Côn Đảo trước ngã rẽ xanh: Hình mẫu cho phát triển bền vững của TP.HCM mới

4 giờ trướcBài gốc

Trong bối cảnh cả nước đang theo đuổi các chiến lược chuyển đổi số và chuyển đổi xanh, Côn Đảo lại có vị thế đặc biệt để thử nghiệm những mô hình phát triển tiên phong - nơi di sản, tự nhiên và công nghệ có thể hòa quyện tạo thành một hình mẫu mới cho quốc gia và khu vực.

Cụ thể, để đặc khu Côn Đảo thực sự phát triển xứng với tiềm năng, nhóm nghiên cứu đề xuất khung phát triển được xây dựng trên bốn trụ cột chiến lược: giao thông xanh, năng lượng sạch, kinh tế biển bền vững và du lịch chất lượng cao - tất cả đều đặt trong một kiến trúc tích hợp với nền tảng đô thị thông minh. Đây không chỉ là mô hình thiết kế, mà còn là cách tiếp cận để Côn Đảo có thể duy trì vẻ đẹp nguyên sơ, thiêng liêng mà vẫn đảm bảo tốc độ tăng trưởng kinh tế hợp lý.

Một trong những điểm nhấn đầu tiên là chuyển đổi hoàn toàn hệ thống giao thông sang xe điện vào năm 2030. Việc loại bỏ xe sử dụng nhiên liệu hóa thạch không chỉ giúp giảm phát thải mà còn kiến tạo lại phong cách sống trên đảo - yên tĩnh, sạch sẽ và văn minh hơn. Tuy nhiên, nhóm nghiên cứu không dừng lại ở khẩu hiệu. Một khung giải pháp chi tiết đã được đưa ra, bao gồm năm thành phần chính: chính sách và quản lý; phương tiện giao thông xanh; hạ tầng năng lượng và công nghệ; giao thông công cộng - chia sẻ; và cuối cùng là giáo dục nhận thức cộng đồng.

Trong đó, chính sách được xem là yếu tố dẫn đường. Việc ban hành các quy định cụ thể về quản lý quỹ giao thông xanh, khung chuyển đổi sang xe điện, định mức đầu tư cho hạ tầng sạc và ưu đãi đầu tư phương tiện xanh sẽ quyết định tính khả thi của toàn bộ quá trình. Đi kèm đó là các dự án chuyển đổi đội xe hiện hữu (xe máy, ô tô, xe du lịch, xe buýt) sang điện - không chỉ bằng mệnh lệnh hành chính mà bằng cơ chế hỗ trợ tài chính, kỹ thuật, đồng thời khuyến khích doanh nghiệp tham gia.

Một khi hạ tầng sạc điện được triển khai đồng bộ và công nghệ quản lý được ứng dụng rộng rãi, sẽ mở đường cho các mô hình vận hành mới như xe điện công cộng, xe đạp chia sẻ và hệ thống xe du lịch tự động hóa - một yếu tố rất phù hợp với đặc thù du lịch tại đảo. Đặc biệt, nhóm chuyên gia nhấn mạnh đến vai trò của người dân và du khách trong việc tạo lập “văn hóa giao thông xanh” - từ việc tham gia sử dụng, phản hồi đến đóng góp cho các chương trình tín chỉ carbon. Đây không chỉ là kỹ thuật vận hành, mà là kiến tạo một lối sống đô thị mới tại vùng đảo.

Song hành với giao thông, năng lượng được xem là bài toán cốt lõi của Côn Đảo. Trong nhiều năm, nguồn điện chủ yếu tại đảo đến từ máy phát diesel với chi phí cao, ô nhiễm lớn và không ổn định. Điều này không chỉ giới hạn tốc độ phát triển kinh tế - xã hội, mà còn ảnh hưởng tiêu cực đến chất lượng cuộc sống, dịch vụ du lịch và an sinh cộng đồng. Việc Côn Đảo chuẩn bị hòa lưới điện quốc gia vào tháng 9 tới sẽ là bước ngoặt lịch sử, mở ra một chu kỳ phát triển mới.

Côn Đảo là đặc khu lớn thứ 4 Việt Nam, trực thuộc TP.HCM mới

Tuy nhiên, không nên để sự hòa lưới làm lu mờ nhu cầu chuyển đổi mô hình tiêu thụ năng lượng. Việc “điện hóa toàn diện” không chỉ giao thông mà cả trong sản xuất, dịch vụ, vận hành cơ sở hạ tầng cần được thúc đẩy mạnh mẽ. Ngoài ra, mặc dù đã có nguồn điện ổn định từ đất liền, Côn Đảo vẫn nên đầu tư song song vào năng lượng tái tạo tại chỗ: điện mặt trời trên mái, điện gió gần bờ và điện sinh khối từ xử lý rác thải. Những nguồn này không nhất thiết phải quá lớn, nhưng nên đặt tại các điểm nhấn như trụ sở công quyền, trường học, trung tâm du lịch, nhằm tạo dấu ấn thị giác và truyền thông về hình ảnh “đảo xanh, sạch”.

Bên cạnh đó, công nghệ điều phối năng lượng thông minh cũng cần được ứng dụng, nhằm giảm tổn thất, tối ưu sử dụng và cảnh báo rủi ro trong trường hợp gặp sự cố kỹ thuật. Tại các đảo nhỏ trong quần đảo nơi khó đưa điện lưới ra, năng lượng tái tạo phân tán đi kèm hệ lưu trữ là hướng đi tất yếu để đảm bảo không ai bị bỏ lại phía sau.

Từ nền tảng giao thông và năng lượng, Côn Đảo có thể tiến xa hơn đến phát triển kinh tế biển xanh, nơi giá trị kinh tế và giá trị bảo tồn không còn đối lập mà trở thành hai mặt của một đồng xu. Thay vì tận khai thác biển, mô hình kinh tế mới đề xuất các hoạt động tạo giá trị từ bảo tồn: phục hồi rạn san hô, nuôi biển công nghệ cao, phát triển du lịch sinh thái gắn với nghiên cứu sinh học và đặc biệt là tận dụng tiềm năng blue carbon - tín chỉ carbon đại dương.

Một ví dụ minh họa là mô hình hệ thống bảo tồn sinh học biển thông minh, đã được triển khai tại Hòn Mun (Khánh Hòa) và hoàn toàn có thể áp dụng tại Côn Đảo. Theo đó, vùng rạn san hô, thảm cỏ biển, bãi đẻ trứng rùa được lắp đặt các cảm biến IoT, kết hợp dữ liệu vệ tinh và AI để giám sát liên tục, phát hiện sớm những thay đổi bất thường về môi trường. Dữ liệu này được xử lý tập trung trên nền tảng số, cho phép cơ quan quản lý phản ứng kịp thời, đồng thời cung cấp công cụ để người dân và du khách tương tác - từ báo cáo hiện trường đến học tập, trải nghiệm. Đây là bước chuyển từ “bảo tồn thụ động” sang “bảo tồn chủ động - thông minh”, nơi công nghệ không làm mờ thiên nhiên mà giúp bảo vệ nó hiệu quả hơn.

Tất nhiên, du lịch vẫn là ngành kinh tế mũi nhọn của Côn Đảo, nhưng không thể phát triển theo kiểu lượng hóa. Với đặc thù là đảo di sản, vùng sinh thái nhạy cảm và không gian biệt lập, Côn Đảo chỉ phù hợp với mô hình du lịch chất lượng cao - ít khách nhưng chi tiêu lớn, quan tâm đến trải nghiệm bản địa, có ý thức bảo vệ môi trường và đóng góp cho cộng đồng. Câu hỏi không còn là làm sao để thu hút thêm khách, mà là làm sao để chọn được đúng đối tượng khách phù hợp với chiến lược phát triển xanh. Điều này đòi hỏi hệ thống sàng lọc thông tin, quản trị trải nghiệm du lịch thông minh, từ đó đưa ra các gói dịch vụ “chọn lọc” và bền vững hơn.

Quan trọng hơn, mọi trụ cột nêu trên đều phải được đặt trong một kiến trúc tích hợp. Theo đó, kiến trúc số cho phát triển Côn Đảo cần được thiết kế thống nhất với đô thị thông minh TP.HCM. Điều này vừa giúp tiết kiệm chi phí, vừa bảo đảm tính liên thông dữ liệu, quản lý, dịch vụ giữa các vùng phát triển. Từ hạ tầng IoT, mạng 5G, cloud, đến nền tảng tích hợp AI, dữ liệu lớn và hệ thống dịch vụ thông minh… tất cả phải phục vụ đồng thời cho chính quyền, doanh nghiệp và người dân đảo.

Phát triển Côn Đảo theo mô hình xanh, thông minh và bền vững là một hành trình dài, đòi hỏi sự nhất quán về tư duy, hành động cụ thể và quyết tâm chính trị rõ ràng. Nhưng nếu được thực hiện nghiêm túc, đây sẽ không chỉ là chiến lược phát triển riêng của một vùng đảo, mà còn là biểu tượng quốc gia về một hướng đi khác - nơi bảo tồn không đối lập với phát triển, nơi tự nhiên được tôn trọng, nơi con người sống hài hòa với di sản.

Nhóm chuyên gia VinUni

Nguồn DNSG : https://doanhnhansaigon.vn/con-dao-truoc-nga-re-xanh-hinh-mau-cho-phat-trien-ben-vung-cua-tp-hcm-moi-321042.html