Báo cáo nhận định về thị trường lao động vừa được công bố bởi HSBC Việt Nam, cho rằng những tiến bộ như vũ bão về công nghệ, quá trình chuyển đổi xanh cùng các biến động về kinh tế và thay đổi nhân khẩu học đang làm thay đổi sâu sắc diện mạo thị trường lao động.
Trong vòng 5 năm tới, thế giới sẽ có thêm khoảng 170 triệu việc làm, nhưng song song đó, khoảng 92 triệu việc làm sẽ bị thay thế.
Theo bà Trần Thị Nguyệt Oanh, Giám đốc quản lý nguồn nhân lực - HSBC Việt Nam, báo cáo The Future of Jobs 2025 cho thấy 3 công việc có tốc độ nở rộ nhanh chóng nhất giai đoạn 2025 - 2030 đều là những nghề nghiệp liên quan đến công nghệ. Trong đó, chuyên gia dữ liệu lớn tăng thêm 110%, kỹ sư công nghệ tài chính tăng khoảng 95% và chuyên gia về AI và máy học tăng 80%.
Shipper là nhóm việc làm được dự báo tiếp tục bùng nổ trong vài năm tới cùng với thợ xây, lao động ở các trang trại...
Tuy nhiên, số lượng tăng trưởng tuyệt đối của việc làm thì công nhân làm việc ở các trang trại mới là công việc đứng đầu danh sách, với dự báo thêm 35 triệu việc làm vào năm 2030. Lý do số việc làm này tăng mạnh bắt nguồn từ cuộc chuyển đổi xanh khuyến khích các tổ chức và cá nhân nỗ lực đầu tư giảm phát thải carbon, cũng như thích nghi với biến đổi khí hậu.
Nhóm việc làm tăng mạnh thứ 2 là tài xế giao hàng; kế tiếp lần lượt là công nhân xây dựng công trình, nhân viên bán hàng và công nhân chế biến thực phẩm. Đây là những ngành nghề có số lượng việc làm tăng nhiều nhất trong vòng 5 năm tới.
"Trong khi công nghệ ảnh hưởng đến tăng trưởng việc làm trong hầu hết mọi ngành nghề, các xu hướng về dân số, như già hóa dân số và kinh tế bất ổn lại góp phần khiến những công việc nêu trên gia tăng đáng kể", bà Oanh nhận định.
Ở chiều ngược lại, những công việc sẽ giảm đi nhiều nhất trong vòng 5 năm tới chủ yếu liên quan đến văn thư, như thu ngân và nhân viên bán vé. Theo sau đó là trợ lý hành chính, thợ in ấn, kế toán và kiểm toán.
Yếu tố chính thúc đẩy những việc làm này sụt giảm chính là ứng dụng công nghệ gia tăng, cũng như các hệ thống tự động và tự vận hành. Bên cạnh đó, xu hướng già hóa dân số và dân số trong độ tuổi lao động suy giảm cũng góp phần khiến các công việc văn thư ngày càng thu hẹp.
Một nghiên cứu của Tổ chức Lao động Quốc tế (ILO) về tác động của AI tạo sinh lên thị trường lao động, cho thấy khoảng 2,3% việc làm trên thế giới có nguy cơ bị tự động hóa hoàn toàn. Nếu hiện nay, 47% nhiệm vụ trong công việc chủ yếu do con người thực hiện hoàn toàn, thì đến 2030, con số này sẽ giảm xuống còn 33%.
Trong khi các việc làm liên quan đến hành chính, kế toán, thu ngân dự báo ngày càng thu hẹp thì nhóm nhân viên bán hàng, chế biến thực phẩm ngày càng có nhu cầu cao.
Với riêng ngành dịch vụ tài chính và thị trường vốn, tỷ lệ này sẽ giảm xuống còn 28% từ mức 44% hiện nay.
Tuy nhiên theo bà Oanh, thực tế những biến động lớn trên thị trường lao động không mới. Cách đây 20 năm, thị trường chưa có vị trí quản lý nội dung mạng xã hội trong doanh nghiệp. Hoặc 30 năm về trước, công việc thiết kế trang web là khá mới mẻ và hiếm thấy.
Trước những biến động lớn của thị trường việc làm, chuyên gia nguồn nhân lực HSBC cho rằng người lao động cần chủ động nắm bắt và trang bị những kỹ năng cần thiết để tăng sức cạnh tranh. Hiện theo một nghiên cứu của The Adecco Group, mới có khoảng 11% người đi làm sẵn sàng cho thị trường lao động trong tương lai, có khả năng sinh tồn trong môi trường bất định và nắm bắt cơ hội.
Trong khi đó, các nhà tuyển dụng toàn cầu đánh giá, có khoảng 39% kỹ năng làm việc cơ bản sẽ thay đổi hoàn toàn trong vòng năm năm tới. Riêng Việt Nam, con số này ở Việt Nam là 37%.
Hiện top 10 kỹ năng cốt lõi mà các nhà tuyển dụng đòi hỏi ở người lao động, gồm: tư duy phân tích; khả năng bền bỉ, linh hoạt và thích nghi; kỹ năng lãnh đạo và tạo ảnh hưởng xã hội; tư duy sáng tạo; động lực làm việc và ý thức bản thân; hiểu biết về công nghệ; kỹ năng cảm thông và chủ động lắng nghe; trí tò mò và tinh thần học hỏi lâu dài; quản lý nhân tài; định hướng dịch vụ và dịch vụ khách hàng.
Nhưng trong vòng 5 năm tới, những kỹ năng phổ biến sẽ là AI & big data; kỹ năng liên quan đến mạng lưới và an ninh mạng cùng hiểu biết về công nghệ.
Doanh nghiệp đang ngày càng tập trung đầu tư nâng cao kỹ năng cho nhân viên, nhằm cải thiện năng suất lao động, cải thiện sức cạnh tranh của doanh nghiệp và nâng cao khả năng giữ chân nhân tài.
Nhà tuyển dụng đánh giá đến 2030, chỉ có 41% nhân lực không cần phải đào tạo thêm, khoảng 29% cần được nâng cấp kỹ năng cho vai trò hiện tại, 19% cần nâng cấp kỹ năng và luân chuyển sang công việc khác.
Hà Linh