Công trình được bọc bằng gấm truyền thống tại Triển lãm Thế giới 2025

8 giờ trướcBài gốc

Vào năm 1970, khi World Expo lần đầu đến châu Á, Shin Takamatsu chỉ là một sinh viên. Khi ấy, ông đang vừa học ngành kiến trúc tại Đại học Kyoto vừa phải nuôi vợ và con nhỏ, nhưng ông rất muốn tham gia triển lãm. Vì đây là một trong số sự kiện liên quan đến kiến trúc hàng đầu thế giới, bản thiết kế tháp Eiffel, tượng Nữ thần Tự do, tháp Space Needle đều từng góp mặt.

Takamatsu không ngần ngại nhận công việc lái xe ủi đất cho công trường xây dựng phục vụ World Expo, để ông có được cơ hội chứng kiến triển lãm thành hiện thực. Ông hồi tưởng: “Thật phấn khích khi được ở giữa một giai đoạn sáng tạo tuyệt vời. Nhiều công trình rực rỡ mang đậm phong cách tương lai đang được xây dựng. Nhưng tôi thấy chúng còn thiếu điều gì đó”.

Chàng sinh viên trẻ tuổi chưa biết chính xác thiếu gì, tuy nhiên trải nghiệm lúc đó đọng lại và định hình cách ông tiếp cận với kiến trúc về sau. Theo Takamatsu: “Tôi nhận ra, việc hình dung ra tương lai không chỉ bằng cách nhìn về phía trước, mà bằng cách nhìn về quá khứ, diễn giải và hiểu quá khứ, chúng ta có thể phát triển góc nhìn về tương lai”.

Tại World Expo 2025, ông quay trở lại sự kiện với tư cách là một kiến trúc sư và có một trong số những công trình nổi bật nhất tại triển lãm. Công trình là nơi công ty nhà ở Iida Group cùng Đại học đô thị Osaka sử dụng làm nhà trưng bày, mô phỏng dải Möbius kéo dài vô tận theo một vòng lặp duy nhất để phản ánh “sự tái sinh lẫn tính bền vững”.

Công trình được công ty nhà ở Iida Group cùng Đại học đô thị Osaka sử dụng làm nhà trưng bày - Ảnh: Dan Campisi/CNN

Công trình trông giống một hộp quà gói tinh tế, bên ngoài bọc lớp gấm Nishijin màu đỏ rực rỡ họa tiết hoa anh đào. Đây là loại vải truyền thống có lịch sử 1.500 năm tại Kyoto, thường được sử dụng cho hàng xa xỉ như trang phục truyền thống kimono, thắt lưng obis.

Hơn 3.500m2 gấm Nishijin thiết lập kỷ lục Guinness về công trình được bọc vải lớn nhất và kỷ lục Guinness về mái nhà hình chiếc quạt lớn nhất. Với kiến trúc sư Takamatsu, gấm Nishijin là cách hoàn hảo để kết nối quá khứ với tương lai. Một công trình như vậy trân trọng lịch sử và truyền thống, đồng thời mở ra tương lai dựa trên quá khứ.

Vải trong kiến trúc

Vải không được sử dụng rộng rãi trong kiến trúc nhưng đã xuất hiện trong không ít công trình nhân tạo suốt hàng chục nghìn năm. Lều Bedouin ở Trung Đông, lều teepee của người Mỹ bản địa, lều yurt ở thảo nguyên Trung Á đều là ví dụ cho công trình du mục bán cố định, trong đó vải đem lại sự ấm áp và giúp bảo vệ người bên trong, đồng thời đủ nhẹ và linh hoạt để đem theo.

Kiến trúc sư hiện đại lại hiếm khi sử dụng vải. Theo giáo sư ngành thiết kế Sukhvir Singh (Đại học Shree Guru Gobind Singh Tricentenary) thì lý do xuất phát từ thiếu hiểu biết về vật liệu lẫn đặc tính kỹ thuật của chúng.

Phải đến những năm 1960 mới có thử nghiệm ban đầu với vải. Kiến trúc sư người Đức Frei Otto - người tiên phong trong kiến trúc nhẹ - tại World Expo 1967 thiết kế cho nước mình nhà triển lãm kết cấu thép chịu lực chống đỡ mái che bằng vải polyester. Công trình được đặt biệt danh “lều nổi”. Từ đó công trình tạm thời phục vụ sự kiện lớn như World Expo hay Olympic thường xuyên dùng đến vải. Vải nhẹ, đa số có thể sản xuất tại chỗ nên trở thành giải pháp hiển nhiên đảm bảo chi phí thấp, linh hoạt, dễ tháo lắp.

Vài thập kỷ gần đây chứng kiến vải trở nên bền chắc hơn, sở hữu nhiều tính năng độc đáo hơn làm tăng tính ứng dụng.

Nhưng gấm thủ công khác vải polyester tổng hợp, có nhiều thách thức kỹ thuật cần vượt qua. Chẳng hạn gấm không chịu nổi gió cùng mưa bão, nên cần được phủ một lớp phủ đặc biệt cộng thêm lớp cách nhiệt để chống cháy lẫn chống chịu nắng nóng.

Tái tạo truyền thống

Gấm Nishijin dùng cho công trình của kiến trúc sư Takamatsu do công ty HOSOO sản xuất. HOSOO dệt gấm Nishijin từ năm 1688, chủ tịch Masataka Hosoo (người kế nghiệp đời thứ 12) rất háo hức biến một loại vải di sản thành công trình kiến trúc.

Kiến trúc sư Shin Takamatsu - Ảnh: Yumi Asada/CNN

Nhu cầu gấm Nishijin giảm mạnh qua nhiều thập kỷ, doanh số năm 2008 giảm đến 80% so với năm 2009. Ông Hosoo nhận thấy cần thay đổi doanh nghiệp gia đình của mình cho phù hợp với thời đại. Vì vậy, vào năm 2010 công ty phát triển máy dệt gấm truyền thống đầu tiên cho ra sản phẩm khổ 150cm – gấp gần 5 lần chiều rộng vải thông thường. Khổ rộng hơn khiến gấm Nishijin dùng được cho nội thất ô tô, phụ kiện máy ảnh, nội thất trong nhà. Không ít thương hiệu xa xỉ như Gucci hay Four Seasons tìm đến HOSOO ngỏ ý hợp tác.

Một nhóm nghệ nhân cùng kỹ sư mất đến 2 năm để dệt đủ số vải cần thiết cho công trình của kiến trúc sư Takamatsu. Ông cho biết: “Vì công trình uốn lượn như rồng nên mỗi phần phải được uốn cong và không phần nào giống hệt nhau”. HOSOO tạo ra phần mềm 3D độc quyền hỗ trợ lập bản đồ may, căn chỉnh chính xác hoa văn dựa trên kết cấu công trình.

“Khả năng của gấm Nishijin là vô hạn. Chúng tôi rất vui mừng khi khám phá thêm cách vải có thể biến đổi kiến trúc và mở rộng sang lĩnh vực hoàn toàn mới”, ông Hosoo chia sẻ.

Cẩm Bình

Nguồn Một Thế Giới : https://1thegioi.vn/cong-trinh-duoc-boc-bang-gam-truyen-thong-tai-trien-lam-the-gioi-2025-233472.html