Đặc sắc văn hóa Tày, gắn kết cộng đồng xã Cao Sơn

5 giờ trướcBài gốc

Thầy mo làm nghi thức cúng lễ Mừng cơm mới.

Lễ hội năm nay mang dấu ấn đặc biệt khi lần đầu tiên được tổ chức với quy mô cấp xã sau khi thực hiện sắp xếp đơn vị hành chính. Mặc dù đường giao thông còn gập ghềnh, khoảng cách địa lý xa xôi, thời tiết mùa đông khắc nghiệt, nhưng ngay từ sáng sớm, người già, thanh niên, phụ nữ trong những bộ áo dân tộc được thêu thùa tinh tế đã nô nức về ngày hội. Trên từng gương mặt ánh lên niềm háo hức, tự hào. Với người Tày, đây không chỉ là ngày vui gặp gỡ, giao lưu mà còn là khoảnh khắc thiêng liêng để hướng về tổ tiên, đất trời, tạ ơn thần linh đã phù hộ cho mưa thuận gió hòa, mùa màng bội thu.

Mâm cỗ cúng của người Tày đơn giản mà tinh tế, ý nghĩa sâu sắc.

Chia sẻ trong không khí rộn ràng của ngày hội, chị Lường Thị Đào, xóm Diều Luông cho biết: Cả tuần nay, người già, trẻ nhỏ trong bản đều mong đến ngày hội mừng cơm mới. Năm nay, nếp nương được mùa, chăn nuôi nhiều gà, nhiều lợn hơn, bà con có của ăn, của để. Ngày hội là dịp để mọi người gặp gỡ, chia sẻ niềm vui lao động, cùng hướng về tổ tiên và thêm tự hào về văn hóa dân tộc mình.

Trong bức tranh đa sắc của văn hóa các dân tộc ở Cao Sơn, văn hóa Tày nổi bật với nền văn minh lúa nước lâu đời. Lễ mừng cơm mới chính là kết tinh sinh động của niềm tin nông nghiệp ấy. Từ bao đời nay, người Tày Đà Bắc - Hòa Bình (cũ) coi hạt lúa là “hạt ngọc của trời”, là kết quả của mồ hôi, công sức và sự chở che của thần linh, tổ tiên.

Bởi vậy, cơm mới tuyệt đối không được sử dụng trước khi làm lễ cúng. Lúa nương vùng cao Cao Sơn sinh trưởng trong điều kiện khí hậu, thổ nhưỡng đặc thù, hạt dài, trắng, chắc, thơm dịu; khi ăn, hương vị ngọt dần, mát lành nơi đầu lưỡi. Lúa không chỉ là nông sản chủ lực mà còn là linh hồn trong đời sống tinh thần của người Tày.

Lễ hội cơm mới cuối năm là dịp người dân đến gặp gỡ, chia sẻ.

Theo phong tục cổ truyền, lễ cúng cơm mới thường được tổ chức vào ngày lẻ tháng Giêng âm lịch hoặc sau khi thu hoạch xong mùa màng. Mâm lễ dâng cúng mang đậm dấu ấn văn hóa tự nhiên: Cơm nếp ruộng, nếp nương, cá suối nướng, thịt chim rừng, chuột rừng, hoa bắp chuối rừng, bánh chưng, rượu cần, rượu trắng... Đặc biệt, người Tày không dùng thịt gia súc, gia cầm do con người chăn nuôi, thể hiện quan niệm sống hài hòa, tôn trọng tự nhiên, núi rừng.

Trong nghi lễ, thầy cúng thay mặt gia chủ mời gọi tổ tiên, thành hoàng, thổ công thổ địa và các thần linh, kể lại trọn vẹn hành trình lao động sản xuất trong năm - từ làm thủy lợi, dẫn nước vào ruộng, gieo mạ, cấy lúa đến ngày gặt hái, phơi thóc, cất lúa trên gác. Chỉ khi nghi lễ hoàn tất, gia đình mới chính thức được dùng cơm mới.

Người dân mua bán các sản vật địa phương.

Trước đây, lễ mừng cơm mới chỉ diễn ra trong phạm vi từng gia đình. Năm 2025, việc tổ chức Ngày hội Mừng cơm mới với quy mô cấp xã đã mở ra không gian sinh hoạt văn hóa cộng đồng rộng lớn, giàu bản sắc. Bên cạnh phần nghi lễ trang trọng là các hoạt động văn hóa, văn nghệ đặc sắc như múa hát dân gian, giã gạo, trò chơi truyền thống, thi chế biến ẩm thực từ gạo mới. Những gian hàng trưng bày sản vật địa phương - mật ong rừng, gạo nếp nương, cây thuốc quý, gà, lợn bản...

Kéo co tại lễ hội cơm mới.

Nhảy sạp.

Biểu diễn nhạc cụ dân tộc.

Xã Cao Sơn là xã vùng cao của tỉnh Phú Thọ, được thành lập trên cơ sở sáp nhập hai xã Cao Sơn và Tân Minh (huyện Đà Bắc, tỉnh Hòa Bình cũ). Hiện xã có diện tích hơn 124km2, dân số gần 9.000 người với 17 thôn và 5 dân tộc anh em cùng sinh sống, trong đó đồng bào Tày chiếm tỷ lệ đông. Những năm gần đây, cùng với sự quan tâm đầu tư của Nhà nước, hạ tầng giao thông, điện, trường học, trạm y tế từng bước được hoàn thiện; ứng dụng khoa học kỹ thuật, chuyển đổi số được đẩy mạnh, đời sống vật chất và tinh thần của Nhân dân ngày càng nâng cao.

Hào hứng biểu diễn nghi thức giã gạo.

Người dân tham gia lễ hội.

Theo đồng chí Bùi Thị Hòa Bình - Chủ tịch UBND xã Cao Sơn, việc tổ chức Ngày hội Mừng cơm mới không chỉ thể hiện lòng biết ơn đối với thiên nhiên, tổ tiên mà còn là trách nhiệm trong bảo tồn, phát huy di sản văn hóa phi vật thể của dân tộc Tày. Thông qua ngày hội, địa phương mong muốn tăng cường sự gắn kết cộng đồng, đồng thời từng bước gắn bảo tồn văn hóa với phát triển du lịch bền vững.

Người dân tham gia thi ném Còn.

Ngày hội đã để lại nhiều ấn tượng đẹp trong lòng du khách. Anh Đoàn Văn Lâm, du khách đến từ xã Thanh Thủy (Phú Thọ), chia sẻ rằng anh đặc biệt ấn tượng với sự mộc mạc, chân chất của người Tày Cao Sơn và qua lễ hội, anh hiểu hơn về đời sống, sinh hoạt cũng như những giá trị văn hóa đặc sắc của đồng bào nơi đây.

Nấu cơm mới.

Món ăn địa phương trong ngày lễ hội.

Lễ hội Mừng cơm mới của người Tày xã Cao Sơn không chỉ là dịp nhìn lại một mùa vàng bội thu mà còn là minh chứng sinh động cho nỗ lực gìn giữ bản sắc văn hóa trong nhịp sống hiện đại. Giữa đại ngàn Cao Sơn, lễ hội Mừng cơm mới như ngọn lửa ấm áp, thắp sáng niềm tin, khát vọng và tình đoàn kết của cộng đồng các dân tộc - một giá trị tinh thần bền bỉ, lắng sâu và đầy cuốn hút.

Lê Chung

Nguồn Phú Thọ : https://baophutho.vn/dac-sac-van-hoa-tay-gan-ket-cong-dong-xa-cao-son-244837.htm