Cuộc đua không gian của các thế lực

7 giờ trướcBài gốc

Minh họa. Ảnh: iea.

Ngày 14/11/2011 đánh dấu một bước ngoặt trong hoạt động thám hiểm không gian có người lái của Mỹ. Phi hành gia người Mỹ Daniel Burbank được tàu Soyuz của Nga đưa lên Trạm Vũ trụ Quốc tế (ISS) vì Mỹ không còn khả năng đưa phi hành gia của mình lên quỹ đạo khi chương trình tàu con thoi bị ngừng lại.

Trong gần một thập kỷ sau đó, các phi hành gia Mỹ đã thực hiện 30 chuyến bay như vậy lên ISS bằng tên lửa Soyuz của Nga. Việc nhờ vả này chỉ dần kết thúc khi tên lửa SpaceX Falcon 9 đưa các phi hành gia Mỹ lên ISS vào ngày 30/5/2020.

Điểm yếu của NASA?

Theo chia sẻ của Matthew Weinzierl và Brendan Rosseau trong cuốn Space to Grow, việc chương trình tàu con thoi của chính phủ Mỹ bị ngừng lại, dù đã có thành công vang dội khi đổ bộ Mặt Trăng năm 1969, là do một số yếu tố cấu trúc và tổ chức.

Trong một bài giảng năm 1992, S. Peter Worden, Phó giám đốc công nghệ của tổ chức Sáng kiến quốc phòng chiến lược thuộc Bộ Quốc phòng Mỹ, đã không giấu giếm lời chỉ trích: “NASA thực chất đang phục vụ cho nhóm lợi ích lớn nhất của Quốc hội... Chương trình tàu con thoi và trạm vũ trụ là một ví dụ điển hình. Gần hai phần ba ngân sách của NASA rơi vào chương trình này. Tàu con thoi là một dự án tốn kém không thể tin được khi lên vũ trụ có giá một tỷ USD/lần... Vì các chương trình này cung cấp hàng chục nghìn việc làm và là lý do cho phần lớn ngân sách của NASA, nên đã có những áp lực chính trị để đảm bảo chúng không bị loại bỏ”.

Ảnh: Amazon.

Các công ty hàng không vũ trụ thường chế tạo tên lửa của họ bằng cách sử dụng linh kiện đến từ một mạng lưới nhà cung cấp rộng lớn và phức tạp.

Các tác giả của cuốn sách Space to Grow trích dẫn lời nhà nghiên cứu Harry Jones của NASA, người ước tính rằng ULA (United Launch Alliance, một liên doanh được Lockheed Martin Space Systems và Boeing Defense, Space and Security thành lập năm 2006) có "hàng trăm nhà thầu phụ với hàng chục cơ sở trải rộng khắp nước Mỹ".

Như Jones chỉ ra, hệ thống này ngày càng kém hiệu quả vì yếu tố chính trị. Mỗi tiểu bang đều tìm cách đảm bảo mình có phần trong chương trình, thay vì sử dụng các tiêu chí khách quan để quyết định điều tốt nhất cho dự án.

Cạnh tranh trong ngành không gian

Trong khi đó, SpaceX đã có thể sản xuất tên lửa với chi phí thấp hơn đáng kể, vì họ không phải đánh đổi lợi ích chính trị và tự bản thân có thể sản xuất nhiều linh kiện. Theo các tác giả, cạnh tranh tư nhân đã giúp SpaceX giảm chi phí phóng tên lửa đáng kể, rẻ hơn 90% so với tàu con thoi của phính phủ Mỹ.

Với một số dự án, con số này thậm chí còn được cho đã giảm tới 95%. Tuy nhiên, các tác giả khẳng định rằng đây chỉ là bước khởi đầu và tàu Starship của SpaceX có khả năng giảm chi phí phóng xuống chỉ còn vài triệu USD.

"Với sức chứa 150.000 kg, chi phí thực tế để Starship đưa một vật có tải trọng lên quỹ đạo thấp (LEO) (nơi hầu hết vệ tinh hoạt động) có thể vào khoảng 200 USD/kg, thấp hơn cả Falcon 9. Như vậy, SpaceX đã giảm 99% chi phí phóng so với tàu con thoi chỉ trong vài thập kỷ".

Cũng rất đáng để so sánh Starship với Hệ thống tên lửa đẩy vũ trụ của NASA, hay gọi tắt là SLS. SLS là một tên lửa đẩy hạng nặng được NASA phát triển và đã hoàn thành lần phóng không người lái đầu tiên vào ngày 16/11/2022. Sứ mệnh có người lái đầu tiên dự kiến vào năm 2026. Mỗi lần phóng SLS và tàu vũ trụ Orion ước tính sẽ tiêu tốn 4,2 tỷ USD. Tính đến thời điểm thực hiện chuyến bay đầu tiên, NASA đã chi gần 24 tỷ USD để phát triển SLS, bao gồm 6 tỷ USD chi phí vượt mức và ngân sách cho hơn 6 năm trì hoãn so với dự kiến ban đầu của NASA.

Trong khi đó, SpaceX ước tính chi phí phóng một tàu Starship sẽ vào khoảng 10 triệu USD. Nhưng ngay cả khi ước tính này tỏ ra quá lạc quan và chi phí cuối cùng cao hơn gấp mười lần, thì chúng vẫn thấp hơn 42 lần so với SLS.

Sau nhiều thập kỷ trì trệ trong lĩnh vực du hành vũ trụ có người lái, chỉ khi có có sự tham gia của các công ty tư nhân thì ngành công nghiệp đắt đỏ này mới có cơ hội phát triển. Các tác giả liên tục nhấn mạnh cạnh tranh là động lực của sự đổi mới và giảm chi phí.

Tuy nhiên, các tác giả không phản đối NASA hay các chuyến du hành vũ trụ của chính phủ nói chung. Trên thực tế, họ nhấn mạnh rằng: “Chính phủ luôn đóng vai trò thiết yếu trong việc điều phối, hỗ trợ và tư vấn cho các công ty tư nhân để thúc đẩy sự phát triển của nền kinh tế vũ trụ”.

Minh Hoa

Nguồn Znews : https://znews.vn/cuoc-dua-khong-gian-cua-cac-the-luc-post1600909.html