Đại biểu Song An cho rằng, tự chủ đại học là một chủ trương lớn, đúng đắn, có ý nghĩa quyết định trong việc nâng cao chất lượng và năng lực cạnh tranh của giáo dục đại học.
Tuy nhiên, quá trình thực hiện vẫn còn nhiều rào cản, đặc biệt trong lĩnh vực hợp tác đào tạo lĩnh vực công nghệ cao như thiếu các chính sách hợp tác công tư trong đào tạo nguồn nhân lực, phát triển công nghệ cao, cơ chế hỗ trợ trong lĩnh vực hợp tác đào tạo, giám sát công ước giảng viên chất lượng cao đã được nêu ở phần hạn chế trong báo cáo của Bộ Giáo dục và Đào tạo.
Đại biểu đề nghị, Bộ trưởng cho biết các giải pháp và lộ trình thực hiện cụ thể để nhằm giúp các trường đại học khắc phục những hạn chế trên, bảo đảm cơ chế tự chủ, hiệu quả trong thời gian tới.
Đại biểu Lê Thị Song An - Phó Trưởng đoàn chuyên trách Đoàn đại biểu Quốc hội tỉnh Long An, chất vấn
Trả lời nội dung chất vấn, Bộ trưởng Bộ Giáo dục và Đào tạo - Nguyễn Kim Sơn cho biết, việc triển khai cơ chế tự chủ đại học tại Việt Nam thời gian qua đã ghi nhận nhiều kết quả tích cực. Cơ chế này đã góp phần tạo ra một làn gió đổi mới, giúp các cơ sở giáo dục đại học trở nên năng động hơn trong quản trị, tổ chức và phát triển.
Nhờ được trao quyền lớn hơn trong các lĩnh vực như tài chính, tổ chức bộ máy, học thuật và hoạt động nghiên cứu, nhiều trường đã chủ động cải tiến phương thức hoạt động, nâng cao chất lượng đào tạo và năng lực cạnh tranh.
Tuy nhiên, Bộ trưởng cũng chỉ ra một bất cập đang tồn tại, đó là việc đánh giá mức độ tự chủ của các trường thường bị gắn chặt với khả năng tự bảo đảm tài chính. Cách tiếp cận này theo ông là chưa thực sự phù hợp. Quyền tự chủ về chuyên môn, học thuật và quản trị cần được nhìn nhận một cách độc lập, không nên bị ràng buộc bởi yếu tố tài chính. Điều này nhằm bảo đảm sự công bằng giữa các cơ sở giáo dục, giúp tất cả các trường đều có điều kiện phát triển, bất kể quy mô hay nguồn lực hiện có.
Về phía Nhà nước, thay vì can thiệp trực tiếp vào hoạt động nội bộ của các trường, có thể chuyển sang mô hình "đặt hàng" đào tạo theo ngành nghề phù hợp với nhu cầu xã hội.
Bên cạnh đó, việc hỗ trợ người học thông qua chính sách học bổng, tín dụng hoặc các hình thức tài chính khác cũng là một giải pháp hiệu quả, góp phần tạo điều kiện để các trường vận hành theo hướng tự chủ toàn diện hơn.
Bộ trưởng Bộ Giáo dục và Đào tạo - Nguyễn Kim Sơn trả lời tại phiên chất vấn
Bộ trưởng Nguyễn Kim Sơn nhấn mạnh rằng, cần có sự điều chỉnh, bổ sung trong quá trình sửa đổi Luật Giáo dục đại học để hoàn thiện cơ chế này. Ông đã đưa ra hình ảnh so sánh: "Một công dân đủ 18 tuổi đương nhiên được hưởng đầy đủ quyền công dân, bất kể điều kiện kinh tế ra sao". Tương tự, các trường đại học cũng cần được trao quyền tự chủ bình đẳng, không nên phân biệt dựa trên năng lực tài chính đơn thuần.
Nhìn về tương lai, Bộ trưởng kỳ vọng rằng, các trường đại học sẽ có thêm nhiều chuyển biến tích cực khi được trao quyền mạnh mẽ hơn, đặc biệt trong lĩnh vực khoa học, công nghệ và đổi mới sáng tạo. Đây cũng là trọng tâm của dự thảo Luật Khoa học, Công nghệ và Đổi mới sáng tạo - một văn bản pháp lý quan trọng đang được đưa ra thảo luận tại kỳ họp lần này.
Dự thảo xác định vai trò trung tâm của các trường đại học trong hoạt động nghiên cứu, liên kết với doanh nghiệp, chuyển giao công nghệ và thương mại hóa sản phẩm khoa học. Nếu được thông qua, luật sẽ tạo nền tảng pháp lý vững chắc, mở rộng đáng kể quyền tự chủ học thuật và khoa học công nghệ cho các trường, từ đó khuyến khích đổi mới sáng tạo, thúc đẩy hợp tác liên ngành và đóng góp tích cực cho phát triển kinh tế - xã hội./.
Nhật Duy