Cụ ông ở Thanh Hóa 40 năm sưu tầm tư liệu quý, giữ gìn 'hồn cốt' chữ Thái cổ

15 giờ trướcBài gốc

Bén duyên với chữ Thái

Ông Hà Nam Ninh (SN 1949, người Thái) ở thị trấn Cành Nàng, huyện Bá Thước, Thanh Hóa, được biết đến là người “giữ hồn” cho chữ Thái cổ. Ông đã được phong tặng danh hiệu Nghệ nhân ưu tú, là “địa chỉ đỏ” về kho tư liệu chữ Thái cổ.

Trước khi “bén duyên” với công việc nghiên cứu chữ Thái, ông Ninh là một nhà giáo. Sau đó ông kinh qua nhiều chức vụ như cán bộ quản lý giáo dục của huyện, Phó Chủ tịch UBND huyện phụ trách văn xã,...

Ông Ninh giới thiệu những tài liệu chữ Thái cổ sưu tầm được. Ảnh: Lê Dương

Từ khi còn nhỏ, ông Ninh đã được bố mẹ dạy nói tiếng Thái, hiểu về văn hóa, phong tục của dân tộc mình. Tuy nhiên, mọi người chỉ giao tiếp, nói chuyện với nhau, đa phần không ai biết viết hay đọc được chữ Thái.

“Khi trở thành nhà giáo, tôi đã suy nghĩ rất nhiều, tại sao mình là người Thái, có chữ viết mà lại không biết đọc, biết viết. Từ đó, tôi muốn tìm hiểu về chữ viết của dân tộc mình, song chưa biết phải bắt đầu từ đâu”, ông Ninh nhớ lại.

Cho đến năm 1985, trong lần xuống họp với lãnh đạo tỉnh, ông gặp cụ Hà Văn Ban (lúc đó là Phó Chủ tịch UBND tỉnh). Cụ Ban là một nhà nghiên cứu về văn hóa của người Thái.

Những cuốn chữ Thái cổ cách đây hàng trăm năm. Ảnh: Lê Dương

“Cụ Ban hỏi tôi có biết chữ Thái không, tôi đáp không biết. Lập tức cụ chê và bảo người Thái mà không biết chữ của mình là không được, nhất là cán bộ, như thế là không xứng đáng, rồi cụ viết cho tôi bảng chữ cái tiếng Thái”, ông Ninh nhớ lại.

Vốn đã có ý tìm hiểu về chữ Thái từ trước, nên khi nhận được bảng chữ cái từ cụ Ban, ông Ninh học thuộc rất nhanh. Khi đã ghi nhớ được mặt chữ, biết đọc, biết viết, ông chính thức bắt tay vào tìm hiểu, sưu tầm tài liệu về ngôn ngữ của dân tộc mình.

Ông biên soạn tài liệu về chữ Thái cho người Thái ở Thanh Hóa. Ảnh: Lê Dương

Sau 40 năm, đến nay ông Ninh đã có hàng trăm tư liệu quý về các lễ hội cổ truyền, các tác phẩm văn học cổ, bản chữ cổ của người Thái, như: “Truyện kể đường lên thiên đàng” viết dưới thời vua Lê Chiêu Tông; "Truyện thơ Khăm Panh"; "Khun Lú - Nàng Ủa"; "Sống chụ son sao"; "Truyện tình Pha-dua"…

Những tác phẩm này đều có giá trị, phản ánh sinh động đời sống văn hóa, tinh thần của dân tộc Thái.

Dạy miễn phí để giữ gìn nét chữ

Ông Ninh cho biết, từ khi thành thạo, mỗi lần xuống cơ sở, ông đều nói và dạy chữ Thái cho người dân. Ông còn nghiên cứu và soạn một số tài liệu về chữ Thái như: Bộ chữ Thái cổ Thanh Hóa, bộ dạy chữ Thái Việt Nam tại Thanh Hóa, tài liệu dạy tiếng dân tộc Thái...

Ngoài ra, ông còn sưu tầm, dịch nhiều cuốn sách cổ của người Thái ra tiếng phổ thông với mong muốn truyền bá rộng rãi đến mọi người.

Ông Ninh được phong tặng danh hiệu Nghệ nhân ưu tú. Ảnh: Lê Dương

Ngoài những lúc làm việc, ông Ninh lại dành thời gian mở lớp dạy tiếng Thái miễn phí cho cán bộ, nhân dân trên địa bàn. Qua nhiều năm mở lớp dạy miễn phí, đạt được nhiều thành tích, Sở Giáo dục và Đào tạo Thanh Hóa đã cấp chứng chỉ dạy chữ Thái cho ông.

Năm 2006, tỉnh Thanh Hóa có chủ trương, khuyến khích học chữ Thái. Lúc này, ông Ninh là Phó Chủ tịch Hội khuyến học huyện Bá Thước, nên ông quyết định mở một lớp học chữ Thái ngay tại trụ sở UBND huyện.

Dù tuổi đã cao nhưng ông Ninh vẫn miệt mài dạy chữ Thái. Ảnh: Lê Dương

Đến năm 2007, để tạo tiền đề cho việc thực hiện đề án dạy tiếng Thái trên địa bàn tỉnh, Sở Giáo dục và Đào tạo tỉnh Thanh Hóa đã mời ông Ninh về dạy tiếng Thái cho một số giáo viên của Trường Đại học Hồng Đức.

Từ đó đến nay, cứ đến dịp hè, ông lại cùng ông Phạm Bá Thượng (ở huyện Quan Sơn) và một số các giáo viên là học trò của ông đi dạy tiếng Thái. Học viên đều là những giáo viên và người Thái công tác ở các huyện vùng cao.

Năm 2015, ông Ninh vinh dự được Chủ tịch nước phong tặng danh hiệu Nghệ nhân ưu tú, vì đã có thành tích xuất sắc trong gìn giữ và phát huy di sản văn hóa của dân tộc, góp phần vào sự nghiệp xây dựng, bảo vệ chủ nghĩa xã hội và bảo vệ Tổ quốc.

Lê Dương

Nguồn VietnamNet : https://vietnamnet.vn/cu-ong-o-thanh-hoa-40-nam-suu-tam-tu-lieu-quy-giu-gin-hon-cot-chu-thai-co-2364269.html