Đại tá, PGS.TS Nguyễn Đình Ngân: Tầm soát nhãn khoa từ cộng đồng - 'Phòng tuyến' đầu tiên chống mù lòa

2 giờ trướcBài gốc

Bên lề Đại hội Đại biểu toàn quốc Hội Thầy thuốc trẻ Việt Nam lần thứ V (nhiệm kỳ 2025–2030), PV Báo Sức khỏe và Đời sống đã có cuộc trao đổi với Đại tá, PGS.TS.BSCKII Nguyễn Đình Ngân – Phó Giám đốc Bệnh viện Quân y 103, Chủ nhiệm Bộ môn Mắt Học viện Quân y về vai trò của tầm soát nhãn khoa, trách nhiệm xã hội của đội ngũ thầy thuốc trẻ và tinh thần hành động vì cộng đồng trong giai đoạn mới.

Với hơn 20 năm công tác trong lĩnh vực nhãn khoa, PGS.TS Nguyễn Đình Ngân được biết đến không chỉ bởi năng lực chuyên môn vững vàng mà còn bởi sự tận tâm, bền bỉ cống hiến cho sức khỏe bộ đội và nhân dân. Trên cương vị Phó Giám đốc Bệnh viện Quân y 103, ông đồng thời là người thầy, người quản lý và là bác sĩ trực tiếp tham gia điều trị, luôn hiện diện trong các hoạt động chuyên môn cũng như những chương trình chăm sóc sức khỏe vì cộng đồng.

Đại tá, PGS.TS.BSCKII Nguyễn Đình Ngân – Phó Giám đốc Bệnh viện Quân y 103, Chủ nhiệm Bộ môn Mắt Học viện Quân y.

Y tế cơ sở và bác sĩ trẻ có vai trò then chốt trong dự phòng mù lòa

Theo PGS.TS Nguyễn Đình Ngân, bệnh lý nhãn khoa là nhóm bệnh rất phổ biến trong cộng đồng. "Một người từ khi bé cho đến khi trưởng thành đều có khả năng mắc bệnh mắt. Có thể các bệnh khác có người gặp, người không, nhưng bệnh mắt thì ai cũng mắc ở những mức độ khác nhau", ông chia sẻ.

Hiện nay, bệnh lý nhãn khoa trong cộng đồng được chia thành hai nhóm chính là các bệnh lây nhiễm và bệnh không lây nhiễm. Trước đây, khi điều kiện sống và cơ sở vật chất còn hạn chế, các bệnh lây nhiễm chiếm tỷ lệ cao. Sau giải phóng Điện Biên Phủ, Nhà thương chữa mắt dốc Hàng Gà – tiền thân của Bệnh viện Mắt Trung ương ngày nay – được đổi tên thành "Viện Mắt Hột". Tên gọi này phản ánh mức độ phổ biến cũng như tác động nghiêm trọng của bệnh mắt hột đối với sức khỏe cộng đồng trong giai đoạn lịch sử đó; đồng thời cho thấy sự quan tâm kịp thời của Nhà nước đối với công tác phòng, chống các bệnh lý nhãn khoa lây nhiễm.

Nhờ các chương trình tổng thể của Nhà nước về vệ sinh môi trường, sử dụng nước sạch và chăm sóc sức khỏe ban đầu, bệnh mắt hột đã từng bước được kiểm soát hiệu quả. Đến năm 2024, Tổ chức Y tế Thế giới chính thức trao chứng nhận Việt Nam thanh toán được bệnh mắt hột trên toàn quốc. Theo PGS.TS Nguyễn Đình Ngân, đây là thành quả lớn, khẳng định vai trò quyết định của công tác dự phòng và tầm soát sớm trong bảo vệ thị lực nhân dân.

Khi điều kiện sống được cải thiện, các bệnh không lây nhiễm lại nổi lên như một thách thức mới. PGS.TS Nguyễn Đình Ngân dẫn nhiều nghiên cứu cho thấy tỷ lệ trẻ em mắc cận thị ở lứa tuổi trung học cơ sở và trung học phổ thông hiện đã vượt trên 50%. Tại các đô thị lớn như Hà Nội, TPHCM, có những lớp học ghi nhận tới 90% học sinh mắc cận thị.

Theo ông, cận thị hiện được xem là "đại dịch" trên toàn cầu. Năm 2010 đã có 2 tỷ người mắc cận thị, dự báo đến năm 2050 sẽ có hơn 50% dân số mắc cận (khoảng 5 tỷ người) trong đó gần 10% là cận thị nặng, tiềm ẩn nguy cơ biến chứng nghiêm trọng về thị giác ở giai đoạn sau của cuộc đời.

Hiện nay, Hội Nhãn khoa Việt Nam đã xây dựng các đồng thuận, hướng dẫn và phối hợp triển khai với các cơ sở y tế nhiều chiến lược dự phòng cũng như kiểm soát cận thị như: tăng cường hoạt động ngoài trời, bảo đảm đủ ánh sáng học tập, sử dụng thuốc Atropine nồng độ thấp, kính gọng kiểm soát cận, kính Ortho-K (kính áp tròng ban đêm), cùng với phương pháp mới đang nghiên cứu là sử dụng ánh sáng đỏ để hạn chế tiến triển cận thị.

PGS.TS.BSCKII Nguyễn Đình Ngân khám mắt cho bệnh nhân.

Bên cạnh đó, bệnh võng mạc đái tháo đường cũng là mối đe dọa lớn đối với thị lực. "Nghiên cứu cho thấy, từ khi mắc đái tháo đường, sau 20 năm gần 100% bệnh nhân đái tháo đường type 1 và khoảng 60-80% bệnh nhân đái tháo đường type 2 mắc bệnh võng mạc đái tháo đường. Nếu không kiểm soát tốt, biến chứng sẽ xuất hiện, ảnh hưởng nghiêm trọng đến thị giác và có thể dẫn tới mù lòa", PGS.TS Nguyễn Đình Ngân nhấn mạnh.

Trước thực trạng này, PGS.TS Nguyễn Đình Ngân cho rằng việc theo dõi, kiểm soát đường huyết chặt chẽ, đồng thời tầm soát sớm các dấu hiệu của bệnh võng mạc đái tháo đường giữ vai trò quan trọng trong bảo vệ thị lực người bệnh. Phát hiện sớm, can thiệp kịp thời không chỉ giúp hạn chế tổn thương võng mạc mà còn góp phần ngăn ngừa nguy cơ suy giảm thị lực và mù lòa trong tương lai.

Vai trò của tuyến y tế cơ sở và đội ngũ bác sĩ trẻ được ông đặc biệt nhấn mạnh, nhất là trong công tác dự phòng, phát hiện sớm và quản lý ban đầu các bệnh lý nhãn khoa nói trên. Đây chính là nền tảng quan trọng để xây dựng hệ thống chăm sóc mắt bền vững, hiệu quả ngay từ cộng đồng. Ngoài hệ thống dân y, các thầy thuốc quân y tại các đồn biên phòng, trạm xá quân dân y kết hợp cũng đóng góp rất lớn trong chăm sóc mắt ban đầu cho người dân.

Cầu nối lan tỏa giá trị nhân văn về hiến giác mạc

Một trong những vấn đề được quan tâm hiện nay đó là việc hiến tặng giác mạc. Theo ước tính, cả nước hiện có khoảng 30.000 người mù do các bệnh lý giác mạc cần được ghép để phục hồi thị lực. Tuy nhiên, từ khi Ngân hàng Giác mạc đầu tiên được thành lập tại Bệnh viện Mắt Trung ương năm 2009 đến nay, sau hơn 16 năm triển khai, toàn quốc mới chỉ tiếp nhận được giác mạc của hơn 1.100 người hiến, tương đương chưa đến 2.300 giác mạc.

Khoảng cách lớn giữa nhu cầu và nguồn cung cho thấy hiến giác mạc không chỉ là vấn đề chuyên môn, mà còn là câu chuyện của nhận thức xã hội và hành động cộng đồng.

PGS.TS Nguyễn Đình Ngân cho hay, rào cản lớn nhất hiện nay vẫn nằm ở nhận thức và cách thức vận động. Là lực lượng trực tiếp làm việc tại các khoa cấp cứu, hồi sức, điều trị tích cực – nơi thường xuyên tiếp xúc với những ca bệnh nặng và thân nhân người bệnh – các bác sĩ trẻ có vị trí thuận lợi để truyền tải thông tin, giải thích kịp thời, thấu đáo về ý nghĩa của việc hiến giác mạc.

Khi người dân hiểu rằng hiến giác mạc không làm ảnh hưởng đến hình hài người đã khuất, ngược lại còn mang lại ánh sáng cho nhiều cuộc đời khác, sự đồng thuận sẽ cao hơn rất nhiều.

PGS.TS Nguyễn Đình Ngân nói.

Theo ông, bằng kiến thức chuyên môn, sự gần gũi và tinh thần trách nhiệm xã hội, thầy thuốc trẻ chính là cầu nối quan trọng giúp biến nhận thức nhân văn thành hành động cụ thể.

Bên cạnh đó, việc vận động hiến giác mạc cũng cần được triển khai phù hợp với đặc thù văn hóa, tín ngưỡng của người Việt. Hiện nay, dù số người đăng ký hiến giác mạc trên cả nước đã vượt 45.000 người, song số trường hợp hiến thực tế vẫn còn khiêm tốn. Những thông điệp nhân văn gắn với tôn giáo, tín ngưỡng như "Hiến dâng để sự sống tiếp nối" hay "Bố thí thân thể là gieo phúc lớn" – cùng với sự vào cuộc kiên trì, bền bỉ của đội ngũ thầy thuốc trẻ sẽ góp phần từng bước tháo gỡ rào cản tâm lý, lan tỏa mạnh mẽ nghĩa cử cao đẹp vì cộng đồng.

Các bác sĩ thực hiện một ca phẫu thuật Phaco tại Bệnh viện Quân y 103.

Thầy thuốc trẻ quân đội hành động vì cộng đồng, đổi mới từ thực tiễn

Với hơn 20 năm công tác tại Bệnh viện Quân y 103, PGS.TS Nguyễn Đình Ngân đã trực tiếp thực hiện hàng nghìn ca phẫu thuật mắt thành công, trong đó có nhiều ca phức tạp như ghép giác mạc, phẫu thuật tạo hình mắt, phẫu thuật glôcôm và đục thủy tinh thể. Ông cũng là người tiên phong trong việc ứng dụng các kỹ thuật mới như phẫu thuật sử dụng tế bào gốc trên bề mặt nhãn cầu, phẫu thuật thể thủy tinh và phẫu thuật khúc xạ tại Việt Nam.

Song song với công tác chuyên môn, vị bác sĩ nhãn khoa dành nhiều tâm huyết cho hoạt động đào tạo và nghiên cứu khoa học. Ông đã chủ trì và tham gia nhiều đề tài nghiên cứu về bệnh lý bề mặt nhãn cầu, bệnh võng mạc đái tháo đường, kiểm soát cận thị, glôcôm và đục thể thủy tinh với các công trình được công bố trên nhiều tạp chí chuyên ngành uy tín.

Đặc biệt, tinh thần phụng sự cộng đồng được thể hiện rõ nét qua các hoạt động khám chữa bệnh tình nguyện. Từ năm 2019 đến nay, PGS.TS Nguyễn Đình Ngân là Trưởng đoàn khám bệnh, tư vấn sức khỏe và cấp phát thuốc miễn phí cho người dân tại các tỉnh Điện Biên, Hà Giang, Cao Bằng và một số tỉnh miền núi phía Bắc.

Riêng trong năm 2024, Bệnh viện Quân y 103 đã tổ chức hơn 20 đoàn khám tại các vùng sâu, vùng xa, trong đó có hoạt động khám cho hơn 2.000 người dân tại khu vực Điện Biên Phủ nhân kỷ niệm 70 năm Chiến thắng Điện Biên Phủ.

Các bác sĩ Bệnh viện Quân y 103 tại Đại hội Đại biểu toàn quốc Hội Thầy thuốc trẻ Việt Nam lần thứ V.

Theo ông, hoạt động khám chữa bệnh tình nguyện là một trong những chức năng, nhiệm vụ quan trọng của quân đội, gắn với công tác dân vận và đền ơn đáp nghĩa. Các bệnh viện quân đội luôn hướng về vùng sâu, vùng xa, các chiến khu và căn cứ địa cách mạng cũ để chăm sóc sức khỏe cho nhân dân.

Trong thời gian tới, PGS.TS Nguyễn Đình Ngân đề xuất thành lập "Câu lạc bộ Thầy thuốc trẻ Quân đội", nhằm kết nối các đơn vị quân y trong toàn quân, tổ chức các hoạt động chăm sóc và dự phòng sức khỏe cho người dân, đặc biệt tại vùng sâu, vùng xa, vùng đồng bào dân tộc thiểu số và các chiến khu cách mạng.

Tại Đại hội Đại biểu toàn quốc Hội Thầy thuốc trẻ Việt Nam lần thứ V, thông điệp mà PGS.TS Nguyễn Đình Ngân gửi gắm tới đội ngũ bác sĩ trẻ ngắn gọn nhưng xuyên suốt: "Vì sức khỏe người bệnh và vì sức khỏe cộng đồng". Đó không chỉ là lời nhắn nhủ, mà còn là tinh thần hành động cụ thể, phù hợp với khát vọng phụng sự, tiên phong đổi mới và đột phá sáng tạo của thế hệ thầy thuốc trẻ trong kỷ nguyên phát triển mới của ngành Y tế.

Dương Hải

Nguồn SK&ĐS : https://suckhoedoisong.vn/dai-ta-pgsts-nguyen-dinh-ngan-tam-soat-nhan-khoa-tu-cong-dong-phong-tuyen-dau-tien-chong-mu-loa-169251222143236747.htm