'Đăk' và 'Ngọk' trong địa danh xứ Quảng

4 giờ trướcBài gốc

Quảng Ngãi có 96 xã, phường, đặc khu. Trong đó, 16 xã, phường có tên gọi bắt đầu bằng chữ “Đăk” và 3 xã có tên gọi bắt đầu bằng chữ “Ngọk”. Lý giải về ý nghĩa của chữ “Đăk” và “Ngọk”, già A Jar - một người am hiểu về văn hóa các dân tộc thiểu số trên địa bàn tỉnh, ở làng Plei Đôn, phường Kon Tum cho biết, trong tiếng dân tộc Ba Na thì “Đăk” là nước, còn tiếng dân tộc Ba Na (nhánh Rơ Ngao) thì “Ngọk” là núi.

Đồng bào dân tộc thiểu số ngày trước thường đặt tên làng, xã dựa vào những đặc điểm quen thuộc, đặc trưng của địa phương. Cũng vì ý nghĩa đó mà những làng, xã có tên gọi khởi đầu bằng chữ “Ngọk” thường ở nơi có núi non bao bọc; còn làng, xã có chữ “Đăk” thường ở ven sông, suối, cạnh nguồn nước.

Cầu Đăk Bla bắc qua sông Đăk Bla, nối 2 phường Kon Tum và Đăk Bla.

Nằm ở phía tây của dãy Trường Sơn - vùng đất của núi rừng trùng điệp, có sông, suối uốn lượn, nên người dân đặt tên làng, tên xã khởi nguồn từ chữ “Đăk” và “Ngọk”. Tiếp nối chữ “Đăk” và “Ngọk”, người xưa đặt thêm các chữ liền sau, để danh xưng làng, xã mang đặc trưng của địa phương mình. Chẳng hạn khởi nguồn từ việc địa phương có nhiều suối nước nóng, người xưa đã đặt tên xã là “Đăk Tô”, mang ý nghĩa là nước nóng. Sau khi sắp xếp đơn vị hành chính, tên gọi này vẫn được giữ nguyên. Còn tên xã Ngọk Wang (nay là một phần của xã Ngọk Réo) có nghĩa là núi bao quanh, cũng xuất phát từ đặc trưng địa hình của địa phương này.

Trước khi sắp xếp đơn vị hành chính, ở khu vực phía tây của tỉnh có 42 xã, phường, thị trấn tên gọi khởi đầu bằng chữ “Đăk” và 7 xã có tên gọi khởi đầu bằng chữ “Ngọk”. Sau sắp xếp, hầu hết các xã, phường mới đều đặt tên theo nguyên tắc giữ lại tên gọi của một trong những xã, phường, thị trấn cũ. Và đa số vẫn giữ lại tên có chữ “Đăk” và “Ngọk”.

Đơn cử phường Đăk Cấm được thành lập sau khi sắp xếp toàn bộ diện tích tự nhiên, quy mô dân số của phường Ngô Mây, phường Duy Tân và xã Đăk Cấm. Khi sắp xếp toàn bộ diện tích tự nhiên, quy mô dân số của thị trấn Đăk Tô và các xã Tân Cảnh, Pô Kô, Diên Bình thành xã mới tên gọi Đăk Tô đã được lựa chọn, với sự đồng thuận cao của nhân dân. Riêng phường Đăk Bla là danh xưng hoàn toàn mới, được đặt tên sau khi sắp xếp 3 phường Trần Hưng Đạo, Lê Lợi và Nguyễn Trãi. Tên phường Đăk Bla được đặt theo tên sông chảy qua địa phận của phường. Đây cũng là dòng sông mang tính biểu tượng của tỉnh Kon Tum (cũ).

Xã Đăk Tô được thành lập dựa trên cơ sở sắp xếp toàn bộ diện tích tự nhiên, quy mô dân số của thị trấn Đăk Tô và các xã Tân Cảnh, Pô Kô, Diên Bình.

Không chỉ là những tên gọi mang đặc trưng về địa lý, địa hình, đằng sau những địa danh có chữ “Đăk” và “Ngọk” còn là những câu chuyện về văn hóa được truyền đời. Sống dựa vào thiên nhiên, các dân tộc thiểu số khu vực phía tây của tỉnh ngày trước có tín ngưỡng đa thần. Mỗi nhành cây, ngọn cỏ, dòng sông, con suối, ngọn núi với họ đều có linh hồn. Người xưa xem nước là nguồn sống, khởi nguồn của sự sống; xem núi là thần nên đều đặn hằng năm luôn tổ chức các lễ cúng nước giọt, cúng thần núi.

Cùng với việc bày tỏ lòng tôn kính với thiên nhiên qua tín ngưỡng, người xưa đã đặt tên cho không gian mà mình sinh sống bằng chữ “Đăk” và “Ngọk”. Như núi Ngọc Linh sừng sững qua năm tháng, như sông Đăk Bla chảy mãi không ngừng, những tên làng, xã mang ý nghĩa gắn bó với thiên nhiên ở phía tây của tỉnh vì được gìn giữ qua bao thế hệ, nên sống mãi với thời gian.

Bài, ảnh: Ý THU

Nguồn Quảng Ngãi : https://baoquangngai.vn/dak-va-ngok-trong-dia-danh-xu-quang-59871.htm