Ứng Lăng - công trình lăng tẩm tốn kém của Khải Định. Ảnh: ITN.
Nổi tiếng là ông vua thân kẻ xâm lược lại có nhiều sở thích quái gở, ham ăn chơi, cờ bạc…, Khải Định bị nhân dân oán ghét, mỉa mai là tổ sư của nghề nịnh nọt với những câu vè như: “Tiếng đồn Khải Định nịnh Tây/Nghề này thì lấy ông làm tiên sư”.
Con rối của kẻ thù
Theo sách “Chín đời chúa, mười ba đời vua triều Nguyễn”, ngày từ khi còn nhỏ, Khải Định đã là người nổi tiếng chơi bời, chẳng chịu học hành, chỉ thích bài bạc.
Đến năm 22 tuổi, khi đã được phong làm Phụng Hóa Công, Bửu Đảo vẫn ngày đêm đốt tiền ở các sòng bạc, tụ điểm ăn chơi. Có lần, vì thua bài, ông phải gán lại cho chủ sòng 3 người lính hầu.
Khải Định lấy người vợ đầu tiên là con gái của trọng thần Trương Như Cương khi ông chưa lên làm vua. Nức tiếng ham mê cờ bạc, bổng lộc không đủ để ăn chơi, Khải Định nhiều lần bắt vợ về xin tiền bố mẹ để ông ta ăn chơi, chuộc nợ.
Có con rể vòi tiền mãi, lại không sinh được con, Khải Định bị ngay chính bố mẹ vợ cũng khinh thường ra mặt. Quan đại thần đồng thời là bố vợ Trương Như Cương có lần giận quá đã gọi ông ta là đồ “bất lực”.
Chán ngán với Khải Định nên về sau, bà vợ chính họ Trương của ông đã bỏ đi tu. Bà đến làng Thanh Thủy (Huế) dựng một ngôi chùa, ngày đêm niệm Phật để quên muộn phiền.
Theo các tài liệu sử sách, sau khi phế truất vị vua yêu nước Thành Thái năm 1907, thực dân Pháp đã muốn đưa con trai của vua Đồng Khánh là Bửu Đảo lên ngôi, với hy vọng sẽ lại có được một ông vua biết “nghe lời” bọn thực dân xâm lược.
Ý định này vấp phải sự phản đối mạnh mẽ từ hoàng tộc nhà Nguyễn. Bởi, Bửu Đảo lúc ấy đã lớn tuổi nhưng vẫn chưa có con, sau này sẽ gây khó khăn trong việc chọn người kế thừa ngôi báu.
Vận may đến với Bửu Đảo khi thời gian sau đó ông sinh được một người con trai. Hoàng tộc nhà Nguyễn không có lý do phản đối nữa. Bửu Đảo được lên làm vua, lấy niên hiệu là Khải Định.
Nghe lời thực dân Pháp vô điều kiện nên Khải Định cũng được bọn thực dân chiều chuộng. Tất cả những yêu cầu “chính đáng” phục vụ thói ăn chơi xa xỉ của Khải Định đều được người Pháp tạo điều kiện.
Trong lịch sử Việt Nam, Khải Định chính là ông vua để lại nhiều công trình phục vụ thói ăn chơi vô độ của mình nhất. Tiêu biểu trong số đó là Ứng Lăng – lăng tẩm của chính ông vua này.
Nhân dân oán ghét
Sau khi lên ngôi, Khải Định thay đổi y phục, bản thân ông ta lại tự thiết kế trang phục cho mình với những kiểu mẫu “Tây không ra Tây, ta chẳng giống ta”. Điều này khiến vua bị xem như một con rối.
Không từ bỏ thói ăn chơi hưởng lạc, ăn mặc diêm dúa trước đó, tật xấu này còn được tăng lên nhiều lần khi Khải Định lên làm vua, nắm nhiều tiền của trong tay. Khải Định đích thị là một con rối trong tay thực dân Pháp, ông ta không được quyết định việc chính sự nào. Tất cả đều do Tòa Khâm sứ Pháp quyết định, Khải Định chỉ biết “mũ ni che tai”, ăn chơi phung phí.
Năm 1918, vua Khải Định ra Hà Nội dự lễ khai trương vườn bách thú theo lời mời của Thống sứ Bắc Kỳ. Nhân dịp này, sĩ phu Bắc Hà đã làm thơ chế giễu vua và đám quan lại đầu hàng thực dân Pháp chẳng khác gì những con thú bị ngoại bang giam giữ tại Hà thành.
Khi Khải Định sang Pháp dự Hội chợ thuộc địa ở Marseille vào năm 1922, đã làm dấy lên nhiều hoạt động của người Việt Nam yêu nước nhằm phản đối ông. Chí sĩ yêu nước Phan Chu Trinh đã gửi một bức thư dài trách Khải Định 7 tội - Thất điều trần.
Nội dung bức thư lời lẽ nghiêm khắc buộc Khải Ðịnh phải thoái vị nhường quyền lại cho quốc dân và kể bảy tội nhà vua đã làm và đáng tội chém đầu. Lãnh tụ Nguyễn Ái Quốc viết vở kịch “Con rồng tre” và truyện ngắn “Vi hành” để đả kích, châm biếm ông vua tay sai hèn kém.
Tháng 9/1924, Khải Định tổ chức lễ mừng thọ 40 tuổi của mình hết sức tốn kém và linh đình. Vua ban dụ phải xây dựng trước cửa Ngọ Môn một chái lầu 3 gian, một chái lầu 2 gian để trưng bày các lễ vật cung tiến của hoàng thân quốc thích lên ông ta.
Chưa thỏa mãn, vua còn cho xây thêm 6 đặc lâu để trưng bày phẩm vật tiến cống của quan lại địa phương. Vậy là, những người được dự lễ tha hồ bày tỏ lòng thành với vua bằng những món đồ xa hoa, lãng phí.
Hành động này của ông vua bù nhìn khiến nhân sĩ cả nước hết sức căm giận. Nhiều nhân sĩ yêu nước bày tỏ sự tức giận của nhân dân bằng nhiều bài thơ chế giễu.
Sau đại lễ tốn kém của Khải Định, thực dân Pháp lấy cớ tăng thuế thêm 30%. Sưu cao thuế nặng đánh tận xương tủy quần chúng, nhân dân ai cũng oán trách.
Sau một thời gian ốm nặng, Khải Định qua đời vào ngày 6/11/1925, thọ 41 tuổi, sau 10 năm làm vua triều Nguyễn. Khải Định có tất cả 12 bà vợ nhưng chỉ có duy nhất một người con trai, tức vua Bảo Đại sau này.
Những “thói hư tật xấu” đã biến Khải Định thành ông vua bị người đời nguyền rủa, khiến cho cuộc đời của vua Khải Định trở nên trớ trêu, mỉa mai hơn trong mắt hậu thế.
Nghe tin Khải Định qua đời, nhân dân cả nước mừng thầm, nhân sĩ trong nước làm thơ rằng: “Ông vội đi đâu, bỏ bạc, bỏ tiền, bỏ cơm, bỏ rượu, bỏ con hát thầy tăng, bỏ hết phong lưu trong một kiếp”. Nhiều người thắc mắc tại sao trong câu thơ lại có từ “thầy tăng”, hỏi mãi mới hiểu thâm ý của các cụ nho: “Thầy tăng” nói lái lại là “thằng Tây”!
Nguyễn Thanh Điệp