Công nghệ giúp theo dõi 'đường đi nước bước' của bão số 3

7 giờ trướcBài gốc

Cơn bão số 3 (tên quốc tế là Wipha) đang là mối đe dọa hướng thẳng về phía Vịnh Bắc Bộ với sức gió giật cấp 12 và dự báo lên đến cấp 14, dự kiến đổ bộ vào Việt Nam ngày 22/7/2025. Trước những thách thức từ thời tiết cực đoan, một hệ thống công nghệ phức tạp đang hoạt động hết công suất để cung cấp những cảnh báo sớm và chính xác nhất cho hàng triệu người dân. Đây không còn là câu chuyện của riêng các mô hình dự báo truyền thống, mà là sự kết hợp sức mạnh giữa "mắt thần" vệ tinh và "bộ não" trí tuệ nhân tạo.

Ảnh mây vệ tinh về bão số 3 lúc 13 giờ chiều 21/7.

Vệ tinh: "Mắt thần" không ngủ trên quỹ đạo

Nền tảng của mọi dự báo bão hiện đại chính là dữ liệu từ các vệ tinh quan sát Trái Đất. Các chòm vệ tinh như GOES của Mỹ hay các hệ thống quỹ đạo cực (JPSS), cung cấp một dòng dữ liệu khổng lồ, gần như thời gian thực. Ở khu vực biển Đông, các vệ tinh như Himawari-8/9 của Nhật Bản (JMA) hoặc FY-4 của Trung Quốc thường được sử dụng nhiều hơn. Chúng không chỉ cung cấp những hình ảnh mây quen thuộc mà còn thực hiện các phép đo quan trọng:

- Theo dõi liên tục: Vệ tinh địa tĩnh (như Himawari) có thể "nhìn chằm chằm" vào cơn bão, cập nhật hình ảnh chỉ sau mỗi 60 giây (đối với các khu vực thời tiết nguy hiểm) hoặc thậm chí 30 giây nếu kích hoạt chế độ chụp siêu nhanh, cho phép các nhà dự báo theo dõi từng thay đổi nhỏ nhất trong cấu trúc của cơn bão.

Vệ tinh Himawari 8 của Nhật Bản dùng để soi thời tiết biển Đông.

- "Nhìn xuyên" qua mây: Các cảm biến vi sóng trên vệ tinh quỹ đạo cực có khả năng đặc biệt là "nhìn xuyên" qua các lớp mây dày đặc để xác định chính xác vị trí tâm bão và phân tích cấu trúc nhiệt bên trong, những yếu tố then chốt để dự báo cường độ.

- Phân tích môi trường: Vệ tinh còn hỗ trợ đo lường nhiệt độ bề mặt biển, độ ẩm không khí và các yếu tố khác, cung cấp thông tin về "nhiên liệu" mà cơn bão đang sử dụng để mạnh lên.

Toàn bộ dữ liệu này chính là "nguồn sống" cho các mô hình dự báo, tạo nên bức tranh chi tiết nhất về cơn bão số 3 đang đổ bộ vào Bắc Bộ.

AI: "Bộ não" siêu việt vào cuộc để dự báo thiên tai

Nếu vệ tinh là "mắt", thì trí tuệ nhân tạo (AI) chính là "bộ não" xử lý thông tin với tốc độ và sự thông minh vượt trội. Các mô hình AI như Google GraphCast hay Microsoft Aurora không giải các phương trình vật lý phức tạp như cách truyền thống. Thay vào đó, chúng "học" từ kho dữ liệu thời tiết khổng lồ trong quá khứ, nhận dạng các mẫu hình ẩn để đưa ra dự báo.

Ưu điểm của AI là sự đột phá, cụ thể:

- Tốc độ: Một mô hình AI như GraphCast và Aurora có thể đưa ra dự báo chỉ trong vài phút, trong khi các siêu máy tính truyền thống (như GFS, ECMWF) cần đến nhiều giờ.

Mô hình Aurora dễ dàng hạ gục các mô hình dự báo thời tiết truyền thống.

- Độ chính xác: Nhiều thử nghiệm quốc tế đã cho thấy các mô hình AI dự báo quỹ đạo bão chính xác hơn các mô hình hàng đầu thế giới. Chẳng hạn như Google GraphCast từng dự báo chính xác điểm đổ bộ của bão Beryl (2024) đổ bộ vào bang Texas của Mỹ, hoặc mô hình Aurora dự báo chính xác quỹ đạo của tất cả các cơn bão của năm 2023, với hiệu suất lên đến 92% trong các trường hợp dự báo thời tiết toàn cầu phạm vi 10 ngày.

- Đáng chú ý, Việt Nam đang đẩy mạnh ứng dụng AI để nâng cao hiệu quả dự báo thiên tai. Thực hiện Nghị quyết 57-NQ/TW, Trung tâm Dự báo Khí tượng Thủy văn Quốc gia đã triển khai AI trong dự báo cường độ bão và mưa lớn, đạt kết quả khả quan với độ chính xác vượt trội so với phương pháp truyền thống. Mô hình AI, kết hợp dữ liệu vệ tinh, radar và quan trắc, sẽ được chính thức sử dụng trong mùa bão lũ 2025, hỗ trợ cảnh báo sớm, giảm thiểu thiệt hại. Tuy nhiên, thách thức về hạ tầng tính toán, chi phí, và thiếu hụt nhân lực AI chuyên sâu vẫn cần được giải quyết để tối ưu hóa công nghệ này.

Bài học từ quá khứ và công nghệ trong tay người dân

Cơn bão cùng tên Wipha, từng đổ bộ miền Bắc vào tháng 8/2019, cũng là minh chứng rõ ràng nhất cho sự nguy hiểm của các tác động thứ cấp. Dữ liệu lịch sử từ những cơn bão như vậy chính là những bài học quý giá mà các mô hình AI ngày nay đã "học thuộc", giúp chúng không chỉ dự báo gió mà còn cảnh báo tốt hơn về nguy cơ mưa lớn.

Sự phát triển của công nghệ cũng hỗ trợ mọi người rất nhiều trong việc chủ động theo dõi diễn biến của thời tiết. Các ứng dụng như Windy, Zoom Earth hay hệ thống radar Hymetnet của Việt Nam đang tổng hợp dữ liệu từ vệ tinh và các mô hình dự báo, cho phép bất kỳ ai cũng có thể theo dõi đường đi của bão số 3 theo thời gian thực trên điện thoại của mình.

Sự kết hợp giữa vệ tinh và AI không thể ngăn bão, nhưng nó cho chúng ta vũ khí quý giá nhất là thời gian và thông tin chính xác. Với dự báo cơn bão số 3 sẽ gây ra một đợt mưa rất lớn, có nơi trên 600mm, và gió giật mạnh, việc người dân tuân thủ chặt chẽ các hướng dẫn từ cơ quan chức năng, dựa trên những cảnh báo được công nghệ tiên tiến hỗ trợ, là yếu tố sống còn để giảm thiểu thiệt hại về người và của.

Bão Wipha, còn được định danh là bão Crising tại Philippines và Bão số 3 tại Việt Nam, đã đi vào phía Bắc vịnh Bắc Bộ với sức gió rất mạnh và khả năng mạnh thêm.

Đào Hoàng - Tổng hợp

Nguồn Người Đưa Tin : https://nguoiduatin.vn/cong-nghe-giup-theo-doi-duong-di-nuoc-buoc-cua-bao-so-3-204252107222207006.htm