Cột sống bên bờ hoại tử: Lối thoát từ vạt da nhánh xuyên

5 giờ trướcBài gốc

Loét tì đè vùng lưng – cùng cụt ở bệnh nhân nằm lâu ngày, nhiễm trùng vết mổ sau phẫu thuật cột sống, thậm chí lộ nẹp vít kim loại… là những biến chứng khiến cả bác sĩ lẫn người bệnh rơi vào thế tiến thoái lưỡng nan. Điều trị nội khoa kéo dài, thay băng, cắt lọc, hút áp lực âm (VAC) chỉ giúp kiểm soát tạm thời, trong khi tổn thương mô mềm ngày càng lan rộng, người bệnh suy kiệt, nguy cơ nhiễm trùng huyết và tử vong luôn thường trực.

Vạt nhánh xuyên động mạch thắt lưng được thiết kế theo đường trục ngang, hướng từ đường giữa sau xuống trước trên mào chậu cột sống - Ảnh: minh họa

Trong bối cảnh đó, một kỹ thuật tạo hình tương đối mới nhưng đầy tiềm năng đang mở ra lối thoát cho những ca tưởng như “vô phương cứu chữa”: vạt da – cân có cuống mạch nuôi là nhánh xuyên động mạch thắt lưng.

“Bài toán khó” của những vết thương cạnh cột sống

Trong điều trị cột sống, thành công của ca mổ không chỉ được đo bằng hình ảnh nẹp vít thẳng hàng hay khối u được lấy trọn. Trên thực tế lâm sàng, có những bệnh nhân đã vượt qua phẫu thuật lớn, nhưng lại gục ngã vì một thứ tưởng chừng nhỏ bé: vết thương không lành vùng cột sống.

PGS-TS-BS Phan Minh Hoàng - Giám đốc Bệnh viện Phục hồi chức năng và Điều trị bệnh nghề nghiệp TP.HCM, nhìn nhận: “Với người bệnh, vết loét hay nhiễm trùng vết mổ cột sống không chỉ là tổn thương da. Đó là điểm khởi đầu của một vòng xoáy suy kiệt – nhiễm trùng – mất khả năng phục hồi chức năng, thậm chí đe dọa tính mạng”.

Đặc biệt ở những bệnh nhân ung thư, người cao tuổi, bệnh nhân nằm lâu ngày hoặc có bệnh nền nặng, khuyết hổng mô mềm vùng lưng – cùng cụt có thể tồn tại dai dẳng hàng tháng, hàng năm, bất chấp mọi biện pháp điều trị bảo tồn.

Không giống các vị trí khác, vùng cột sống có đặc điểm giải phẫu đặc biệt: da mỏng, ít mô đệm, nằm sát xương và thường có vật liệu cấy ghép kim loại bên dưới. Khi nhiễm trùng xảy ra, nguy cơ lộ nẹp vít, viêm xương, thậm chí buộc phải tháo bỏ hệ thống cố định là rất lớn.

Theo PGS Phan Minh Hoàng, đây chính là ranh giới mong manh giữa thành công và thất bại của cả quá trình điều trị. “Nếu không che phủ được khuyết hổng, chúng ta không chỉ mất vết mổ mà có thể mất luôn kết quả phẫu thuật cột sống trước đó. Khi buộc phải tháo nẹp vít, bệnh nhân gần như quay lại vạch xuất phát”, bác sĩ Hoàng nói.

Trong nhiều năm, các phẫu thuật viên thường phải sử dụng những vạt cơ lớn như vạt cơ lưng rộng đảo ngược. Tuy nhiên, phương pháp này đồng nghĩa với việc hy sinh khối cơ quan trọng, gây suy giảm chức năng vận động – điều đặc biệt bất lợi với bệnh nhân đang trong giai đoạn phục hồi chức năng.

Từ giải phẫu bị “lãng quên” đến giải pháp cứu cánh

Sự xuất hiện của vạt da – cân nhánh xuyên động mạch thắt lưng đã mở ra một hướng đi khác. Dựa trên các nghiên cứu giải phẫu cho thấy động mạch thắt lưng (L1–L4) cho ra các nhánh xuyên ổn định, cấp máu trực tiếp cho da và cân vùng lưng sau, kỹ thuật này cho phép tạo vạt không cần hy sinh cơ, nhưng vẫn đảm bảo nuôi sống mô che phủ.

PGS Phan Minh Hoàng đánh giá:“Điểm mấu chốt của vạt nhánh xuyên là tính bảo tồn. Chúng ta giải quyết được khuyết hổng, kiểm soát nhiễm trùng mà không đánh đổi bằng chức năng vận động của người bệnh”.

Tại Bệnh viện Phục hồi chức năng và Điều trị bệnh nghề nghiệp TP.HCM, kỹ thuật này được triển khai trong điều trị các ca loét tì đè độ III–IV và nhiễm trùng vết mổ cột sống kéo dài – những trường hợp vốn được xem là rất khó xử trí.

Một bệnh nhân nam 55 tuổi, quê Long An, mắc ung thư cột sống di căn phổi, sau phẫu thuật cắt u và cố định cột sống bằng nẹp vít, xuất hiện khuyết hổng lớn vùng lưng, lộ kim loại, chảy dịch liên tục. Nguy cơ tháo bỏ nẹp vít gần như chắc chắn.

“Đây là ca bệnh mà nếu không che phủ được, khả năng bảo tồn cột sống gần như bằng không,” PGS Phan Minh Hoàng nhớ lại.

Sau khi kiểm soát nhiễm trùng và nâng đỡ tổng trạng, ê-kíp phẫu thuật đã sử dụng vạt da nhánh xuyên động mạch thắt lưng để che phủ toàn bộ khuyết hổng. Kết quả, vạt sống tốt, nhiễm trùng được kiểm soát, hệ thống cố định được giữ lại – mở ra cơ hội tiếp tục điều trị và phục hồi vận động cho bệnh nhân.

Một trường hợp khác là bệnh nhân nữ 65 tuổi tại TP.HCM, sau mổ thoát vị đĩa đệm, xuất hiện vết loét nhỏ nhưng dai dẳng ngay trên đường mổ cũ. Sau nhiều tháng thay băng không hiệu quả, vạt nhánh xuyên đã giúp vết thương liền hoàn toàn, bệnh nhân sớm quay lại tập vật lý trị liệu.

Không chỉ là kỹ thuật, mà là chiến lược điều trị dài hơi

Theo thống kê cho thấy, đa số vạt đều sống tốt, biến chứng thấp, vùng cho vạt thường đóng da trực tiếp thì đầu. Thời gian chăm sóc hậu phẫu ngắn hơn so với các vạt cơ truyền thống, phù hợp với thể trạng bệnh nhân lớn tuổi và suy kiệt.

Bác sĩ Hoàng nhấn mạnh: “Giá trị lớn nhất của kỹ thuật này không nằm ở việc nó mới, mà ở chỗ nó phù hợp với thực tế điều trị tại Việt Nam: an toàn, hiệu quả và có thể triển khai tại các bệnh viện có chuyên khoa Chấn thương chỉnh hình – Tạo hình”.

Trong bối cảnh dân số già hóa, số ca phẫu thuật cột sống và loét tì đè mạn tính ngày càng tăng, những kỹ thuật bảo tồn như vạt da nhánh xuyên động mạch thắt lưng được xem là lời giải lâu dài.

Từ góc độ quản lý bệnh viện chuyên về phục hồi chức năng, PGS Hoàng cho rằng, che phủ thành công khuyết hổng chỉ là bước khởi đầu. “Khi vết thương lành, bệnh nhân mới có thể tập phục hồi chức năng đúng nghĩa. Với chúng tôi, mỗi vạt da sống tốt là thêm một bệnh nhân có cơ hội đứng dậy, vận động và quay lại cuộc sống”, bác sĩ Hoàng chia sẻ.

Đó cũng là triết lý điều trị xuyên suốt của bệnh viện: không chỉ chữa lành tổn thương, mà còn khôi phục khả năng sống độc lập cho người bệnh.

Bình Thuận

Nguồn Một Thế Giới : https://1thegioi.vn/cot-song-ben-bo-hoai-tu-loi-thoat-tu-vat-da-nhanh-xuyen-242900.html