Cục Cảnh sát điều tra tội phạm về kinh tế, tham nhũng, buôn lậu (C03) Bộ Công an vừa hoàn tất kết luận điều tra vụ án khai thác và bán trái phép quặng đất hiếm sang Trung Quốc.
Trong đó bị can Đoàn Văn Huấn, Chủ tịch HĐQT kiêm Tổng Giám đốc Công ty Cổ phần Tập đoàn Thái Dương (Công ty Thái Dương) bị đề nghị truy tố về 3 tội danh: Vi phạm quy định về thăm dò, khai thác tài nguyên; Vi phạm quy định về kế toán gây hậu quả nghiêm trọng; Gây ô nhiễm môi trường.
7 người là cựu lãnh đạo, cán bộ Bộ Tài nguyên và Môi trường và Sở Tài nguyên và Môi trường tỉnh Yên Bái bị truy tố về tội Vi phạm quy định về quản lý, sử dụng tài sản nhà nước gây thất thoát, lãng phí. Trong đó có Nguyễn Linh Ngọc, cựu Thứ trưởng Bộ Tài nguyên và Môi trường; Nguyễn Văn Thuấn, cựu Tổng Cục trưởng Tổng cục Địa chất và Khoáng sản.
Bị can Nguyễn Linh Ngọc (trái) và Nguyễn Văn Thuấn. (Ảnh: Bộ Công an)
Theo kết luận điều tra, năm 2009, Công ty Thái Dương được Bộ Tài nguyên và Môi trường cấp giấy phép thăm dò khoáng sản số 1094 cho phép thăm dò đất hiếm tại mỏ Yên Phú (Yên Bái).
Đến tháng 5/2011, Công ty Thái Dương nộp hồ sơ xin khai thác quặng đất hiếm, trong hồ sơ chỉ có dự án khai thác, tuyển quặng.
Tuy nhiên thời điểm này do có sự thay đổi về Luật Khoáng sản, Chính phủ chỉ đạo tạm dừng cấp phép khai thác khoáng sản trên phạm vi cả nước để chờ hướng dẫn. Vì vậy, Bộ Tài nguyên và Môi trường chưa cấp phép cho Công ty Thái Dương.
Ngày 9/1/2012, Thủ tướng ban hành chỉ thị yêu cầu khai thác khoáng sản nhất thiết phải gắn với chế biến sâu.
Công ty Thái Dương phải lập, bổ sung dự án "Đầu tư xây dựng tổ hợp chế biến sâu đất hiếm" (Dự án chế biến sâu) trình các cơ quan có thẩm quyền thẩm định, xin ý kiến Chính phủ.
Sau khi Bộ Công Thương thẩm định Dự án chế biến sâu, báo cáo Thủ tướng kết quả thẩm định dự án là khả thi nên được Chính phủ chấp thuận chủ trương, giao Bộ Tài nguyên và Môi trường thẩm định cấp phép cho Công ty Thái Dương.
Sau khi được Chính phủ chấp thuận chủ trương, Bộ Tài nguyên và Môi trường đã thẩm định, cấp giấy phép khai thác khoáng sản cho Công ty Thái Dương.
Tại thời điểm cấp phép (tháng 6/2013), việc cấp phép được thực hiện theo quy định của Luật Khoáng sản năm 2010 và Chỉ thị số 02 của Chính phủ.
Dự án khai thác chế biến đất hiếm của Công ty Thái Dương đã thay đổi cả về quy mô và tính chất. Không chỉ có dự án khai thác, tuyển quặng như khi xin cấp phép năm 2011, mà bao gồm cả 3 dự án không thể tách rời: Dự án khai thác, tuyển quặng; Dự án nhà máy thủy luyện Yên Bái và Dự án nhà máy chiết tách Hải Phòng.
Tuy nhiên trong hồ sơ xin cấp phép của Công ty Thái Dương mới chỉ có giấy chứng nhận đầu tư dự án khai thác, tuyển quặng do UBND tỉnh Yên Bái cấp ngày 28/4/2011 (đã hết hạn ngày 28/4/2012), nhưng chưa được gia hạn hoặc cấp mới. Đồng thời, doanh nghiệp này không có giấy chứng nhận đầu tư Dự án nhà máy thủy luyện Yên Bái và giấy chứng nhận đầu tư Dự án nhà máy chiết tách Hải Phòng.
Mặt khác, vốn chủ sở hữu của Công ty Thái Dương không đảm bảo tỷ lệ vốn chủ sở hữu ít nhất bằng 30% tổng số vốn đầu tư của dự án (chỉ có 200 tỷ đồng trên tổng mức đầu tư 1.953 tỷ đồng).
Kết luận điều tra xác định các cán bộ Tổng cục Địa chất và Khoáng sản đã không thẩm định lại hồ sơ theo quy định mà sử dụng kết quả thẩm định cũ từ năm 2011 (khi Công ty Thái Dương nộp hồ sơ lần đầu).
Đồng thời những người này biết rõ hồ sơ xin cấp phép của Công ty Thái Dương chưa đầy đủ, chưa đủ điều kiện để được cấp giấy phép khai thác khoáng sản nhưng vẫn báo cáo đề xuất lãnh đạo Bộ Tài nguyên và Môi trường cấp giấy phép cho Công ty Thái Dương.
Ông Nguyễn Linh Ngọc, khi đó là Thứ trưởng Bộ Tài nguyên và Môi trường, sau khi nghiên cứu tờ trình của Tổng cục Địa chất và Khoáng sản và hồ sơ xin cấp phép, mặc dù biết Công ty Thái Dương chưa đủ điều kiện để được cấp phép nhưng vẫn ký giấy phép khai thác khoảng sản cho Công ty Thái Dương.
Từ đó dẫn đến trong thời gian từ năm 2019 đến tháng 10/2023, Công ty Thái Dương khai thác trái phép quặng đất hiếm và quặng sắt tại mỏ đất hiếm Yên Phú với tổng trị giá hơn 864 tỷ đồng. Trong đó, đã bán trái phép, thu lợi bất chính hơn 736 tỷ đồng.
Cựu Thứ trưởng thừa nhận hành vi của mình là một trong những nguyên nhân dẫn đến việc Công ty Thái Dương khai thác trái phép đất hiếm, gây thất thoát hơn 864 tỷ đồng. Song ông khẳng định không được hưởng lợi gì từ Đoàn Văn Huấn.
Trong khi đó, ông Nguyễn Văn Thuấn khai được Đoàn Văn Huấn đến phòng làm việc "cảm ơn" 500 triệu đồng và đã nộp khắc phục toàn bộ số tiền đã nhận cho cơ quan điều tra.
Minh Tuệ