Cú sốc sa thải tuổi 30: Tại sao lương cao vẫn bất an tài chính?

2 giờ trướcBài gốc

Tuần trước, một người bạn của tôi nhắn tin gọn lỏn: “Công ty em đột ngột đóng cửa VP Việt Nam, sa thải toàn nhân viên ở đây rồi”.

Cậu ấy đã đi làm hơn mười năm, hiện là giám đốc marketing của một công ty nước ngoài chuyên về xúc tiến thương mại tại Việt Nam. Sự nghiệp của cậu nhìn từ bên ngoài là hình mẫu lý tưởng của người trẻ: vị trí tốt, thu nhập cao, làm việc trong môi trường quốc tế, hồ sơ nghề nghiệp đẹp.

Vậy mà chỉ trong một ngày mọi thứ biến mất đột ngột. Tuy nhiên, điều khiến cậu ấy chết lặng lại là thực tế đến sau khi bị sa thải: Ngoài thu nhập từ công việc, cậu không còn gì khác.

Ngoài căn chung cư nhỏ 50m2 bố mẹ cho từ nhiều năm trước, suốt hơn một thập kỷ đi làm với mức thu nhập thuộc nhóm cao, cậu gần như không có thêm tài sản tài chính nào đáng kể. Không đất, không nhà cho thuê, không đầu tư, không nguồn thu nhập khác.

10 năm đi làm, toàn bộ chiến lược tài chính cá nhân của cậu ấy dựa trên một giả định duy nhất: thu nhập sẽ tiếp tục tăng khi cậu tiếp tụy làm việc ổn định, thăng tiến, được tăng lương.

Câu chuyện này không phải là cá biệt. Nó đang lặp lại ở nhiều ngành, nhiều cấp độ. Sa thải không còn chỉ nhắm vào lao động phổ thông, mà cắt thẳng vào tầng quản lý trung cấp và chuyên gia cao cấp.

Tại Việt Nam, làn sóng cắt giảm nhân sự trong năm 2025 cho thấy rõ tính chất cấu trúc, chứ không còn là phản ứng ngắn hạn trước khó khăn chu kỳ. Các đợt tinh giản diễn ra ngay cả khi doanh nghiệp vẫn duy trì hoạt động ổn định, thậm chí có lãi lớn.

“Layoff” không còn chỉ gắn với thua lỗ hay khủng hoảng, mà ngày càng trở thành công cụ quản trị nhằm tối ưu chi phí, tinh gọn bộ máy và thích ứng với công nghệ, đặc biệt trong bối cảnh chuyển đổi số và tự động hóa diễn ra nhanh chóng.

Nó cho thấy một thực tế cần được nhìn nhận thẳng thắn: sự ổn định nghề nghiệp không còn là mặc định. Thu nhập tốt và thâm niên dài không còn là “lá chắn” trước những quyết định tái cấu trúc mang tính chiến lược.

Trong bối cảnh đó, một thế hệ lao động tri thức và quản lý đang đối mặt với một nghịch lý: kiếm được tiền bằng năng lực thật, nhưng đứng trên một nền tảng tài chính chênh vênh.

Họ kiếm được, nhưng chưa xây được.

Yến Lê, Đồng sáng lập FinPeace, chuyên gia tư vấn tài chính cá nhân, đồng tác giả cuốn sách Bình An Tài Chính.

Lương cao nhưng vẫn bất an

Trong nhiều năm làm việc với những người có thu nhập tốt, tôi nhận thấy vấn đề thường không nằm ở năng lực cá nhân. Phần lớn những người rơi vào trạng thái bất an tài chính đều là người chăm chỉ, cầu tiến và có giá trị nghề nghiệp rõ ràng.

Vấn đề nằm ở chỗ, thu nhập của họ chưa được đặt vào một hệ thống có khả năng chuyển hóa nó thành tài sản bền vững.

Chúng ta lớn lên với một niềm tin khá đơn giản: học tốt, đi làm, có thu nhập ổn định, rồi cuộc sống sẽ dần ổn thỏa. Nhưng thực tế phức tạp hơn nhiều.

Kiếm được tiền không đồng nghĩa với giữ được tiền. Giữ được tiền cũng chưa chắc đã xây được tài sản. Có tài sản chưa chắc đã biết cách để nó tự sinh sôi mà không phụ thuộc vào sức lao động cá nhân.

Nhiều người làm rất tốt ở bước đầu tiên: tạo thu nhập. Thậm chí, họ làm xuất sắc.

Họ đầu tư nghiêm túc vào vốn con người, học hành bài bản, tích lũy kinh nghiệm, leo lên các vị trí có thu nhập cao hơn mặt bằng chung. Thu nhập của họ không đến từ may mắn, mà từ năng lực thật, thời gian thật và cường độ lao động cao. Đây chính là nhóm được hệ thống kinh tế hiện tại tưởng thưởng tốt nhất.

Vấn đề nằm ở chỗ, toàn bộ chiến lược tài chính của họ dừng lại ở đây.

Nhiều người làm rất tốt ở bước đầu tiên: tạo thu nhập. Thậm chí, họ làm xuất sắc. Vấn đề nằm ở chỗ, toàn bộ chiến lược tài chính của họ dừng lại ở đây.

Yến Lê, nhà tư vấn tài chính cá nhân, đồng sáng lập FinPeace

Thu nhập tăng, nhưng logic vận hành tiền bạc không thay đổi. Dòng tiền vẫn đi thẳng từ tài khoản lương sang chi tiêu và nghĩa vụ sống ngày càng lớn. Khi vai trò nghề nghiệp cao hơn, chi phí duy trì vị thế cũng cao hơn. Khi trách nhiệm gia đình tăng lên, phần “dư địa tài chính” lại tiếp tục bị bào mòn.

Nói cách khác, họ đang dùng một công cụ duy nhất là “lao động cá nhân” để gánh toàn bộ bài toán an toàn tài chính dài hạn.

Thu nhập lúc này không còn là bệ đỡ, mà là điểm tựa duy nhất. Và khi điểm tựa đó lung lay, toàn bộ cấu trúc tài chính cá nhân cũng lung lay theo.

Nhiều người mãi loay hoay trong một vòng lặp quen thuộc: kiếm tiền, tiêu tiền, mệt mỏi, rồi lại kiếm tiền. Vòng lặp này diễn ra âm thầm, theo kỳ vọng sống, áp lực xã hội và nhịp tiêu dùng hiện đại.

Hệ quả, khi đã bước sang tuổi 30 hay 40, với mức thu nhập cao hơn rất nhiều so với thời trẻ, cảm giác bất an vẫn thường trực.

Đây là lúc cần kích hoạt một tư duy khác. Không phải tư duy kiếm thêm tiền, mà là tư duy xây dựng một cỗ máy tài chính có thể tự vận hành.

Vòng lặp vô hạn của dòng tiền

Khi nhắc đến “cỗ máy tài chính”, nhiều người nghĩ ngay đến những khối tài sản lớn hoặc những chiến lược đầu tư phức tạp. Nhưng thực tế, cỗ máy này không đòi hỏi bạn phải có nhiều tiền ngay từ đầu, nó chỉ đòi hỏi bạn chủ động thiết kế.

Về bản chất, một cỗ máy tài chính cá nhân vận hành qua bốn bước rất căn bản.

Thứ nhất, thu nhập, đóng vai trò là nhiên liệu khởi đầu. Thu nhập là kết quả trực tiếp của giá trị bạn mang lại cho thị trường thông qua kỹ năng, chuyên môn, thời gian và sức lực. Đây là nơi nhiều người làm tốt nhất. Nhưng cũng chính tại đây, một sai lầm quen thuộc thường xuất hiện.

Lương tăng thì chi tiêu tăng, chuẩn sống được nâng lên, áp lực đồng trang lứa kéo theo lối sống phình to. Bề ngoài, cuộc sống “tốt hơn” nhưng bên trong, mức độ bất an gần như không thay đổi. Thu nhập, nếu đứng một mình, chỉ là nhiên liệu. Nếu không được đổ vào đúng động cơ, nó sẽ cháy hết mỗi tháng.

Thứ hai, chuyển hóa thu nhập thành tài sản. Đây là bước bị bỏ qua nhiều nhất. Rất nhiều người cho rằng đầu tư là chuyện của “sau này”, khi đã dư dả hơn. Nhưng sự thật thường ngược lại. Không phải giàu rồi mới đầu tư, mà phải đầu tư sớm thì mới có cơ hội giàu lên một cách bền vững.

Về bản chất, tài sản là bất kỳ thứ gì có khả năng sinh ra dòng tiền hoặc tăng giá trị theo thời gian mà không phụ thuộc hoàn toàn vào sự hiện diện của bạn. Tài sản không nhất thiết phải là thứ gì đó quá lớn mà có thể là cổ phiếu, quỹ đầu tư, bất động sản cho thuê, một mô hình kinh doanh được tự động hóa, hoặc thậm chí là một hệ kỹ năng cho phép bạn bán giá trị thay vì bán thời gian.

Câu hỏi then chốt luôn là: mỗi đồng tiền bạn bỏ ra đang đi về phía tiêu sản hay tài sản?

Những phương pháp như đầu tư định kỳ hay tích sản (SIP: Systematic Investment Planning) - tạo điều kiện cho bạn tăng trưởng tài sản nhờ việc định kỳ bỏ một số tiền nhất định tiền vào những tài sản cho phép bạn có thể mua từng ít một (ví dụ cổ phiếu). Quan trọng là cần dành thời gian tìm hiểu để đầu tư đúng vào những tài sản đang còn tăng trưởng.

Thứ ba, tài sản bắt đầu tạo ra dòng tiền. Đây là giai đoạn nhiều người nản chí nhất, vì dòng tiền ban đầu thường rất nhỏ. Nhỏ đến mức dễ bị xem là “không đáng”. Nhưng tài chính cá nhân không phải là cuộc đua nước rút. Nó là trò chơi của kỷ luật và thời gian. Những dòng tiền nhỏ, nếu được duy trì và tái đầu tư đều đặn, sẽ dần hợp lại thành một dòng chảy đủ mạnh để thay đổi cảm giác an toàn của một con người.

Cuối cùng, tái đầu tư. Đây là bước tạo ra gia tốc. Khi tài sản sinh ra tiền, người sở hữu luôn đứng trước hai lựa chọn. Một là tiêu dùng để nâng cấp lối sống. Hai là tái đầu tư để mua thêm tài sản. Lựa chọn đầu tiên dễ và rất hấp dẫn. Lựa chọn thứ hai đòi hỏi kiên nhẫn. Nhưng chính lựa chọn này, nếu được duy trì trong những năm đầu, sẽ tạo ra một lực đẩy mà rất khó hình dung khi mới bắt đầu.

Một quyết định - 2 cuộc đời khác biệt

Để thấy rõ sức mạnh của hệ thống này, hãy thử hình dung hai kịch bản rất đơn giản.

Hoa, bắt đầu đầu tư 5 triệu đồng mỗi tháng từ năm 25 tuổi vào một danh mục quỹ theo chỉ số, với mức lợi nhuận trung bình khoảng 12% mỗi năm. Sau 40 năm, tới năm 65 tuổi, tổng giá trị tài sản tích lũy có thể đạt xấp xỉ 48 tỷ đồng.

Cũng là cô ấy, nếu đợi đến năm 35 tuổi mới bắt đầu, tức chỉ chậm 10 năm, với cùng số tiền đầu tư mỗi tháng và cùng mức lợi nhuận, tổng tài sản đến năm 65 tuổi chỉ còn khoảng 15 tỷ đồng.

Không có sự khác biệt về năng lực, thu nhập hay mức đầu tư hàng tháng. Sự khác biệt duy nhất nằm ở thời gian.

Yến Lê, nhà tư vấn tài chính cá nhân, đồng sáng lập FinPeace

Lãi kép là kỳ quan, nhưng nó chỉ hoạt động hiệu quả khi bạn cung cấp cho tài sản thời gian dài để tăng trưởng.

Warren Buffett giàu có không chỉ vì ông giỏi đầu tư, mà vì ông đã đầu tư liên tục trong 3/4 thế kỷ. Thời gian đầu tư của ông cũng là một ví dụ kinh điển cho sức mạnh của lãi kép.

Jim Simons, thiên tài toán học kiếm tiền giỏi hơn cả Warren Buffett khi ông đạt lợi nhuận kép 66% mỗi năm (so với 22% của Buffett). Tuy nhiên, tài sản của Simons lại thấp hơn Buffett rất nhiều (21 tỷ so với 84,5 tỷ). Lý do là Simons chỉ bắt đầu tìm ra phương pháp đầu tư siêu việt của mình ở tuổi 50. Ông có ít hơn Buffett một nửa số thời gian để lãi kép hoạt động

Morgan Housel tác giả nhiều cuốn sách tâm lý và tài chính đầu tư từng sử dụng ví dụ về Kỷ Băng Hà để giải thích cơ chế lãi kép: Bạn không cần một lực tác động khổng lồ để tạo ra kết quả vĩ đại, bạn chỉ cần một thay đổi nhỏ được duy trì liên tục.Khoa học đã chứng minh rằng các Kỷ Băng Hà không bắt đầu vì mùa đông quá lạnh, mà vì mùa hè không đủ ấm để làm tan hết tuyết của mùa đông trước.

Lớp băng mỏng còn sót lại đó sẽ tích tụ dần, phản chiếu ánh sáng mặt trời, làm trái đất lạnh thêm và tạo ra nhiều băng hơn vào mùa đông sau. Quy trình này lặp lại hàng nghìn năm cho đến khi cả trái đất bị bao phủ bởi băng.

Tương tự như vậy, một số tiền tiết kiệm nhỏ, nếu không bị lôi ra tiêu xài (tan chảy) và được để yên cho lãi kép hoạt động, sẽ tạo ra gia tài khổng lồ. Tất cả những việc bạn phải làm chỉ là “im miệng và chờ đợi”.

Tài chính cá nhân cũng cần một hệ thống quản trị

Thu nhập chủ động giống như hạt giống bạn gieo mỗi ngày bằng công việc. Tài sản là cái cây cần thời gian để bén rễ và lớn lên. Dòng tiền thụ động là quả, không thể xuất hiện sau một đêm.

Rất nhiều người gieo hạt rồi… ăn luôn. Một số khác trồng cây được một thời gian, thấy chưa ra quả thì chặt bỏ. Chỉ một số ít đủ kiên nhẫn gieo, chăm, chờ và thu hoạch.

Kỹ năng, sức khỏe và thời gian của mỗi người là vốn con người, rất quan trọng nhưng cũng có giới hạn. Tài sản là vốn tài chính, nó không mệt, không cần nghỉ và không đòi hỏi sự chú ý liên tục. Nếu được thiết kế đúng, nó có thể làm việc 24/7 cho bạn.

Khi đó, câu hỏi không còn là bạn kiếm được bao nhiêu tiền, mà là bao nhiêu tài sản đang làm việc thay cho bạn. Và đó là nền tảng của sự lựa chọn, không phải để nghỉ làm, mà để không còn bị lệ thuộc hoàn toàn vào thu nhập.

Yến Lê

Nguồn Nhà Quản Trị : https://theleader.vn/cu-soc-sa-thai-tuoi-30-tai-sao-luong-cao-van-chua-du-de-an-toan-tai-chinh-d43640.html