức, vừa thúc đẩy du lịch, công nghiệp văn hóa, vừa là nơi giáo dục thế hệ trẻ về lịch sử, văn hóa và lao động công nghiệp. Nó không phủ nhận những nhu cầu thiết yếu khác, mà bổ sung cho Hà Nội một trụ cột mới: sức mạnh mềm văn hóa – điều kiện cần để Thủ đô vươn lên vị thế xứng đáng trong kỷ nguyên hội nhập toàn cầu.

Xin cảm ơn ông!

Quang Phong/Báo Tin tức và Dân tộc

Nguồn Tin Tức TTXVN : https://baotintuc.vn/xa-hoi/co-nen-xay-bao-tang-bia-tai-khu-dat-di-doi-nha-may-bia-ha-noi-20250923135758429.htm