'Cứu' bảo vật Quốc gia

4 giờ trướcBài gốc

Sau sự kiện ngai vàng triều Nguyễn - bảo vật quốc gia được trưng bày tại điện Thái Hòa (Đại Nội Huế) bị đối tượng Hồ Văn Phương Tâm (SN 1983), trú tại phường Hương Long, TP Huế lẻn vào phá hoại, bẻ gãy phần tựa tay bên trái vỡ thành nhiều mảnh, Bộ Văn hóa, Thể thao và Du lịch (VHTTDL) đã ban hành Văn bản số 2373/BVHTTDLDSVH ngày 29/5/2025 gửi các địa phương đề nghị rà soát, đánh giá và tăng cường công tác bảo vệ, bảo quản, phát huy giá trị bảo vật quốc gia.

Động thái này tuy muộn, song được coi là kịp thời để “cứu” những bảo vật quốc gia đang bị xuống cấp, vật vờ không nơi trưng bày tại nhiều địa phương. Thực trạng này cũng xảy ra tại tỉnh Hà Tĩnh, trong khi tỉnh này đang đề xuất được công nhận thêm 3 bảo vật quốc gia khác thì 2 bảo vật quốc gia trước đó trên địa bàn vẫn đang thiếu sự quan tâm trong việc trông coi, tôn tạo để phat huy giá trị vốn có.

Hiện trạng di tích Bảo vật Quốc gia Bia Sùng Chỉ tại Hà Tĩnh sau 6 năm được công nhận.

Năm 2003, một nhóm ngư dân Hà Tĩnh trong quá trình đi biển đã phát hiện một con tàu cổ bị đắm dưới đáy biển. Quá trình khai quật, các nhà khảo cổ học đã phát hiện có nhiều cổ vật quý hiếm, trong đó có 3 khẩu súng thần công đúc năm Minh Mạng thứ nhất 1820. Vì những giá trị lịch sử, văn hóa và khoa học tiêu biểu của hiện vật, tháng 12/2013, Thủ tướng Chính phủ đã ban hành quyết định 2599/QĐ-TTg về việc công nhận 3 khẩu súng thần công ở Bảo tàng Hà Tĩnh là “Bảo vật quốc gia”.

Ba khẩu thần công được mệnh danh “Bảo quốc an dân Đại tướng quân” triều Nguyễn là những báu vật độc nhất vô nhị, cần phải gìn giữ, nghiên cứu và phát huy trong kho tàng di sản văn hóa Việt Nam. Tuy vậy, đến nay duy nhất một khẩu được phục chế nhưng cất trong kho do Bảo tàng không có phòng trưng bày. Hai khẩu còn lại do thiếu kinh phí nên được gác tạm trên kệ gỗ ở ngoài hành lang bảo tàng bên những bức tường bong tróc, ẩm thấp.

Thậm chí, từ năm 2018, do trụ sở xuống cấp, Bảo tàng Hà Tĩnh được bố trí tạm một phần diện tích tòa nhà Thư viện tỉnh Hà Tĩnh để hoạt động. Nhiều hiện vật do thiếu không gian trưng bày nên được cất giữ tạm trong nhà kho, vốn trước đây là nhà để xe của bảo tàng, trong đó có 2 khẩu súng thần công – bảo vật quốc gia.

Ông Trần Phi Công, Phó Giám đốc Bảo tàng Hà Tĩnh cho biết, đơn vị được bố trí không gian làm việc tại trụ sở Thư viện tỉnh Hà Tĩnh với khoảng 800m² diện tích mặt sàn. Do không gian chật hẹp nên không bố trí được phòng chức năng để trưng bày các hiện vật. Trong số 1.300 hiện vật cần không gian để trưng bày và bảo quản, có nhiều cổ vật nếu không được trưng bày mà cất giữ trong kho lâu năm ảnh hưởng đến công tác bảo tồn và phát huy giá trị, trong đó có 3 khẩu súng thần công đã được công nhận là bảo vật quốc gia.

Tương tự, Bia Sùng Chỉ (Sùng chỉ bi ký) ở xã Tùng Lộc, huyện Can Lộc (Hà Tĩnh) là bảo vật quốc gia từ năm 2019. Sau 5 năm được công nhận, bảo vật này chưa được cơ quan chức năng, chính quyền địa phương quan tâm, đề ra cơ chế bảo vệ đặc biệt nên đã, đang xuống cấp. Bia Sùng Chỉ được dựng vào năm 1696 để ghi nhận công lao, sự nghiệp của danh nhân Hà Tông Mục, một tiến sĩ, danh thần nổi tiếng thời Lê Trung Hưng, có nhiều công trạng đối với đất nước.

Năm 2019, Thủ tướng Chính phủ đã có quyết định công nhận bia Sùng Chỉ tại xã Tùng Lộc, huyện Can Lộc là bảo vật quốc gia. Bia Sùng Chỉ là hiện vật độc bản. Bia nặng hơn một tấn, làm bằng đá xanh cao 1,6m, đặt trên đế ba cấp rộng 89cm; thân bia kích thước 94x58 cm, mái che hình nón úp, đỉnh có hình hồ lô. Trên thân bia là nhiều họa tiết trang trí theo kiến trúc thế kỷ XVII - XVIII thời Lê - Trịnh, các áng mây cuộn xoắn lại cả hai đầu, phía sau mỗi áng mây có một dải mây cong vút.

Trong khuôn viên đền thờ Sùng Chỉ hiện có: Bia Sùng Chỉ, bia ghi công mẹ vợ danh nhân Hà Tông Mục (bia nhỏ) cùng một sập đá lớn để ông dùng uống trà, đánh cờ. Do không được đầu tư, tôn tạo và trải qua thời gian nên bia Sùng Chỉ đã xuống cấp nghiêm trọng và nhiều hiện vật tại quần thể đền thờ Sùng Chỉ cũng không còn. Hiện bốn mặt của bia Sùng Chỉ đã bị mòn, không nhìn được rõ chữ…

Do ít được quan tâm, không gian tại khu vực Bia Sùng Chỉ nói riêng và đền thờ Sùng Chỉ nói chung có phần nhếch nhác, cỏ dại mọc um tùm. Một số cổ vật trong đền thờ như cặp chó đá giữ đền đã bị lấy trộm, lư hương đá thờ mẹ vợ danh nhân Hà Tông Mục cũng bị gãy, không thể sử dụng.

Chủ tịch UBND xã Tùng Lộc Nguyễn Chỉ Tùng cho biết, mặc dù được phân cấp quản lý di tích tại địa phương, nhưng do chưa có nguồn ngân sách và phương án nào để bảo quản, bảo vệ nên di tích này đã xuống cấp cùng năm tháng.

Vào tháng 12/2023, tại Văn bản 6626/UBND-VX1 gửi Bộ VHTT&DL, Cục Di sản văn hóa, UBND tỉnh Hà Tĩnh đề nghị Bộ VHTT&DL xem xét, trình Thủ tướng Chính phủ công nhận bảo vật quốc gia đối với 3 hiện vật cổ gồm: Kiệu rước tiến sĩ vinh quy, sập dạy học Trường học Phúc Giang và ấn triện của Nguyễn Huy Quýnh.

Trong đó, Kiệu rước tiến sĩ vinh quy được làm vào năm 1748 để rước Nguyễn Huy Oánh (1713 - 1789) khi ông đỗ Đình nguyên Thám hoa, sau đó là rước Nguyễn Huy Quýnh (1734 - 1785) vào năm 1772 khi ông đỗ tiến sĩ vinh quy bái tổ. Về sau, kiệu được dùng để rước các vị Thiên thần và Nhân thần trong các lễ Kỳ phúc của làng Trường Lưu.

Sập dạy học ở trường Phúc Giang là hiện vật được Đình nguyên Thám hoa Nguyễn Huy Oánh dùng phục vụ cho việc dạy học. Đây là nơi ông ngồi để giảng bài cho học trò từ năm 1732 khi mới đỗ kỳ thi Hương cho đến sau này. Sập còn được nhiều thầy giáo tại Trường học Phúc Giang và nhiều danh sĩ khác sử dụng khi về đây dạy học. Sập là hiện vật độc bản gắn liền với Trường học Phúc Giang, nơi đào tạo hơn 30 tiến sĩ cho đất nước trong chế độ phong kiến.

Ấn triện của Nguyễn Huy Quýnh có chất liệu bằng ngà voi, hình lục giác cao 1,2cm, diện tích 2,6cm x 2,4cm, nặng 20g. Theo tục lệ thời xưa, các nhà nho đều có dấu để in vào các tư liệu liên quan, các vị đỗ đạt, làm quan thường có ấn riêng.

Theo tỉnh Hà Tĩnh, Cả 3 hiện vật đều là những cổ vật độc bản, có tuổi đời hàng trăm năm, lưu giữ nhiều giá trị văn hóa, lịch sử của quê hương Hà Tĩnh nói riêng và dân tộc nói chung, được con cháu dòng họ Nguyễn Huy - Trường Lưu bảo quản nguyên vẹn. Tuy nhiên, đến nay đề xuất nói trên vẫn chưa được xem xét, công nhận.

Trước đó, sau các sự kiện Lăng mộ vua Lê Túc Tông - Di tích lịch sử cấp quốc gia tại huyện Thọ Xuân, tỉnh Thanh Hóa bị người nước ngoài xâm hại, phá vỡ bia đá vào đầu tháng 5/2025 và ngai vàng triều Nguyễn - một bảo vật quốc gia tại Di tích Cố đô Huế bị bẻ gãy khiến dư luận bức xúc trước sự an toàn của các di sản văn hóa, đặc biệt là những báu vật mang giá trị lịch sử, nghệ thuật đặc biệt, Bộ VHTT&DL đã có Văn bản số 2373/BVHTTDLDSVH ngày 29/5/2025 gửi các địa phương trong cả nước, yêu cầu rà soát, đánh giá và tăng cường công tác bảo vệ, bảo quản, phát huy giá trị bảo vật quốc gia.

Thực hiện sự chỉ đạo này, mới đây UBND tỉnh Hà Tĩnh cũng đã có công văn giao trách nhiệm cho Sở VHTTDL, Công an tỉnh và UBND các huyện, thành phố, thị xã theo chức năng, nhiệm vụ chịu trách nhiệm rà soát, nghiên cứu, đánh giá thực trạng công tác trưng bày, bảo quản, bảo vệ và các biện pháp an ninh, an toàn đối với bảo vật quốc gia trên địa bàn toàn tỉnh.

Công an tỉnh Hà Tĩnh có trách nhiệm phối hợp với các địa phương và lực lượng chức năng để đôn đốc, chỉ đạo, hướng dẫn, kiểm tra xây dựng phương án tăng cường công tác bảo vệ, bảo quản, phát huy giá trị bảo vật quốc gia, bảo đảm an toàn đối với di vật, cổ vật tại các di tích lịch sử - văn hóa, danh lam thắng cảnh; có biện pháp phòng ngừa, xử lý kịp thời, hữu hiệu các tình huống khẩn cấp nhằm đảm bảo an toàn tuyệt đối cho các bảo vật quốc gia và di sản văn hóa quý hiếm, triển khai các biện pháp tăng cường giám sát, ứng dụng công nghệ trong công tác bảo vệ, đồng thời nâng cao nhận thức và trách nhiệm của đội ngũ quản lý, bảo vệ di sản.

Thiên Thảo

Nguồn CAND : https://cand.com.vn/tieu-diem-van-hoa/cuu-bao-vat-quoc-gia-i770943/