Cung Diên Thọ: Di sản trầm mặc của các bậc mẫu nghi triều Nguyễn

15 giờ trướcBài gốc

Với bề dày lịch sử hơn 200 năm và kiến trúc độc đáo, Cung Diên Thọ không chỉ là biểu tượng cho văn hóa cung đình nhà Nguyễn mà còn là di sản vật chất và tinh thần vô giá trong kho tàng văn hóa dân tộc.

Cung Diên Thọ là một tổng thể kiến trúc quy mô, gồm khoảng 20 công trình lớn nhỏ được xây dựng và bố trí một cách hài hòa trong một khuôn viên hình chữ nhật, xung quanh được bao bọc bởi bức tường gạch cao khoảng 3 mét. Cổng chính của cung là cửa Thọ Chỉ ở phía Nam; ba cửa phụ là Diên Khánh (phía Đông), Địch Tường (phía Tây) và Diễn Trạch (phía Bắc).

Bước qua cửa Thọ Chỉ, du khách sẽ bắt gặp một bức bình phong lớn - không chỉ là chi tiết trang trí mà còn mang ý nghĩa phong thủy, giữ cho nơi ở của các bà Hoàng được yên bình, kín đáo và trang nghiêm.

Trung tâm của cung là Diên Thọ chính điện, nơi các bà Hoàng Thái Hậu sinh hoạt và tiếp khách. Tòa điện này được xây dựng bằng gỗ lim, mái lợp ngói hoàng lưu ly, trang trí nội thất thanh nhã, biểu hiện sự tôn kính đặc biệt của triều đình dành cho những người phụ nữ đứng đầu hậu cung.

Các công trình phụ trợ được bố trí đối xứng và hài hòa: phía Đông là Trường Du Tạ - nơi nghỉ ngơi, thưởng cảnh; phía Tây có Khương Ninh Các - nơi đọc sách, viết thư; phía Tây Nam là lầu Tịnh Minh - không gian riêng biệt mang tính thiền định; phía Đông Nam có nhà Tả Trà - nơi thưởng trà, tiếp đãi khách nữ; phía Bắc là điện Thọ Ninh được dùng làm nơi cầu nguyện, lễ bái.

Không gian nội cung được chăm chút tỉ mỉ với bốn chiếc giếng cổ, mỗi giếng mang một phong cách riêng, phục vụ nhu cầu sinh hoạt hàng ngày. Sân vườn được trồng nhiều cây ăn trái như vải, nhãn, khế, đào tiên cùng các loại cây cảnh quý, tạo nên khung cảnh thanh tịnh, gần gũi với thiên nhiên, đồng thời thể hiện phong cách sống nhẹ nhàng, sâu sắc của các bà Hoàng thời Nguyễn.

Suốt chiều dài lịch sử triều Nguyễn, Cung Diên Thọ từng là nơi sinh sống của nhiều Hoàng Thái Hậu nổi bật, trong đó có hai nhân vật tiêu biểu là Hoàng thái hậu Từ Dụ (vợ vua Thiệu Trị, mẹ vua Tự Đức) và Từ Cung Hoàng thái hậu (vợ vua Khải Định, mẹ vua Bảo Đại) - người phụ nữ cuối cùng mang danh hiệu Hoàng Thái Hậu của triều Nguyễn.

Bà Từ Dụ là một người đức độ, tiết hạnh, sống giản dị và có ảnh hưởng lớn đối với nhiều đời vua sau này. Sau khi vua Tự Đức băng hà, bà từng tham gia vào Hội đồng phụ chính, góp phần giữ vững sự ổn định của triều đình trong thời kỳ biến động. Bà sống tại Cung Diên Thọ đến cuối đời, và nơi đây từng là trung tâm quyền lực mềm của hậu cung trong suốt nhiều năm.

Bà Từ Cung (tên thật là Hoàng Thị Cúc) là người phụ nữ cuối cùng được tôn làm Hoàng Thái Hậu trong lịch sử phong kiến Việt Nam. Sau khi vua Khải Định qua đời, bà sống cùng con trai là vua Bảo Đại một thời gian, rồi trở lại Cung Diên Thọ khi ông thoái vị năm 1945.

Tại Cung Diên Thọ, bà sống trong âm thầm, lặng lẽ cho đến cuối đời (1980), chứng kiến sự đổi thay của đất nước và cả sự lụi tàn của một thời cung đình vàng son. Dù sống trong thời kỳ suy tàn của vương triều, bà vẫn giữ nếp sống nho nhã, chuẩn mực và đặc biệt gắn bó với văn hóa Huế. Chính bà là người đã bảo vệ nhiều cổ vật, văn hóa phẩm quý giá, giữ lại phần hồn cho cung Diên Thọ sau biến thiên lịch sử.

Sau thời kỳ chiến tranh và những biến động chính trị, Cung Diên Thọ đã từng xuống cấp nghiêm trọng. Tuy nhiên, nhờ nỗ lực của các nhà bảo tồn và chính quyền địa phương, công trình đã được trùng tu và gìn giữ trong khuôn khổ Dự án bảo tồn Di sản Văn hóa Thế giới Cố đô Huế do UNESCO công nhận từ năm 1993.

Ngày nay, Cung Diên Thọ không chỉ là một điểm đến thu hút khách du lịch mà còn là nơi gìn giữ tinh thần của chế độ mẫu nghi trong văn hóa Việt Nam, là không gian giáo dục lịch sử, nghệ thuật và nhân văn cho các thế hệ sau.

Bên trong cung, nhiều chi tiết kiến trúc, đồ dùng sinh hoạt, hoa văn trang trí… được bảo tồn gần như nguyên vẹn, giúp người xem cảm nhận được vẻ đẹp tinh tế, nhịp sống cung đình và sự uy nghi của bậc mẫu nghi thiên hạ thuở xưa.

Đi giữa không gian Cung Diên Thọ hôm nay, người ta có thể cảm nhận được tiếng vọng của lịch sử vang lên từ những hàng cột lim đen bóng, từ những ngói âm dương phủ rêu thời gian, từ những bụi hoa nhài còn vương mùi cũ. Cung không chỉ kể lại câu chuyện của những người phụ nữ quyền quý, mà còn kể câu chuyện của một dân tộc – về sự trân trọng vai trò người mẹ, người vợ, người giữ gìn nề nếp gia phong, lặng lẽ mà vững bền.

Cung Diên Thọ, vì thế, không chỉ là di sản kiến trúc, mà còn là di sản tâm hồn, là nơi lưu giữ những chuẩn mực đạo đức, văn hóa và bản sắc của một giai đoạn vàng son trong lịch sử dân tộc.

Vũ Mai Anh

Nguồn VHPT : https://vanhoavaphattrien.vn/cung-dien-tho-di-san-tram-mac-cua-cac-bac-mau-nghi-trieu-nguyen-a29358.html