Con chữ mở lối nâng cao dân trí vùng biên

2 giờ trướcBài gốc

Lễ Bế giảng lớp học xóa mù chữ năm 2025 ở xã Quang Chiểu. Ảnh: Thao Văn Chứ

Gian nan hành trình đưa chữ đến bản Mông

Các xã ở huyện Mường Lát (cũ) của tỉnh Thanh Hóa thuộc địa bàn sinh sống lâu đời của đồng bào các dân tộc thiểu số, trong đó người Mông chiếm tỷ lệ đáng kể. Do điều kiện tự nhiên khắc nghiệt, giao thông chia cắt, đời sống kinh tế còn nhiều khó khăn, trình độ dân trí ở một số bản làng chưa đồng đều, tình trạng mù chữ và tái mù chữ vẫn còn tồn tại.

Trong bối cảnh đó, công tác xóa mù chữ cho đồng bào Mông không chỉ là nhiệm vụ của riêng ngành giáo dục mà còn là trách nhiệm chung của cả hệ thống chính trị, góp phần nâng cao dân trí, thúc đẩy phát triển bền vững vùng biên giới.

Theo thống kê của ngành chức năng, số người trong độ tuổi từ 15 đến 60 chưa biết chữ hoặc chưa hoàn thành chương trình xóa mù chữ tập trung chủ yếu ở các xã như: Trung Lý, Mường Lý, Nhi Sơn, Pù Nhi, Tam Chung, Quang Chiểu. Phần lớn trong số đó là đồng bào Mông sinh sống phân tán trên các triền núi, xa trung tâm xã, điều kiện tiếp cận giáo dục còn nhiều hạn chế.

Thực tế cho thấy, nhiều người Mông trước đây không có điều kiện đến trường do gia đình khó khăn, đường đi hiểm trở, nhận thức về vai trò của việc học chưa đầy đủ. Có trường hợp từng biết đọc, biết viết nhưng do không được sử dụng thường xuyên... dẫn đến tái mù chữ. Rào cản ngôn ngữ, tập quán sinh hoạt và việc mưu sinh theo mùa vụ cũng khiến việc duy trì sĩ số các lớp học xóa mù chữ gặp không ít khó khăn.

Không chỉ mở lớp học xóa mù chữ, cán bộ Đồn Biên phòng Quang Chiểu (Thanh Hóa) còn tặng áo ấm cho các học viên. Ảnh: Thao Văn Chứ.

Trước thực trạng đó, các Đồn Biên phòng đóng chân trên địa bàn phối hợp với chính quyền các xã chủ động xây dựng kế hoạch xóa mù chữ phù hợp với điều kiện từng địa bàn. Các lớp học được tổ chức linh hoạt tại nhà văn hóa bản, phòng học ghép hoặc nhà dân, nhằm giảm quãng đường đi lại cho học viên. Thời gian học thường được bố trí vào buổi tối hoặc thời điểm nông nhàn, hạn chế tối đa ảnh hưởng đến sinh kế của người dân.

Đội ngũ giáo viên tham gia giảng dạy chủ yếu là cán bộ, chiến sĩ biên phòng biết tiếng Mông. Không quản ngại khó khăn, nhiều “thầy giáo quân hàm xanh” phải vượt qua những con đường rừng trơn trượt, có khi mất hàng giờ đi bộ để đến lớp. Có lớp chỉ chừng hơn 20 học viên, song vẫn được duy trì đều đặn với quyết tâm không để người dân nào bị bỏ lại phía sau trong hành trình tiếp cận tri thức.

Nội dung giảng dạy được tinh giản, tập trung vào kỹ năng đọc, viết, tính toán cơ bản, gắn với các tình huống quen thuộc trong đời sống hằng ngày như đọc thông báo, viết tên, làm phép tính mua bán. Việc học không nặng về lý thuyết mà chú trọng thực hành, giúp người học dễ nhớ, dễ áp dụng.

Con chữ mở lối nâng cao dân trí vùng biên

Ban đầu, không ít học viên còn e ngại, thiếu tự tin khi đến lớp vì cho rằng mình đã lớn tuổi, “học chữ cũng không giúp làm nương tốt hơn”. Tuy nhiên, khi dần đọc được những dòng chữ đầu tiên, viết được tên mình, niềm vui và sự tự tin hiện rõ trên gương mặt họ. Con chữ, từ chỗ xa lạ, đã trở thành công cụ thiết thực trong cuộc sống thường ngày.

Chị Hơ Thị Mỵ, ở bản Pù Đứa, xã Quang Chiểu, cho biết trước đây mỗi lần đi làm thủ tục hành chính hay nhận các chính sách hỗ trợ đều phải nhờ người khác đọc giúp. Từ khi tham gia lớp xóa mù chữ, chị đã có thể tự đọc các thông báo đơn giản, biết tính toán khi mua bán nông sản, cảm thấy chủ động và tự tin hơn. Với nhiều học viên khác, việc biết chữ giúp họ ghi chép chi tiêu, tiếp cận thông tin về y tế, sản xuất, phòng chống thiên tai, từng bước thu hẹp khoảng cách với cuộc sống hiện đại.

Không chỉ mang lại lợi ích trực tiếp cho người học, công tác xóa mù chữ còn tạo hiệu ứng lan tỏa tích cực trong cộng đồng. Nhiều phụ huynh sau khi biết chữ đã quan tâm hơn đến việc học của con em, chủ động đưa trẻ đến trường, phối hợp với giáo viên trong việc duy trì sĩ số. Đây được xem là yếu tố quan trọng góp phần hạn chế tình trạng học sinh bỏ học sớm.

Cán bộ Đồn Biên phòng Quang Chiểu trực tiếp đứng lớp xóa mù chữ cho phụ nữ ở bản Pù Đứa. Ảnh: Thao Văn Chứ

Để công tác xóa mù chữ đạt hiệu quả bền vững, các địa phương ở vùng biên Mường Lát (cũ) đã huy động sự vào cuộc của nhiều lực lượng. Các tổ chức đoàn thể như Hội Phụ nữ, Đoàn Thanh niên, Hội Nông dân, Bộ đội Biên phòng… tích cực tham gia tuyên truyền, vận động người dân học chữ. Vai trò của già làng, trưởng bản, người có uy tín trong cộng đồng được phát huy, góp phần thay đổi nhận thức của bà con về ý nghĩa lâu dài của việc học.

Bên cạnh đó, việc lồng ghép xóa mù chữ với các chương trình mục tiêu quốc gia về giảm nghèo bền vững, xây dựng nông thôn mới, phát triển kinh tế - xã hội vùng đồng bào dân tộc thiểu số và miền núi đã tạo thêm nguồn lực để duy trì các lớp học, hỗ trợ tài liệu, đồ dùng học tập, khuyến khích người dân tham gia đầy đủ.

Tuy vậy, công tác xóa mù chữ cho đồng bào Mông ở vùng biên giới của tỉnh Thanh Hóa vẫn còn không ít thách thức. Cơ sở vật chất phục vụ dạy học còn thiếu, đội ngũ giáo viên kiêm nhiệm nhiều việc, nguy cơ tái mù chữ vẫn hiện hữu nếu không có giải pháp duy trì sau xóa mù. Điều này đòi hỏi những mô hình học tập linh hoạt, gắn với thực tiễn sản xuất và sinh hoạt của người dân, cũng như sự quan tâm lâu dài của các cấp, các ngành.

Xóa mù chữ không chỉ dừng lại ở việc dạy người dân biết đọc, biết viết, mà sâu xa hơn là nâng cao dân trí, thay đổi tư duy, tạo nền tảng để đồng bào Mông ở các xã vùng biên giới thuộc huyện Mường Lát (cũ) từng bước vươn lên, hòa nhập và phát triển bền vững. Mỗi con chữ được gieo xuống là một hạt giống tri thức, góp phần thắp sáng tương lai nơi vùng cao biên giới Thanh Hóa.

Thế Lượng

Nguồn GD&TĐ : https://giaoducthoidai.vn/con-chu-mo-loi-nang-cao-dan-tri-vung-bien-post761118.html