Đặc sắc lễ hội làng Diềm tưởng nhớ Thủy tổ Quan họ tại Bắc Ninh

4 giờ trướcBài gốc

Lễ rước ngai thờ, bài vị Vua Bà có sự tham gia của hàng trăm người. Ảnh: Phương Mai

“Mời anh về Bắc Ninh em chơi thăm, lễ hội nô nức đông vui quanh năm” câu hát của nữ ca sĩ Hòa Minzy trong dự án âm nhạc “Bắc Bling” đang gây sốt thời gian gần đây phản ánh chính xác không khí lễ hội tưng bừng ở Bắc Ninh thời điểm này.

Trong 3 ngày diễn ra lễ hội (4-6/3), làng Diềm đón 1 lượng du khách lớn từ các tỉnh lân cận. Đây là một trong những lễ hội lớn trên địa bàn tỉnh Bắc Ninh, được công nhận là Di sản Văn hóa phi vật thể năm 2016.

Tương truyền rằng, Đức Vua Bà là công chúa Nhữ Nương - con gái vua Hùng. Khi công chúa tới tuổi cập kê, nhà vua tổ chức mở hội cướp cầu kén phò mã. Do không ưng thuận người đoạt giải, công chúa xin vua cha được ra khỏi kinh thành, chu du thiên hạ. Nàng và các thị nữ vừa rời khỏi kinh thành thì mưa to gió lớn ập đến, cuốn cả đoàn người lên trời, rồi giáng xuống ấp Viêm Trang (nay là làng Diềm).

Thuở ấy, Viêm Trang là một vùng hoang dã nên công chúa cho khai phá đất hoang, bờ bãi, lập lên đồng ruộng, xóm làng. Bà dạy người dân nơi đây cách làm ruộng, trồng dâu nuôi tằm, trồng mía kéo mật. Đặc biệt, bà sáng tác ra những câu hát theo lề lối riêng, sau đó dạy lại cho những nam thanh nữ tú trong làng, bên nam hát đối với bên nữ. Lối hát ấy sau này được gọi là Quan họ. Do vậy, sau khi bà mất, dân làng lập đền thờ và tôn vinh bà là Đức Vương Mẫu, Vua Bà - Thủy tổ Quan họ.

Tiết mục biểu diễn Dân ca Quan họ Bắc Ninh của các liền chị. Ảnh: Phương Mai

Ngày hội chính diễn ra vào ngày mồng 6/2 âm lịch nhưng ngay từ chiều ngày 5/2 âm lịch, dân làng đã làm lễ mở cửa đền, lễ dâng hương và lễ cầu mưa rửa đền. Sáng ngày mồng 6, dân làng tổ chức lễ tế thần và hát quan họ để ca ngợi công đức Vua Bà, cầu mưa thuận gió hòa cho mùa màng bội thu.

Nghi thức lấy nước tại Đền Cùng Giếng Ngọc. Ảnh: Phương Mai

Năm nay, thời tiết ấm áp tạo điều kiện thuận lợi cho các hoạt động sôi nổi tại lễ hội. Lễ hội diễn ra với phần lễ và phần hội. Phần lễ được mở đầu bằng màn chạy cờ, tiếp đến là biểu diễn trống hội, tái hiện sự tích Vua Bà phát lệnh mở hội xuân với phần tung cầu, cướp cầu.

Sau đến lễ rước kiệu Vua Bà quanh làng với sự tham gia của hàng trăm người. Đám rước dừng lại ở Đền Cùng Giếng Ngọc, nơi các bô lão trong làng xuống giếng Ngọc lấy nước rồi rước về đền Vua Bà làm lễ tắm Vua Bà.

Các nghi thức được người dân làng Diềm tiến hành một cách cẩn trọng trong bầu không khí trang nghiêm, bày tỏ lòng thành kính sâu sắc đối với Vua Bà, cầu mong sự bảo hộ của người khai thiên lập địa để dân làng có một cuộc sống ấm no.

Giao lưu hát Quan họ trên thuyền cùng các liền anh liền chị. Ảnh: Phương Mai

Cũng giống như những lễ hội ở các làng quê vùng Bắc Ninh - Kinh Bắc, hội Diềm vẫn giữ những nét đặc trưng với những trò chơi dân gian truyền thống như: đu tiên, chọi gà, đấu vật, cướp cầu, cờ tướng, đập niêu… song nét đặc sắc nhất của lễ hội này là du khách được đắm mình vào không gian đậm đà bản sắc quan họ với những làn điệu ngọt ngào, đằm thắm, mặn nghĩa đượm tình. Có rất nhiều hoạt động giao lưu văn hóa quan họ diễn ra trong ba ngày như: Hát thờ ở đền Vua Bà; giao lưu hát đối đáp quan họ trên sân khấu trung tâm lễ hội; hát thuyền giữa các liền anh liền chị; hát canh ở nhà chứa…

Suốt những ngày diễn ra lễ hội, ngoài ao làng, cửa đình, cửa đền rồi vào sâu các ngõ ngách trong làng đến gia đình các nghệ nhân Quan họ đều vọng vang tiếng hát còn nguyên vẹn lối xưa. Đặc biệt, những đêm hát thâu canh theo giọng cổ lề lối vừa mẫu mực vừa sang trọng luôn mang đến sự mê hoặc tột cùng.

Sở dĩ, ở làng Diềm còn giữ gìn được những lối sinh hoạt văn hóa truyền thống đặc sắc như vậy là bởi vừa duy trì được các mối quan hệ giao lưu vốn có, vừa mở rộng giao lưu với Quan họ các làng lân cận nên vào ngày hội những người hát Quan họ trong vùng đến tham dự rất đông.

Về với hội Diềm, du khách không chỉ được thưởng thức vẻ đẹp tinh túy của sinh hoạt Quan họ truyền thống mà còn được sống trong một bầu không gian văn hóa đậm chất Kinh Bắc trữ tình và thắm nồng tình quê của những con người thật thà, chất phác để rồi khi chia tay, du khách vẫn bị những giai điệu da diết, ngọt ngào của bài hát “Người ơi, người ở đừng về” níu bước chân.

Phương Mai

Nguồn Công dân & Khuyến học : https://congdankhuyenhoc.vn/dac-sac-le-hoi-lang-diem-tuong-nho-thuy-to-quan-ho-tai-bac-ninh-179250306203444679.htm