'Cuộc đua' sinh tồn của doanh nghiệp nhỏ trên sàn thương mại điện tử xuyên biên giới

3 giờ trướcBài gốc

“Doanh nghiệp Việt đi ra biển lớn nhưng lại đi bằng ‘thuyền thúng’. Ai bơi không giỏi thì chìm”, ông Trịnh Hoàng Linh, CEO, Chủ tịch Sky Bros Investment Group, sáng lập cộng đồng “Amazon Sellers Viet Nam Club” ví von, tại diễn đàn Thương mại điện tử xuyên biên giới 2025 diễn ra mới đây.

Ông Linh cho biết, với các doanh nghiệp lớn, có kinh nghiệm và tiềm lực tài chính, xuất khẩu trực tuyến không phải là bài toán quá khó. Ngược lại, những doanh nghiệp siêu nhỏ, nhỏ và vừa (MSME), thậm chí cá nhân tự mở gian hàng trên các sàn thương mại điện tử xuyên biên giới - những chủ thể chiếm tỷ trọng lớn trong nền kinh tế, phải đối mặt với vô vàn khó khăn.

Ra biển lớn bằng... thuyền thúng

Xuất khẩu trực tuyến mang lại cơ hội lớn nhưng kèm theo là những rào cản vô hình gây khó khăn cho doanh nghiệp, đặc biệt là nhóm MSME.

Ông Linh liệt kê, ngay từ khâu khởi đầu, doanh nghiệp đã phải đối mặt với hàng loạt vấn đề: đăng ký nhãn hiệu; tuân thủ các tiêu chuẩn như FBA, HALAL; lựa chọn đơn vị dịch vụ phù hợp, chi phí hợp lý. Trong khi đó, thông tin phân tán, thiếu đầu mối hỗ trợ khiến nhiều doanh nghiệp “mò mẫm” từng bước.

Những khó khăn không dừng ở bán hàng. Thủ tục hải quan, thuế, hoàn thuế VAT cũng là gánh nặng lớn. Nhưng đáng lo ngại hơn là rủi ro bị nền tảng quốc tế khóa tài khoản đột ngột. Theo ông Linh, chuyện hàng hóa và dòng tiền bị giữ lại không hiếm gặp, "chỉ một sai sót có thể khiến tài khoản bị khóa vĩnh viễn". Khi đó, doanh nghiệp buộc phải thuê các công ty luật nước ngoài làm việc với nền tảng, với chi phí có thể lên tới 30 - 50% giá trị thu hồi. Với khối MSME, chi phí này gần như vượt quá khả năng chịu đựng, còn quyết tâm nhưng cũng không còn tiền".

Theo Bộ Công Thương, năm 2025, quy mô thương mại điện tử Việt Nam dự kiến đạt khoảng 31 tỷ USD, tăng trưởng trên 25% và chiếm khoảng 10% tổng mức bán lẻ hàng hóa và dịch vụ tiêu dùng. Việt Nam hiện nằm trong nhóm 10 quốc gia có tốc độ tăng trưởng thương mại điện tử nhanh nhất thế giới và đứng thứ ba tại ASEAN về quy mô thị trường. Giai đoạn 2026 - 2030 được đánh giá là thời điểm bản lề để Việt Nam hướng tới mục tiêu trở thành trung tâm xuất khẩu thương mại điện tử của khu vực.

Những con số này cho thấy dư địa rất lớn cho xuất khẩu trực tuyến, đặc biệt trong bối cảnh công nghệ số và các nền tảng thương mại điện tử xuyên biên giới ngày càng hoàn thiện. Thực tế, nhiều sản phẩm Việt Nam đã tiếp cận hiệu quả thị trường quốc tế thông qua các nền tảng lớn như Shopee hay Amazon, mà không cần doanh nghiệp phải mở văn phòng hay đặt cơ sở kinh doanh ở nước ngoài.

Theo đại diện Shopee, sự dẫn dắt, hỗ trợ của công nghệ đã đưa rất nhiều sản phẩm Việt Nam của các nhà bán Việt Nam đi các thị trường khu vực. Nền tảng xuyên biên giới giúp doanh nghiệp Việt, đặc biệt là nhóm MSME, giảm đáng kể chi phí đầu tư ban đầu khi không phải duy trì cửa hàng vật lý hay hạ tầng truyền thống. Doanh nghiệp có thể tiếp cận thị trường nhanh hơn và 24/7 thông qua Internet. Đặc biệt, khu vực Đông Nam Á, với dân số trẻ, tỷ lệ sử dụng Internet và mua sắm trực tuyến cao, đang là thị trường đầy tiềm năng cho các doanh nghiệp B2C Việt Nam.

Ngoài lợi thế về thị trường, Việt Nam còn được đánh giá cao ở năng lực sản xuất, nhất là các ngành như thời trang, giày dép. Trong bối cảnh chuỗi cung ứng toàn cầu dịch chuyển, sản phẩm Việt Nam được xem là lựa chọn chất lượng ổn định với mức giá hợp lý, có thể thay thế cho các nguồn cung giá rẻ truyền thống.

Tuy nhiên, cơ hội lớn không đồng nghĩa với con đường bằng phẳng. Thực tế triển khai cho thấy, trong khi một số doanh nghiệp lớn đã quen với “luật chơi” quốc tế, phần đông còn lại vẫn đang loay hoay tìm cách tham gia xuất khẩu trực tuyến một cách bài bản. Khoảng cách về nguồn lực, kinh nghiệm và khả năng quản trị rủi ro khiến không ít doanh nghiệp phải chấp nhận bước vào cuộc chơi toàn cầu với tâm thế “tự bơi”.

Theo bà Vũ Xuân Linh, Giám đốc Quan hệ Đối tác Chiến lược, Shopee, các doanh nghiệp B2C Việt Nam đối mặt với ba thách thức cần được giải quyết để có thể phát triển toàn diện. Thứ nhất là hạn chế về vận hành và chuỗi cung ứng với hệ sinh thái sản xuất phân mảnh, tích hợp logistics số hạn chế. Thứ hai là sự phức tạp về thuế và hải quan. Thứ ba là hạn chế về xây dựng thương hiệu và marketing do độ nhận dạng thương hiệu còn thấp, rào cản ngôn ngữ và năng lực chăm sóc khách hàng.

Bên cạnh đó, thanh toán xuyên biên giới tiếp tục là một trong những “nút thắt” lớn đối với doanh nghiệp Việt. Theo bà Anna Trần, Giám đốc Kinh doanh khu vực của PingPong, mỗi thị trường lại có yêu cầu về tài khoản nhận tiền nội địa, trong khi việc mở tài khoản ngân hàng truyền thống ở nước ngoài không hề dễ dàng. Doanh nghiệp còn phải đối mặt với rủi ro biến động tỷ giá, thay đổi chính sách thuế và áp lực quản lý hệ thống thanh toán phức tạp khi bán hàng trên nhiều nền tảng cùng lúc.

Cần “thuyền lớn” để ra khơi

Trao đổi với Vnbusiness, ông Trịnh Hoàng Linh, đánh giá bán hàng xuyên biên giới trên Amazon, Shopify, Walmart, Etsy hay TikTok Shop là cơ hội lớn để doanh nghiệp Việt tiếp cận thị trường tỷ USD, đặc biệt là thị trường Mỹ. Tuy nhiên, năm 2026, cuộc chơi đã trở nên chuyên nghiệp và khốc liệt hơn rất nhiều. Đối với doanh nghiệp MSME, đây là cuộc đua marathon đòi hỏi chiến lược dài hạn, những rủi ro lớn như cạnh tranh khốc liệt, chi phí tăng cao, rào cản pháp lý... cần được nhận thức ngay từ đầu.

“80% người mới bỏ cuộc trong 12 tháng đầu. Hãy chuẩn bị tâm lý trụ ít nhất 3 - 5 năm để thấy kết quả bền vững”, ông Linh chỉ ra.

Với kinh nghiệm nhiều năm bán hàng thành công trên Amazon và hỗ trợ hàng trăm doanh nghiệp khác, ông Linh khuyên các doanh nghiệp cần xác định tư duy đường dài, đầu tư học hỏi trước khi làm.

Một “bí quyết” quan trọng là chọn đúng sản phẩm. Theo ông, doanh nghiệp Việt cần tập trung vào hàng thủ công mỹ nghệ, đồ gỗ, mây tre đan, dệt may chất lượng cao, gia vị, cà phê và thực phẩm sạch - những mặt hàng Trung Quốc khó cạnh tranh về chất lượng và câu chuyện thương hiệu.

Với những doanh nghiệp lần đầu bán hàng trên sàn, nên bắt đầu với 50 - 100 đơn hàng để tối ưu danh mục, hình ảnh… trước khi đổ vốn lớn. Ngoài ra cần xây dựng thương hiệu riêng: “Đừng chỉ làm OEM. Thương hiệu là tài sản giúp bạn sống sót lâu dài và tăng lòng trung thành khách hàng”, ông quan niệm.

Chuyên gia khuyên doanh nghiệp bán đa kênh ngay từ đầu để giảm rủi ro khi một kênh gặp vấn đề. Bên cạnh đó, xây kênh traffic riêng để kéo khách ngoài sàn, tăng chuyển đổi và giảm phụ thuộc quảng cáo trả phí. Đặc biệt, “tuân thủ pháp lý 200%” như đăng ký thương hiệu sớm, chuẩn bị đầy đủ chứng từ của chuỗi cung ứng, xuất xứ C/O, khai thuế đúng quy định…

Ngoài ra, cần quản lý tài chính chặt chẽ, dự trù chi phí phí sàn, quảng cáo, tồn kho. Giữ dòng tiền dương là yếu tố sống còn với doanh nghiệp nhỏ.

“Với MSME, bán hàng xuyên biên giới năm 2026 vẫn là ‘mảnh đất màu mỡ’ nhưng chỉ dành cho những ai chuyên nghiệp, kiên trì và có chiến lược rõ ràng. Các ví dụ như Coolmate, DH Foods, Tanisa hay Sunhouse đã chứng minh doanh nghiệp Việt hoàn toàn có thể thành công lớn nếu làm đúng. Thay vì hỏi “có còn cơ hội không?”, hãy hỏi “tôi đã sẵn sàng đầu tư thời gian, kiến thức và nguồn lực để tham gia một cách nghiêm túc chưa?”. Nếu câu trả lời là “có” thì đây chính là thời điểm tốt nhất để bắt đầu”, ông Linh chỉ ra.

Kiến nghị chính sách, ông Trịnh Hoàng Linh kỳ vọng sẽ có các trung tâm hỗ trợ xuất khẩu trực tuyến tại các thành phố lớn Hà Nội, Đà Nẵng, TP. HCM, Cần Thơ. Các hub này sẽ đóng vai trò đầu mối, hỗ trợ doanh nghiệp từ thủ tục pháp lý ban đầu, tiêu chuẩn hóa sản phẩm, đăng ký thương hiệu đến kết nối logistics, thanh toán và nền tảng bán hàng.

Cục Thương mại điện tử và Kinh tế số, Bộ Công Thương cho biết đã phối hợp chặt chẽ với các nền tảng thương mại điện tử lớn tại Việt Nam đào tạo, kết nối với doanh nghiệp có nhu cầu xuất khẩu trực tuyến ra thị trường nước ngoài. Kế hoạch phát triển thương mại điện tử giai đoạn 2026 - 2030 được ban hành vừa qua cũng đã chú trọng các chương trình đào tạo tuân thủ hành lang pháp luật liên quan về thương mại điện tử xuyên biên giới, giúp doanh nghiệp Việt Nam tham gia nắm rõ hơn. Trong đó, các chương trình đào tạo trực tuyến, tài liệu số cũng được đưa ra để các doanh nghiệp MSME dễ tiếp cận.

Bên cạnh đó, Luật Thương mại điện tử vừa được Quốc hội thông qua đã bổ sung các quy định mới về quản lý nền tảng xuyên biên giới, minh bạch dữ liệu giao dịch, hiện đại hóa quy trình hải quan và tăng cường bảo vệ người tiêu dùng, góp phần tạo hành lang pháp lý thuận lợi hơn cho hoạt động xuất khẩu trực tuyến.

Ông Bùi Trung Kiên, Phó Chủ tịch Hiệp hội Thương mại điện tử Việt Nam

Hiệp hội đã thành lập Liên minh Hỗ trợ Xuất khẩu Trực tuyến với mong muốn xây dựng một hệ sinh thái hỗ trợ toàn diện cho doanh nghiệp Việt Nam tham gia xuất khẩu trực tuyến thông qua các nền tảng số. Chúng tôi nhận định năm 2025 là năm bản lề đối với xuất khẩu trực tuyến, đánh dấu sự chuyển dịch quan trọng từ giai đoạn khởi động sang giai đoạn phát triển mới - giai đoạn cất cánh.

Bà Lại Việt Anh, Phó Cục trưởng, Cục Thương mại điện tử và Kinh tế số, Bộ Công Thương

Kế hoạch tổng thể phát triển thương mại điện tử giai đoạn 2026 - 2030 và Luật Thương mại điện tử là hai trụ cột chính sách và pháp lý quan trọng, tạo khuôn khổ để thương mại điện tử phát triển theo hướng lành mạnh, minh bạch và an toàn hơn, trong đó nổi bật là việc xác định thương mại điện tử xuyên biên giới như một trong những trụ cột chiến lược, đóng vai trò động lực tăng trưởng mới trong giai đoạn tới.

Ông Trần Thanh Hải, Phó Cục trưởng, Cục Xuất nhập khẩu, Bộ Công Thương

Thương mại điện tử xuyên biên giới toàn cầu hiện được dự báo đạt xấp xỉ 800 tỷ USD, với tốc độ tăng trưởng 25-30%/năm, tập trung chủ yếu tại các thị trường lớn, đặc biệt là khu vực châu Á, nơi có sự tăng trưởng mạnh. Đối với Việt Nam, doanh thu từ hoạt động này hiện mới đạt khoảng 5 tỷ USD, song dư địa tăng trưởng còn rất lớn, phụ thuộc vào mức độ quan tâm và tham gia của doanh nghiệp cũng như các hiệp hội ngành hàng.

Đỗ Kiều

Nguồn Vnbusiness : https://vnbusiness.vn/viet-nam/cuoc-dua-sinh-ton-cua-doanh-nghiep-nho-tren-san-thuong-mai-dien-tu-xuyen-bien-gioi-1111674.html