Theo đó, khi thảo luận về nội dung này, ông Hoàng Văn Cường quan tâm đến khoản 9, điều 5 dự thảo luật quy định miễn thuế nhập khẩu đối với hàng hóa phục vụ dự án đường sắt mà trong nước chưa sản xuất được.
Ông Cường bày tỏ đồng tình với quy định giao Thủ tướng ban hành một danh mục các hàng hóa, dịch vụ, sản phẩm công nghiệp đường sắt sẽ giao nhiệm vụ hoặc đặt hàng cho doanh nghiệp Việt Nam sản xuất. Để doanh nghiệp Việt Nam được đặt hàng, yên tâm sản xuất chúng ta phải bảo đảm thị trường đầu ra, tức là thị trường trong nước phải dành cho các doanh nghiệp đó và không có chuyện nhập khẩu sản phẩm từ nước ngoài vào.
Đại biểu Hoàng Văn Cường. (Ảnh: Media Quốc hội).
Tuy nhiên, theo ông Cường, khoản 9 Điều 5 lại quy định miễn thuế nhập khẩu đối với hàng hóa phục vụ đường sắt trong nước chưa sản xuất được.
"Chúng ta biết rằng cho đến thời điểm hiện tại chúng ta chưa có ngành công nghiệp đường sắt và như vậy tất cả các sản phẩm phục vụ công nghiệp đường sắt, kể cả sản phẩm Nhà nước định đặt hàng cho doanh nghiệp cho đến hiện tại vẫn không sản xuất được trong nước.
Nếu chúng ta quy định như trên rất có thể những doanh nghiệp trong nước được đặt hàng người ta sẽ đi nhập khẩu những sản phẩm từ nước ngoài vào, thậm chí như thuê người ta sản xuất linh kiện và về chúng ta lắp ráp. Điều này tất nhiên sẽ càng triệt tiêu mục tiêu chúng ta phát triển công nghiệp đường sắt", ông Cường nói.
Vì vậy, ông đề nghị phải quy định không được nhập khẩu các sản phẩm hàng hóa, dịch vụ, kể cả linh kiện để lắp ráp thành các sản phẩm, hàng hóa dịch vụ thuộc danh mục Nhà nước sẽ giao nhiệm vụ đặt hàng cho các tổ chức, doanh nghiệp trong nước sản xuất.
Nói về quy định khuyến khích các tổ chức, cá nhân tham gia đầu tư dự án đường sắt bằng nguồn vốn ngoài Nhà nước, theo ông Cường đây là một chủ trương rất đúng. Tuy nhiên Điều 25 chỉ mới quy định chỉ định thầu đối với nhà đầu tư do các dự án đường sắt nhà đầu tư tự đề xuất hoặc các dự án đường sắt đầu tư theo phương thức đối tác công tư PPP.
Còn những dự án đường sắt Nhà nước đang đề xuất dự kiến sẽ đầu tư công bằng nguồn vốn Nhà nước ở đây chưa có một cơ chế nào để cho các nhà đầu tư tư nhân được tham gia vào dự án này. Chẳng hạn như dự án đường sắt tốc độ cao Bắc - Nam như hiện nay có nhà đầu tư đề xuất nhưng chúng ta chưa có một cơ chế nào để cho phép lựa chọn tham gia.
"Vì vậy, tôi đề nghị Điều 25 cần bổ sung thêm phương thức chọn các nhà đầu tư tư nhân tham gia vào những dự án đường sắt Nhà nước dự kiến đầu tư bằng ngân sách nhà nước, có thể đầu tư toàn bộ hoặc một phần. Hoặc phải quy định giao Thủ tướng ban hành quy định về tiêu chí lựa chọn những nhà đầu tư tư nhân đầu tư vào những dự án đường sắt dự kiến sẽ đầu tư bằng nguồn ngân sách", ông nêu ý kiến.
Ông cũng nêu tiêu chí lựa chọn dựa trên cơ sở 3 nguyên tắc là mục tiêu và yêu cầu kỹ thuật của dự án thì không được thay đổi; chi phí vốn đầu tư, khi có tham gia tư nhân vào thì không được vượt so với Nhà nước dự kiến ban đầu; hiệu quả vận hành mang lại cho Nhà nước cao hơn so với việc nhà nước đầu tư.
Trong khi đó, đại biểu Trịnh Xuân An (đoàn Đồng Nai) bày tỏ sự đồng tình với ý kiến của nhiều đại biểu về việc nhà đầu tư được chỉ định nhà thầu chứng minh được năng lực chuyên môn và khả năng thu xếp vốn. Quy định này mục tiêu thì đúng nhưng cụ thể có lẽ cần phải bổ sung thêm để bảo đảm tính khả thi trong năng lực tài chính.
Đại biểu Trịnh Xuân An. (Ảnh: Media Quốc hội).
"Không thể đưa ra một báo cáo chung chung là vốn chủ sở hữu thế này, vốn đi vay ra làm sao. Rất cần thiết phải cụ thể hơn năng lực tài chính của chủ đầu tư. Vừa rồi có trường hợp một nhà đầu tư nói tôi có 100 tỷ USD để làm được dự án này. Họ làm văn bản gửi nhưng tôi nghĩ việc chứng minh của người ta rất mơ hồ. Cần thiết phải có một cơ chế để thẩm định, thậm chí có những hội đồng thẩm định và đặc biệt phải kiểm toán độc lập. Đặc biệt phải có những cơ chế kiểm tra chéo để chúng ta có những nhà đầu tư thực sự có năng lực", ông An nói.
Trong khi đó, đại biểu Nguyễn Minh Đức (đoàn TP.HCM), trong bối cảnh đường sắt trong thời gian dài vừa qua vẫn chiếm tỷ trọng rất nhỏ trong cơ cấu vận tải và chậm phát triển so với các phương thức khác, việc hoàn thiện hành lang pháp lý để khơi thông nguồn lực, huy động đầu tư xã hội hóa, đồng bộ quy hoạch, kết nối các vùng kinh tế là yêu cầu cấp bách.
Đồng thời là nền tảng pháp lý để phát triển, để triển khai các dự án trọng điểm quốc gia như đường sắt tốc độ cao Bắc - Nam, đường sắt đô thị và những đường sắt ví dụ như Hà Nội - Lào Cai, Hà Nội - Hải Phòng - Lạng Sơn.
Đại biểu Nguyễn Minh Đức. (Ảnh: Media Quốc hội)
Ông Đức cũng ủng hộ việc mở rộng đối tượng, hình thức đầu tư để huy động mọi nguồn lực kinh tế tư nhân tham gia phát triển đường sắt. "Việc mở rộng kinh tế tư nhân vào trong việc tham gia đường sắt này thì có một điểm lợi đó là huy động được nguồn vốn, trong khi đó đầu tư vốn cho đường sắt rất lớn.
Tuy nhiên, cần phải có những quy định rất chặt chẽ trong việc đảm bảo có cơ chế và chính sách thận trọng, đặc biệt là những vấn đề liên quan đến nhiệm vụ an ninh quốc phòng, để tránh các trường hợp, các dự án có khi bị chuyển nhượng hay bán cho các nhà đầu tư khác cũng như đầu tư nước ngoài cho nhà đầu tư nước ngoài", ông nói.
PHẠM DUY