Khu bảo tồn làng nhà sàn dân tộc sinh thái Thái Hải (Thái Nguyên) nằm cách Hà Nội khoảng 70km, trong trục tham quan khu du lịch Hồ Núi Cốc, không gian văn hóa chè Tân Cương…
Gần 20 năm trước, bà Nguyễn Thị Thanh Hải (62 tuổi) - một người phụ nữ say mê văn hóa Tày - đã khởi xướng việc xây dựng khu bảo tồn văn hóa dân tộc này. Bà mua 30 căn nhà sàn nguyên bản của đồng bào Tày, Nùng ở Định Hóa, đưa về dựng lại tại làng Thái Hải. Không chỉ vậy, bà còn kiên trì vận động các gia đình người Tày, Nùng và Kinh cùng đến đây sinh sống, gây dựng cộng đồng chung.
Tới nay, làng có khoảng 200 người dân cùng sinh sống theo cách rất đặc biệt. Họ ăn chung, dùng đồ chung, nhà ai kiếm được tiền cũng góp chung vào quỹ làng, không ai giàu có hơn ai, không ai tị nạnh ai.
Bà Lê Thị Nga, Phó làng Thái Hải cho biết, trong làng hiện nay có 30 người cao tuổi đang sinh sống. Làng có bộ phận y tế riêng chuyên chăm sóc sức khỏe cho người cao tuổi. Ba bữa trong ngày, người cao tuổi sẽ ăn uống tại nhà ăn chung của làng, với các loại thực phẩm, món ăn phù hợp.
Dù tuổi cao, những người cao tuổi trong làng vẫn ngày ngày tham gia hỗ trợ con, cháu làm du lịch cộng đồng như dạy nghề truyền thống, đón tiếp du khách,...
Bà Lê Thị Hảo vốn là giáo viên dạy THCS tại khu Gang Thép (TP Thái Nguyên cũ). 17 năm trước, khi nghỉ hưu, bà cùng chồng về Thái Hải sinh sống. Khi về bản, bà học đan lát từ những người già trong bản. Sau này, bà lại trở thành người hướng dẫn việc đan lát giỏ tre cho con, cháu hay khách du lịch. Biết tới đâu, bà nhiệt tình chỉ dạy tới đó.
Bà Lê Thị Hảo hạnh phúc với cuộc sống tại làng. Ảnh: Linh Trang
Bữa ăn hàng ngày, bà thường có mặt tại lối vào nhà ăn chung của làng, hướng dẫn con, cháu cách niềm nở chào đón mọi người tới dùng bữa hoặc giới thiệu với du khách về cách sinh hoạt đặc biệt của làng.
"Ở làng, chẳng ai phải nghĩ đến tiền, cũng chẳng phải nghĩ bữa nay ăn món gì. Đến bữa cơm, tôi cùng cả nhà ra ăn chung cùng mọi người. Bữa ăn rất ngon, luôn đa dạng, đủ chất, cả làng vui vẻ. Từ trẻ con tới người già, khi ốm đau đều có làng lo liệu, chăm sóc chu đáo. Tôi lúc nào cũng cảm thấy khỏe mạnh, hạnh phúc", bà Hảo chia sẻ.
Mỗi người trong làng chỉ làm một việc: người phụ trách chăn nuôi; người lo trồng trọt; người chuyên đón tiếp du khách; người lại làm thuốc, chữa bệnh cho cả làng.
Gia đình ông Hà Văn Kiu (62 tuổi), bà Nông Thị Hảo (60 tuổi) từ khi về làng trở thành hộ làm chè xanh truyền thống. Hàng ngày, ông bà cùng nhau sao chè phục vụ dân làng, vừa làm quà cho du khách. Còn bà Mã Thị Liêm (60 tuổi) lại cùng gia đình bảo tồn cây thuốc nam.
Những người cao tuổi giữ nghề truyền thống, cùng con cháu đón du khách tới thăm làng. Ảnh: Làng Thái Hải
Mọi khoản thu từ du lịch đều được chuyển về quỹ chung của làng, dùng để chi trả sinh hoạt cho các thành viên, bao gồm ăn uống, điện nước, mua sắm vật tư, sửa chữa nhà cửa, học phí cho trẻ, viện phí, thuốc men và tổ chức cưới hỏi.
Ngày 27/9, Khu bảo tồn làng nhà sàn dân tộc sinh thái Thái Hải được vinh danh 2 hạng mục tại Giải thưởng Du lịch Việt Nam năm 2025: Điểm du lịch cộng đồng tốt nhất và Nhà hàng ăn uống phục vụ khách du lịch tốt nhất.
Tháng 1/2025, sản phẩm du lịch văn hóa dân tộc Tày bản làng Thái Hải đã được chứng nhận OCOP 5 sao quốc gia; cùng với đó là giải thưởng Nhà ở có phòng cho khách du lịch thuê - Homestay ASEAN.
Năm 2022, Tổ chức Du lịch Thế giới (UNWTO) công nhận Thái Hải là một trong những làng du lịch tốt nhất thế giới.