Cục Khí tượng thủy văn được tặng thưởng Huân chương Lao động hạng Nhất. Ảnh: Hoài Linh
Ngày 3/10/1945, Chủ tịch Hồ Chí Minh ký Sắc lệnh số 41 đưa Sở Thiên văn và Đài Thiên văn Phù Liễn về trực thuộc Bộ Giao thông Công chính. Đây được coi là cột mốc lịch sử đặt nền móng cho ngành Khí tượng Thủy văn (KTTV) Việt Nam.
Trải qua nhiều giai đoạn sáp nhập và đổi tên, đến nay Cục Khí tượng thủy văn là đơn vị trực thuộc Bộ Nông nghiệp và Môi trường, quản lý 13 đơn vị thành viên cùng hơn 2.600 cán bộ, công chức, viên chức làm việc trên khắp cả nước.
Trong suốt 80 năm qua, ngành KTTV đã vượt qua nhiều thời khắc khó khăn, từ chiến tranh đến thời kỳ tái thiết và hội nhập quốc tế. Đến năm 1975, Việt Nam chính thức gia nhập Tổ chức Khí tượng Thế giới (WMO).
Năm 1995 và năm 2020, ngành vinh dự được trao tặng Huân chương Hồ Chí Minh, phần thưởng cao quý ghi nhận những đóng góp to lớn cho sự nghiệp xây dựng và bảo vệ Tổ quốc. Năm 2002, ngành được tặng thưởng Huân chương Độc lập hạng Nhất.... Đến nay, Cục Khí tượng thủy văn đã đạt nhiều thành tựu quan trọng, góp phần nâng cao chất lượng công tác dự báo, cảnh báo và khẳng định vai trò tuyến đầu trong phòng, chống thiên tai.
Hiện nay, mạng lưới quan trắc được đầu tư mạnh mẽ, nâng tổng số trạm KTTV quốc gia lên hơn 2.800 trạm, tăng 44% so với giai đoạn trước. Tỉ lệ tự động hóa ngày càng cao, với khí tượng đạt 65%, mưa và giông sét 100%, thủy văn 69% và hải văn 74%. Hệ thống radar thời tiết hiện đại đã bao phủ gần như toàn quốc, tạo cơ sở dữ liệu phong phú, chính xác phục vụ dự báo.
Công nghệ tiên tiến siêu máy tính được ứng dụng tại Trung tâm dự báo KTTV. Ảnh: Hoài Linh
Các công nghệ tiên tiến như siêu máy tính CrayXC40, mô hình dự báo số phân giải 1-3 km, trí tuệ nhân tạo trong nhận dạng bão và dự báo mưa cực ngắn đã được ứng dụng rộng rãi. Những bước tiến này giúp nâng cao độ chính xác và thời gian cảnh báo, đưa chất lượng dự báo của Việt Nam tiệm cận trình độ các nước tiên tiến trong khu vực. Nhờ sự đổi mới mạnh mẽ, công tác dự báo, cảnh báo thiên tai ngày càng hiệu quả.
Ngoài ra, ngành cũng ghi dấu ấn với gần 700 sáng kiến kỹ thuật, hàng chục đề tài nghiên cứu khoa học các cấp và nhiều giải pháp ứng dụng trực tiếp trong công tác dự báo, quan trắc, quản lý dữ liệu.
Trong những năm qua, bên cạnh cạnh sự hỗ trợ của thiết bị là sự nỗ lực không ngừng nghỉ của hàng nghìn cán bộ, dự báo viên, quan trắc viên và kỹ thuật viên làm nhiệm vụ “gác bão” thầm lặng, Cục KTTV đã theo dõi, dự báo sát sao hàng chục cơn bão, áp thấp nhiệt đới, hàng trăm đợt mưa lớn, lũ lụt, nắng nóng, rét đậm, góp phần giảm thiểu thiệt hại đáng kể về người và tài sản.
Sự nỗ lực không ngừng nghỉ của đội ngũ cán bộ, dự báo viên, quan trắc viên và kỹ thuật viên làm nhiệm vụ “gác bão”. Ảnh: Hoài Linh
Trên trường quốc tế, Việt Nam đã khẳng định vị thế khi đảm nhiệm vai trò Trung tâm hỗ trợ cảnh báo lũ quét khu vực ASEAN, đồng thời mở rộng hợp tác với nhiều quốc gia và tổ chức quốc tế, tiếp nhận công nghệ hiện đại, nâng cao trình độ cán bộ.
Cùng với hệ thống pháp luật của ngành KTTV đã được hoàn thiện với 27 văn bản quy phạm pháp luật được ban hành, trong đó có Chỉ thị số 10-CT/TW của Ban Bí thư và Chiến lược phát triển ngành KTTV đến năm 2030, tầm nhìn 2045 do Thủ tướng Chính phủ phê duyệt, ngành KTTV hi vọng sẽ được hiện đại hóa hơn nữa trong giai đoạn mới để dự báo sát nhất, chính xác nhất tình hình thiên tai nhằm góp phần bảo vệ an toàn tính mạng, tài sản của nhân dân, củng cố niềm tin xã hội đối với ngành KTTV.