Cuộc đua Bắc Cực: Vì sao Mỹ cầu viện Phần Lan để cứu hạm đội tàu phá băng?

3 giờ trướcBài gốc

Tổng thống Mỹ Donald Trump và Tổng thống Phần Lan Alexander Stubb tại cuộc gặp ở Nhà Trắng ngày 9/10/2025. Ảnh: THX/TTXVN

Bình luận trên trang web của Viện Nghiên cứu Chính sách Đối ngoại (FPRI) mới đây, Tiến sĩ Emma Salisbury, nghiên cứu viên cao cấp không thường trú tại Chương trình An ninh quốc gia của FPRI, cho rằng Bắc Cực đang nhanh chóng trở thành một vũ đài mới cho cạnh tranh địa chính trị, nhưng Mỹ lại đang phải đối mặt với nguy cơ an ninh quốc gia ngày càng gia tăng do năng lực tàu phá băng yếu kém.

Trong khi Nga sở hữu một hạm đội hơn 40 tàu phá băng và Trung Quốc vận hành 4 tàu (và đang đóng chiếc thứ năm), Mỹ chỉ có thể huy động được 3 tàu. Trong số đó, chỉ có duy nhất tàu Polar Star là tàu phá băng hạng nặng thực sự, nhưng đây lại là một con tàu cũ kỹ.

Sự mất cân bằng nghiêm trọng này là một tín hiệu cảnh báo cho an ninh quốc gia Mỹ. Khi băng biển Bắc Cực mỏng dần và các tuyến đường vận tải biển được mở ra, các quốc gia sẵn sàng đi qua vùng biển này sẽ định hình tương lai của khu vực. Chính vì thế, thỏa thuận lịch sử gần đây được ký kết với Phần Lan để xây dựng một hạm đội tàu phá băng mới có thể là điều cần thiết để cứu vãn năng lực của Mỹ tại vùng băng giá này.

Đội tàu hiện tại: Quá tải và lỗi thời

Lực lượng Tuần duyên Mỹ (US Coast Guard) vận hành toàn bộ hạm đội tàu phá băng của quốc gia. Đây là một bộ ba có thể được gọi một cách lịch sự là "đáng kính nhưng thực tế đang quá tải và lỗi thời": Polar Star (hạng nặng), được đưa vào hoạt động năm 1976. Để duy trì hoạt động, các kỹ sư thường xuyên phải tìm kiếm các bộ phận từ con tàu Polar Sea đã ngừng hoạt động từ lâu.

Với Healy (hạng trung) hạ thủy năm 1999, tàu đã phải trải qua những đợt đại tu lớn sau một vụ hỏa hoạn lớn vào năm 2020 và một sự cố cơ học vào năm 2024, khiến ngân sách bảo trì bị đẩy lên đến giới hạn.

Với Storis (tàu tiếp tế cũ): Mới được mua lại và đang được vội vã tái trang bị cho các hoạt động ở vùng cực. Con tàu này cần những sửa đổi lớn như gia cố vỏ tàu và nâng cấp hệ thống động cơ.
Các nhà hoạch định của Lực lượng Bảo vệ Bờ biển Mỹ ước tính họ sẽ cần 8 đến 9 tàu phá băng (cả loại hạng nặng và hạng trung) để đáp ứng tốt nhiệm vụ ở cả Bắc Cực và Nam Cực.

Tuy nhiên, các chương trình đóng tàu mới lại đang bị đình trệ: Chương trình Polar Security Cutter (PSC), dự kiến bàn giao ba tàu phá băng hạng nặng mới, đã bị đình trệ. Chi phí đã tăng vọt từ 1,9 tỷ USD lên hơn 5 tỷ USD, và con tàu đầu tiên vẫn đang trong quá trình thiết kế, không có ngày hoàn thành đáng tin cậy. Chương trình tàu phá băng hạng trung (Arctic Security Cutter - ASC) thì chỉ tồn tại dưới dạng tên gọi trên một tài liệu kế hoạch.

Chính vì những thất bại và sự chậm trễ này, Mỹ buộc phải chuyển hướng sang Phần Lan.

Thỏa thuận lịch sử

Tổng thống Mỹ Donald Trump đã ký một thỏa thuận lịch sử với Thủ tướng Phần Lan Alexander Stubb để đóng tới 11 tàu phá băng mới trong chương trình hợp tác với ngành đóng tàu lâu đời của Phần Lan. Quyết định này là một bước đi thực dụng, khi tốc độ được ưu tiên hơn tính biểu tượng "Đưa nước Mỹ vĩ đại trở lại".

Tổng thống Trump tuyên bố: "Chúng tôi đang mua những tàu phá băng tốt nhất thế giới và Phần Lan nổi tiếng với việc sản xuất chúng".

Đánh giá trên về Phần Lan là đúng. Toàn bộ bờ biển Phần Lan đóng băng vào mùa đông, và sự tồn tại của quốc gia này từ lâu đã phụ thuộc vào khả năng duy trì khả năng thông thương trên biển. Các xưởng đóng tàu của Phần Lan - nhỏ gọn, chuyên môn hóa cao và tích hợp với các nhà cung cấp trong nước - đã sản xuất một số tàu phá băng tiên tiến nhất thế giới.

Theo thỏa thuận, 4 tàu tuần tra an ninh Bắc Cực sẽ được đóng tại các xưởng đóng tàu Phần Lan. Những thiết kế và bài học kinh nghiệm này sau đó sẽ được chuyển giao cho các xưởng đóng tàu Mỹ (đứng đầu là Bollinger Shipyards), nơi có tới 7 tàu nữa sẽ được đóng theo "lịch trình tăng tốc".

Kế hoạch này rất tham vọng: Ba tàu đầu tiên sẽ được đóng đồng thời, chia đều cho Phần Lan và Mỹ, với thời gian giao hàng dự kiến trong vòng ba năm kể từ ngày ký hợp đồng.

Mỗi tàu tuần tra an ninh Bắc Cực sẽ dài khoảng 109 mét, có khả năng xuyên qua lớp băng dày 0,9 mét liên tục với tốc độ 3 hải lý/giờ và hoạt động hơn 60 ngày mà không cần tiếp tế. Với chi phí cho toàn bộ chương trình khoảng 6,1 tỷ USD, đây không chỉ là một dự án mua sắm mà là một sự tái thiết thế hệ cho Lực lượng Tuần duyên Mỹ.

Quan trọng hơn, dự án này được thực hiện trong khuôn khổ Hiệp ước ICE (thỏa thuận hợp tác ba bên giữa Mỹ, Canada và Phần Lan). Các tàu này sẽ tương thích với đội tàu mới của Lực lượng Tuần duyên Canada, tạo nên khả năng phá băng lớn nhất và gắn kết nhất thế giới. Việc chuyển giao công nghệ và bí quyết từ Phần Lan sẽ thúc đẩy năng lực sản xuất của Mỹ cho các tàu trong tương lai, đồng thời kết nối một mạng lưới các đối tác phương Tây có chung mục tiêu chiến lược.

Tiến sĩ Emma Salisbury kết luận, cuộc đua tới vùng Bắc Cực lạnh giá đang ngày càng "nóng lên". Nga đã củng cố các căn cứ phía bắc, trong khi Trung Quốc cử các tàu nghiên cứu đi lập bản đồ đáy biển và gần đây đã đi qua một khu vực đáy biển mà Mỹ tuyên bố chủ quyền ngoài khơi Alaska. Ngược lại, dấu ấn của Mỹ tại Bắc Cực vẫn bị hạn chế. Do đó, quan hệ đối tác với Phần Lan là một tuyên bố rõ ràng: Mỹ dự định quay trở lại Bắc Cực không phải với tư cách khán giả, mà là một bên tham gia. Băng đang tan, và thời gian đang trôi nhanh.

Vũ Thanh/Báo Tin tức và Dân tộc

Nguồn Tin Tức TTXVN : https://baotintuc.vn/phan-tichnhan-dinh/cuoc-dua-bac-cuc-vi-sao-my-cau-vien-phan-lan-de-cuu-ham-doi-tau-pha-bang-20251018130436562.htm