Cuộc cạnh tranh quyết liệt về trí tuệ nhân tạo giữa Mỹ và Trung Quốc

2 giờ trướcBài gốc

Tổng thống Donald Trump hồi tháng 7-2025 đã ký sắc lệnh về kế hoạch hành động AI nhằm duy trì vị thế dẫn đầu của Mỹ trong lĩnh vực AI

Mỹ ứng phó với cạnh tranh từ Trung Quốc

Tổng thống Mỹ Donald Trump ngay 18-11 đã tuyên bố cần một khuôn khổ liên bang thống nhất để quản lý trí tuệ nhân tạo, cảnh báo rằng các quy định khác nhau ở cấp tiểu bang có thể cản trở đầu tư và cho phép Trung Quốc giành lợi thế. Trong thông điệp đăng trên nền tảng Truth Social của mình, Tổng thống Donald Trump cho biết đầu tư vào AI đang giúp nền kinh tế Mỹ trở thành nền kinh tế “nóng” nhất thế giới, song các quy định của tiểu bang có nguy cơ làm suy yếu lĩnh vực công nghệ ngày càng quan trọng này.

Tổng thống Donald Trump cũng chỉ trích nỗ lực của một số tiểu bang trong việc đưa các tiêu chuẩn đa dạng và hòa nhập vào hệ thống AI, cho rằng điều này sẽ tạo ra cái mà ông gọi là “AI thức tỉnh” (woke AI). Vì thế, theo ông chủ Nhà trắng, nước Mỹ phải có một Tiêu chuẩn Liên bang thay vì một mạng lưới gồm 50 quy định khác nhau của các tiểu bang. Nếu không làm vậy, Tổng thống Donald Trump cảnh báo, Trung Quốc sẽ dễ dàng bắt kịp Mỹ trong cuộc đua AI.

Tuyên bố của Tổng thống Trump diễn ra trong bối cảnh AI đang tái định hình kinh tế thế giới. Những bước tiến trong AI tạo sinh, xử lý ngôn ngữ tự nhiên và học sâu đã khởi động một cuộc cách mạng công nghiệp mới, nơi năng lực điện toán trở thành thước đo quyền lực quốc gia. Ở trung tâm của sự chuyển đổi này là các trung tâm dữ liệu AI - “nhà máy AI” của thời đại mới, nơi hàng chục nghìn bộ xử lý GPU vận hành liên tục để huấn luyện và chạy các mô hình AI khổng lồ.

Trong cuộc chạy đua xây dựng “nhà máy AI”, Mỹ và Trung Quốc đều đang tăng tốc, nhưng cách tiếp cận của hai quốc gia bộc lộ sự khác biệt rõ rệt về ưu tiên, mô hình tăng trưởng và năng lực công nghệ. Tại Mỹ, đầu tư vào các trung tâm dữ liệu quy mô lớn lên tới hàng trăm tỷ USD được coi là động lực chiến lược giúp duy trì vị thế dẫn đầu. Washington tin rằng, việc huy động nguồn lực từ khu vực tư nhân, cùng các đối tác quốc tế, sẽ tạo ra “siêu hạ tầng” cho kỷ nguyên AI.

Ngược lại, Trung Quốc đang bước vào giai đoạn điều chỉnh chiến lược sau thời kỳ phát triển nóng. Trong bối cảnh kinh tế tăng trưởng chậm lại và ngành chip bị hạn chế tiếp cận công nghệ tiên tiến phương Tây, Trung Quốc buộc phải tối ưu công suất và chuyển hướng sang các ứng dụng AI mang tính thực tiễn. Dù đi theo hai con đường khác nhau, cả hai cường quốc kinh tế lớn nhất thế giới đều hiểu rõ rằng, AI không chỉ là công nghệ, mà là nền tảng quyền lực mới của thế kỷ 21. Và cuộc đua xây dựng “nhà máy AI” sẽ quyết định ai nắm trong tay động cơ vận hành của nền kinh tế tương lai, và việc kiểm soát hạ tầng điện toán sẽ định hình trật tự kinh tế - an ninh của thế kỷ 21.

Cuộc đua định hình tương lai quyền lực AI

Mỹ đang triển khai một chiến lược toàn diện nhằm củng cố lợi thế công nghệ. Trong Kế hoạch hành động AI mới, chính quyền Tổng thống Donald Trump đặt mục tiêu huy động nguồn vốn tư nhân và nước ngoài để mở rộng hạ tầng điện toán với tốc độ chưa từng có.

Các “gã khổng lồ” công nghệ như Microsoft, Google, Amazon, Meta đang đầu tư ồ ạt vào các trung tâm dữ liệu thế hệ mới. Chỉ riêng trong năm 2025, nhóm “Bảy ông lớn” công nghệ dự kiến chi tới 364 tỷ USD - mức kỷ lục cho các dự án hạ tầng AI. Đây là mức còn cao hơn cả mức tăng trưởng nhờ tiêu dùng nội địa vốn là trụ cột của nền kinh tế Mỹ. Một ví dụ nổi bật là dự án Stargate trị giá 500 tỷ USD giữa OpenAI, Oracle và SoftBank. Dự án này được xem như là một biểu tượng cho tham vọng thống trị AI của nước Mỹ. Các chuyên gia kinh tế nhận định, chi tiêu vốn cho AI hiện đã chiếm gần 2% GDP Mỹ, tương đương quy mô các dự án đường sắt từng định hình kinh tế Mỹ thế kỷ 19.

Không chỉ tập trung trong nước, Mỹ còn mở rộng “mạng lưới quyền lực AI” bằng cách thúc đẩy hợp tác quốc tế. Mỹ đã làm trung gian cho các thỏa thuận xây dựng trung tâm dữ liệu với Anh và UAE, đồng thời các tập đoàn Mỹ đang hợp tác với Na Uy và Nhật Bản để mở rộng mạng lưới điện toán toàn cầu dựa trên hạ tầng Mỹ. Tuy nhiên, sự bùng nổ đầu tư này cũng khiến các chuyên gia lo ngại về nguy cơ bong bóng AI, tương tự bong bóng dot-com đầu những năm 2000, khi mô hình kinh doanh chưa thật sự rõ ràng và quy mô đầu tư có dấu hiệu vượt xa nhu cầu thực tế.

Trong khi đó, Trung Quốc cũng từng lao vào cuộc chạy đua xây dựng trung tâm dữ liệu từ năm 2022 với hơn 500 dự án trải khắp từ Nội Mông đến Quảng Đông. Sáng kiến “Dữ liệu Đông, Điện toán Tây” được coi là trụ cột chiến lược nhằm phân bổ lại hạ tầng dữ liệu và phát triển AI. Tuy nhiên, đến năm 2025, quá trình bùng nổ đầu tư đã để lại hậu quả nặng nề khi có tới 80% năng lực tính toán mới bị bỏ không do lệch pha giữa cung và cầu. Chủ tịch Trung Quốc Tập Cận Bình từng lên tiếng cảnh báo, tình trạng “đầu tư dàn trải, cạnh tranh thừa”, bộc lộ giới hạn của mô hình Nhà nước điều phối phát triển công nghiệp.

Sự thay đổi cục diện sau khi mô hình AI nội địa DeepSeek xuất hiện khiến Trung Quốc chuyển trọng tâm từ huấn luyện sang suy luận, từ phát triển mô hình lớn sang ứng dụng thực tế. Điều này đòi hỏi loại chip có độ trễ thấp và cấu hình khác hẳn GPU truyền thống, không phù hợp với nhiều trung tâm dữ liệu được xây dựng trước đó. Một thách thức lớn khác với Trung Quốc đến từ việc Mỹ kiểm soát hơn 70% năng lực điện toán toàn cầu và siết chặt xuất khẩu chip tiên tiến như Nvidia H100. Trong khi Huawei nỗ lực phát triển chip Ascend, khoảng cách công nghệ vẫn còn lớn.

Trung Quốc vì thế đang tính toán lại chiến lược, xây dựng trung tâm dữ liệu chuyên về suy luận nhằm đáp ứng nhu cầu ở các đô thị lớn. Nhưng việc thiếu chip tiên tiến, thiếu công nghệ kết nối hệ thống và phụ thuộc vào máy móc phương Tây khiến Trung Quốc khó bắt kịp Mỹ trong tương lai gần. Cuộc cạnh tranh Mỹ - Trung Quốc về AI phản ánh cuộc đối đầu sâu sắc giữa hai mô hình phát triển. Mỹ dù có sức mạnh của chủ nghĩa tư bản công nghệ, thúc đẩy đổi mới nhanh nhưng tiềm ẩn rủi ro bong bóng. Trung Quốc ưu tiên chỉ đạo của nhà nước, đầu tư quy mô lớn song dễ dẫn tới dư thừa và méo mó.

Mỹ chạy theo giấc mơ AGI (trí tuệ nhân tạo tổng quát), một mục tiêu có thể tác động tới cả nền văn minh nhân loại trong tương lai. Trong khi đó, Trung Quốc chọn hướng đi thực dụng hơn, tập trung vào ứng dụng “AI hiện tại” để cải thiện hiệu quả sản xuất, quản trị và thương mại. Nếu AGI trở thành hiện thực, Mỹ có thể sở hữu ưu thế vượt trội. Thế nhưng, nếu AGI vẫn chỉ là một giấc mơ xa vời, Trung Quốc với chiến lược ứng dụng sâu rộng và chi phí thấp hoàn toàn có thể dẫn đầu nhiều thị trường.

Cũng giống như Internet từng trải qua bong bóng dot-com trước khi định hình lại nền kinh tế toàn cầu, AI cũng cần thời gian để chứng minh năng lực thật sự. Cuộc đua giữa Mỹ và Trung Quốc vì thế không chỉ đo bằng số lượng trung tâm dữ liệu hay quy mô đầu tư, mà còn phụ thuộc vào khả năng thích ứng của mỗi mô hình kinh tế, sự linh hoạt trong điều chỉnh chính sách và hiệu quả trong chuyển đổi công nghệ.

Trận “so găng” AI giữa Mỹ và Trung Quốc dù quyết liệt nhưng mới chỉ ở giai đoạn đầu. Trong bối cảnh công nghệ phát triển nhanh theo cấp số nhân, người thắng cuộc có thể không phải là quốc gia đầu tư nhiều nhất, mà là quốc gia tạo ra giá trị bền vững, cân bằng được giữa đổi mới, an toàn và hiệu quả. Đó có thể mới là thách thức thật sự của cả Mỹ và Trung Quốc trong kỷ nguyên AI ẩn chứa nhiều biến động hiện nay.

Hoàng Tuấn

Nguồn ANTĐ : https://anninhthudo.vn/cuoc-canh-tranh-quyet-liet-ve-tri-tue-nhan-tao-giua-my-va-trung-quoc-post630301.antd