Đã đến lúc Trung Quốc phải thay đổi mô hình kinh tế?

5 giờ trướcBài gốc

Chủ tịch Trung Quốc Tập Cận Bình tại phiên khai mạc kỳ họp Quốc hội thường kỳ nước này ngày 5/3 tại Đại lễ đường Nhân dân - Ảnh: Getty Images

Với sự trở lại của Tổng thống Mỹ Donald Trump, một cuộc chiến thương mại mới giữa Mỹ và Trung Quốc đã được châm ngòi khi Washington áp thuế quan bổ sung 20% với toàn bộ hàng nhập khẩu từ Trung Quốc từ ngày 4/3. Bắc Kinh lập tức trả đũa với tuyên bố áp thêm thuế quan 10-15% lên một số hàng hóa Mỹ từ ngày 10/3, đồng thời áp hạn chế xuất khẩu mới đối với một số thực thể Mỹ.

Theo hãng tin Bloomberg, cuộc chiến thương mại mới đang đặt ra cho các nhà lãnh đạo Trung Quốc một trong những thách thức chính trị lớn và bị trì hoãn từ lâu là: Thay đổi mô hình tăng trưởng kinh tế từ phụ thuộc vào đầu tư sang tập trung vào tiêu dùng của 1,4 tỷ dân.

HÀNH ĐỘNG CHIẾN LƯỢC

Trong bài phát biểu tại phiên khai mạc kỳ họp Quốc hội Trung Quốc ngày 5/3, Thủ tướng Trung Quốc Lý Cường cho biết “thúc đẩy mạnh mẽ tiêu dùng” là một ưu tiên hàng đầu của Bắc Kinh năm 2025 để đạt được mục tiêu tăng trưởng “khoảng 5%” - mức tương tương hai năm qua.

Như thường lệ, Thủ tướng không cung cấp nhiều thông tin, nhưng ông kêu gọi các quan chức hành động khẩn trương hơn để “đưa nhu cầu nội địa trở thành một mũi nhọn và là động lực chính cho tăng trưởng kinh tế”.

Đây cũng là lập trường được nhấn mạnh trong bài phát biểu vào tháng 12 năm ngoái của Chủ tịch Trung Quốc Tập Cận Bình mới được công bố vào tuần trước. Trong đó, ông Tập gọi việc dịch chuyển nền kinh tế định hướng tiêu dùng là “một hành động chiến lược” và không phải một “biện pháp tức thời”, bác bỏ những chỉ trích rằng đây là phản ứng với thuế quan của ông Trump. Nhà lãnh đạo Trung Quốc cũng nhấn mạnh thay đổi mô hình kinh tế như vậy là việc làm cần thiết để đảm bảo “an ninh và ổn định kinh tế” của nước này.

Nhiều thập kỷ qua, các nhà hoạch định chính sách Mỹ đã thúc giục nhà chức trách Trung Quốc khai phóng sức tiêu dùng của tầng lớp trung lưu khổng lồ tại nước này để cân bằng dòng chảy thương mại giữa hai nền kinh tế lớn nhất thế giới. Mối đe dọa từ Mỹ cùng rủi ro giảm phát khiến Trung Quốc không có lựa chọn nào khác ngoài việc quyết liệt dịch chuyển sang nền kinh tế tiêu dùng.

“Trong kỷ nguyên bất ổn địa chính trị gia tăng khi ông Trump trở lại Nhà Trắng, việc thúc đẩy tiêu dùng giúp Trung Quốc bớt phụ thuộc vào nhu cầu từ bên ngoài”, ông Neil Thomas, thành viên cấp cao tại Trung tâm phân tích Trung Quốc của tổ chức Asia Society Policy Institute, nhận xét.

Tuy nhiên, vị chuyên gia cho rằng quá trình dịch chuyển sang nền kinh tế tiêu dùng không dễ bởi việc này đòi hỏi phải tăng mạnh thu nhập của người đân và hệ thống an sinh xã hội, trong khi Bắc Kinh có thể không muốn tăng thuế mạnh hay phân bổ lại các nguồn lực vốn đang được định hướng cho doanh nghiệp sang người tiêu dùng”.

Theo ông, Bắc Kinh cũng không muốn từ bỏ hoàn toàn thúc đẩy tăng trưởng thông qua đầu tư vào đổi mới công nghệ và công nghiệp - mục tiêu ưu tiên thứ hai trong bài phát biểu của Thủ tướng lý Cường ngày 5/3. Ông cho rằng Trung Quốc vẫn sẽ thúc đẩy đầu tư vào các lĩnh vực như sản xuất sinh học, công nghệ lượng tử, trí tuệ nhân tạo tích hợp và công nghệ 6G. Minh chứng rõ ràng là cuộc gặp hiếm hoi giữa ông Tập và lãnh đạo các doanh nghiệp công nghệ hàng đầu Trung Quốc vào tháng trước.

Việc thay đổi hoàn toàn các chính sách đang tập trung vào phía cung lâu nay sẽ đánh dấu sự thay đổi lớn với nền kinh tế lớn thứ hai thế giới. Tiêu dùng hiện đóng góp khoảng 40% GDP của Trung Quốc, so với tỷ lệ 50-70% của các nền kinh tế lớn khác trên thế giới. Đầu tư, bao gồm lĩnh vực sản xuất, cũng đóng góp khoảng 40% vào GDP của nước này, gấp 2 lần so với tại Mỹ và cũng là mức cao so với các nền kinh tế khác trên thế giới.

LIỆU CÓ DỄ?

Tuy nhiên, việc thay đổi mô hình kinh tế là một thách thức lớn với Bắc Kinh bởi bộ máy hành chính và chính quyền địa phương lâu nay đều được định hướng khuyến khích đầu tư. Các chính sách thúc đẩy tiêu dùng - như sửa đổi luật thuế, mở rộng mạng lưới an sinh xã hội và giảm rào cản hành chính - đều đòi hỏi chi phí triển khai lớn và cần nhiều thời gian để mang lại hiệu quả.

“Khác với tại Mỹ, nơi căng thẳng giữa các đảng được công khai - điều có thể thấy rõ thấy rõ trong bài phát biểu của ông Trump trước Quốc hội ngày 5/3, căng thẳng chính trị ở Trung Quốc diễn ra sau cánh cửa đóng kín. Những tiếng nói quyền lực nhất trong các cuộc tranh luận về chính sách ở Trung Quốc là lãnh đạo của các doanh nghiệp nhà nước vốn quen với việc được trợ cấp”, ông Victor Shih, giám đốc Trung tâm Trung quốc Thế kỷ 21 thuộc Đại học California San Diego, nhận xét.

Trên thực tế, sự dịch chuyển sang nền kinh tế tiêu dùng tại Trung Quốc đã diễn ra từ lâu, trước khi ông Trump đắc cử nhiệm kỳ thứ hai.

“Trung Quốc trên thực tế đã đạt được một số bước tiến trong công cuộc dịch chuyển nền kinh tế trước năm 2015 với việc giảm trợ cấp cho doanh nghiệp và một số ngành công nghiệp, nhưng đại dịch và căng thẳng với Mỹ buộc Bắc Kinh phải trở lại với các biện pháp kích thích ngắn hạn tập trung vào đầu tư”, ông Louis Kuijs, nhà kinh tế trưởng khu vực Châu Á - Thái Bình Dương tại S&P Global Ratings, nhận xét.

Ở thời điểm hiện tại, để dịch chuyển hiệu quả sang nền kinh tế tiêu dùng, Bắc Kinh sẽ phải chi nhiều hơn để kích thích tiêu dùng và cải thiện hệ thống an sinh xã hội.

“Cải cách an sinh xã hội là con đường bền vững để thúc đẩy tiêu dùng tại nền kinh tế lớn thứ hai thế giới”, ông Robin Xing, nhà kinh tế trưởng về Trung Quốc tại ngân hàng Morgan Stanley, nhận xét. “Nhưng việc này vô cùng tốn kém”.

Vị chuyên gia ước tính số tiền cần đầu tư để nâng cao chất lượng an sinh xã hội của Bắc Kinh sẽ là khoảng 1 nghìn tỷ USD trong vòng 2 năm tới.

“Ở trong nước, các nhà lãnh đạo vẫn đang tranh luận, bởi việc thay đổi đổi mô hình kinh tế sẽ đòi hỏi sự thay đổi lớn trong chính sách tài khóa”.

Khi được cấp nhiều ngân sách hơn, các chính quyền địa phương Trung Quốc có thể đầu tư nhiều hơn vào hệ thống an sinh xã hội, cải thiện hệ thống lương hưu kém ổn định hiện nay. Nhờ đó, người dân có thể yên tâm để chi tiêu nhiều hơn mà không phải lo trắng tay khi rơi vào tình huống khẩn cấp.

“Con tàu kinh tế của Trung Quốc sẽ tiếp tục vượt sóng và vững bước hướng tới tương lai”, ông Lý Cường phát biểu trước Quốc hội, đồng thời kêu gọi vững bước tự tin trước nghịch cảnh.

Chia sẻ sau bài phát biểu của Thủ tướng, ông Li Zhanguo, đại biểu Quốc hội tỉnh Chiết Giang, cho rằng chính sách của Mỹ đang tác động lớn tới Trung Quốc.

“Mỹ càng gây áp lực, thì Trung Quốc càng vươn lên và trở nên đổi mới sáng tạo hơn”, ông Li nhận xét.

Hoài Thu

Nguồn VnEconomy : https://vneconomy.vn/da-den-luc-trung-quoc-phai-thay-doi-mo-hinh-kinh-te.htm