Việt Nam và Cuba mặc dù cách xa nhau nửa vòng trái đất nhưng mối quan hệ đoàn kết truyền thống, hữu nghị đặc biệt và hợp tác toàn diện giữa hai nước đã trở thành hình mẫu trong quan hệ quốc tế.
Từ những viên gạch đầu tiên được Anh hùng dân tộc Cuba José Martí, Chủ tịch Hồ Chí Minh, lãnh tụ Fidel Castro đặt nền móng và được nhiều thế hệ lãnh đạo, nhân dân hai nước cùng nhau vun đắp, mối quan hệ đó đã được tôi luyện qua những năm tháng thăng trầm của lịch sử và vẫn bền chặt cho đến ngày nay.
Hòa chung không khí hào hùng của lễ kỷ niệm 80 năm Cách mạng Tháng Tám và Quốc khánh 2/9 của Việt Nam, Bộ Quốc phòng mới đây gắn biển các cụm tượng tri ân chuyên gia quân sự, trong đó có chuyên gia Cuba, tại Bảo tàng Lịch sử quân sự Việt Nam.
Thượng tướng Hoàng Xuân Chiến - Thứ trưởng Bộ Quốc phòng - cùng Đại sứ Cuba Rogelio Polanco Fuentes và các đại biểu thực hiện nghi thức khánh thành tượng. Ảnh: Minh Nhật
Mới cách đó vài ngày, Hà Nội mưa từng cơn nặng hạt, nhưng đến buổi sáng tổ chức lễ gắn biển, trời xanh, mây trắng, nắng nhẹ với những cơn gió mùa thu.
Đứng trầm ngâm bên bức tượng “Tình đoàn kết, hữu nghị Việt Nam - Cuba”, tác giả, nhà điêu khắc Lê Đình Bảo không khỏi tự hào.
Ông kể rằng một ngày giữa tháng 7, ông nhận được lời mời từ Bảo tàng Lịch sử quân sự Việt Nam và Bộ Quốc phòng về việc làm tượng - công trình tri ân các chuyên gia và chiến sĩ quốc tế đã giúp nhân dân ta trong 2 cuộc kháng chiến.
Bảo tàng hỏi các nhà điêu khắc: "Trong 10 ngày, liệu các ông có làm ra được các phương án hay không?".
Ông Bảo và các đồng nghiệp được giao nhiệm vụ đã rất trăn trở.
"Quân đội nhân dân ta trải qua 2 cuộc kháng chiến thắng lợi, nên khi các lãnh đạo Bộ Quốc phòng đã tin tưởng thì chúng tôi không có lý do gì để không thể không thực hiện cho bằng được" - ông Bảo nhớ lại tâm trạng khi đó.
Đại sứ Cuba và nhà điêu khắc Lê Đình Bảo
“Với ý nghĩa và tầm quan trọng như vậy, chúng tôi quyết tâm dành hết sức lực và tâm trí, làm ngày làm đêm để tạo nên công trình. Đó là công trình thể hiện sự tri ân, yêu mến, tôn trọng chiến sĩ các nước đã hy sinh trong quá trình giúp dân tộc ta.
Đây là một cử chỉ rất ý nghĩa của Đảng, Nhà nước và Bộ Quốc phòng. Việc này không chỉ nhằm tuyên truyền, giáo dục về quan hệ đặc biệt hai nước mà còn để thế giới biết rằng dân tộc ta luôn ghi nhớ, tri ân bạn bè quốc tế - những người đã giúp đỡ đất nước chúng ta trong lúc khó khăn” - ông Bảo khẳng định.
Về nội dung của bức tượng, nhà điêu khắc Lê Đình Bảo lấy cảm hứng từ cuộc chiến đấu khốc liệt ở Quảng Trị, khi nhân dân Cuba giúp đỡ Việt Nam rất nhiều việc. Cụm tượng tái hiện nhiều khoảnh khắc ý nghĩa thể hiện tình đoàn kết, giúp đỡ lẫn nhau giữa hai nước.
Cụm tượng cao hơn 3m, với 5 nhân vật thể hiện hoạt động trực tiếp hỗ trợ cứu chữa thương binh của Cuba đối với Việt Nam tại chiến trường Quảng Trị ác liệt.
Hướng chính diện là bác sĩ quân y Cuba đang làm nhiệm vụ điều trị, cứu chữa chiến sĩ Việt Nam vừa bị thương, thể hiện sự đồng cam cộng khổ của những bác sĩ, nhân viên y tế Cuba tại chiến trường khói lửa.
Hướng còn lại là bộ đội Việt Nam - chiến sĩ đang mang cáng chuyển thương binh, chiến sĩ bảo vệ canh phòng, chiến sĩ trong tư thế sẵn sàng chiến đấu.
Trên tấm biển gắn tại chân cụm tượng tri ân chuyên gia quân sự Cuba khắc ghi dòng chữ: Chủ tịch Hồ Chí Minh khẳng định: Việt Nam - Cuba “đối lập nhau về mặt địa lý nhưng lại có sự đồng nhất hoàn toàn về mặt đạo đức".
Trong quá trình sáng tác, ông Bảo được phía bảo tàng cung cấp nội dung cần truyền tải. Ông cũng đọc rất nhiều tài liệu.
"Và để làm được bức tượng cũng cần có kiến thức nền cả đời chứ không chỉ đọc ngày một, ngày hai" - ông chia sẻ.
Tình đoàn kết của hai dân tộc đời đời, ngàn năm bền vững
Khi ông Bảo đang đứng trước bức tượng, Đại sứ Cuba tại Việt Nam Rogelio Polanco Fuentes cùng phiên dịch bước đến.
Đại sứ niềm nở ôm chầm lấy nhà điêu khắc Lê Đình Bảo và nói: "Tôi rất xúc động và cảm ơn đồng chí, vui mừng vì tác phẩm đồng chí sáng tạo ra".
Đáp lại ông Bảo bắt tay Đại sứ thật chặt và tâm sự: "Tôi rất yêu đất nước Cuba, dù tôi chưa đến Cuba bao giờ. Vậy nên, khi được giao nhiệm vụ này, tôi rất hạnh phúc và quyết tâm, cố gắng làm tốt nhất".
Chỉ vào chân dung bác sĩ Cuba trên tượng với ánh mắt yêu mến, nhà điêu khắc kể với Đại sứ về nguồn cảm hứng từ lãnh tụ Fidel Castro.
Ông Bảo cho biết đó là chuyến thăm lịch sử năm 1973 của Tổng tư lệnh Fidel Castro tới vùng giải phóng Quảng Trị. Khoảnh khắc vị Tổng Tư lệnh của Cuba phất cao lá cờ Mặt trận Dân tộc giải phóng miền Nam trên đồi 241 đã trở thành hình ảnh bất hủ.
Trước đó, tháng 1/1966, lãnh tụ Fidel Castro từng khẳng định: “Vì Việt Nam, Cuba sẵn sàng hiến dâng cả máu của mình”.
Bí thư thứ nhất, Chủ tịch nước Cuba Miguel Díaz-Canel Bermúdez đặt hoa, tưởng niệm tại bức tượng
"Tôi hy vọng rằng tình đoàn kết của hai dân tộc ta đời đời, ngàn năm bền vững như bức tượng đồng này. Đây là minh chứng bằng nghệ thuật cho tình hữu nghị Việt Nam - Cuba. Hy vọng khi có điều kiện, tôi sẽ sang Cuba" - nhà điêu khắc Lê Đình Bảo nói với Đại sứ.
Đại sứ Cuba bùi ngùi đáp lại rằng: "Chắc chắn đồng chí phải sang thăm Cuba, chúng tôi rất chào đón. Tôi biết ơn đồng chí vì dành tình cảm đặc biệt với nhân dân, đất nước Cuba".
Trong chuyến thăm Việt Nam và tham dự lễ kỷ niệm 80 năm Quốc khánh, Bí thư thứ nhất, Chủ tịch nước Cuba Miguel Díaz-Canel Bermúdez và Phu nhân, Thượng tướng Álvaro López Miera - Bộ trưởng Bộ các Lực lượng vũ trang Cách mạng Cuba đã tới đặt hoa tại bức tượng này.
Trong suốt chiều dài lịch sử kháng chiến giành độc lập dân tộc, thống nhất đất nước, nhân dân Việt Nam luôn nhận được sự giúp đỡ chí nghĩa, chí tình, thủy chung và hiệu quả của các nước và bạn bè quốc tế, trong đó có Cuba - những người đồng chí, người bạn đã không tiếc công sức, của cải và cả xương máu vì nền độc lập và hòa bình của Việt Nam.
Sự hỗ trợ đó không chỉ là nguồn lực vật chất to lớn mà còn là nguồn động viên tinh thần vô giá, góp phần làm nên thắng lợi vĩ đại của cách mạng Việt Nam.
Trần Thường