Đắm đuối vòng xoang

4 giờ trướcBài gốc

Đêm ở làng Đăk Phía, xã Ngọk Réo trong veo. Gió núi hiu hiu thổi, mang theo hơi sương cũng trong veo. Trăng thượng tuần treo cao, dát vàng trên núi, trên cây, trên những mái nhà im lìm sau hàng rào tre xiêu xiêu.

Nhưng ở nhà rông của làng thì khác. Ánh lửa bập bùng, vòng người sóng sánh. Một không gian nhuốm màu huyền thoại giữa đất trời lộng gió. Lửa và chiêng, và những đôi tay quấn quyện trong hương rượu ghè thơm nồng. Tiếng chiêng quẩn quanh trên những mái nhà. Lúc trầm buồn, du dương, khi tươi vui, rộn rã. Như mời gọi, như giục giã người ta nhanh bước tới, để tay nắm tay, chân bên chân nối vòng xoang.

Nối vòng xoang trong ngày hội. Ảnh: NGUYỄN BAN

Trong đêm, tôi ngỡ ngàng ngắm vòng người tay nắm tay, chân nhún nhảy theo tiếng cồng chiêng, rồi bước vòng quanh đống lửa lúc phát ra tiếng nổ lép bép của vài nhánh củi còn chưa được khô hẳn, lúc phần phật cuốn lên theo gió reo vui. Trong đầu lại bật lên câu hát rộn ràng trong ca khúc “Đêm xoang Tây Nguyên” của nhạc sĩ Văn Chừng: “Những bàn chân, bàn chân trần trên đất, lướt đi rộn rã bồi hồi. Tiếng hú bay xa chín suối mười đồi, cái cồng, con chiêng đêm nay cũng thức”.

Một cô gái kéo tôi nhập vào vòng người. Lần đầu tiên tôi được đắm mình trong tiếng cồng, tiếng chiêng rộn rã; được nắm những đôi bàn tay dẫu chai sạn nhưng dẻo dai của các mẹ. Lần đầu tiên được bước theo những đôi chân uyển chuyển, nhịp nhàng của thiếu nữ có đôi mắt trong veo và đôi má ửng đỏ, không biết vì lửa ấm hay vì men nồng. Vòng xoang không giới hạn số người, đông bao nhiêu thì vòng xoang rộng, dài bấy nhiêu.

Thật ra, tôi cũng chỉ bắt chước mà thôi. Cứ nhìn người phía trước làm gì thì làm theo. Thoạt nhìn thì không khó. Người tham gia nắm tay hoặc vai nhau, tạo thành một vòng tròn lớn, hoặc đôi khi là các vòng tròn đan xen, di chuyển bằng những bước đi ngắn, nhịp nhàng, phối hợp giữa co và duỗi chân, tay, nhún nhảy, đung đưa thân mình theo nhịp chiêng. Nhưng khi đặt chân vào vòng xoang mới thấy dễ trật nhịp, sai điệu, ngượng nghịu và lúng túng. Xoang cho đúng đã khó, nói gì đến đẹp. Dù vậy vẫn say mê, vẫn đắm đuối mới lạ!

Người già nói, từ thuở xa xưa, Giàng đã sắp đặt cả rồi. Trong khi cồng chiêng chủ yếu là dành cho đàn ông, con trai, thì xoang là “đặc quyền” của phụ nữ, con gái. Giống như con trai lên bảy, lên tám đã được dạy cầm cây dùi đánh chiêng, con gái lên bảy, lên tám cũng làm quen với nhịp xoang. Giống như con trai, trong máu luôn có sợi dây vô hình gắn kết với hồn chiêng, chỉ cần chạm vào, là nó sẽ thức tỉnh và ngân nga, mỗi người con gái chỉ cần nghe tiếng chiêng là đã nhún nhảy đôi chân, đung đưa đôi tay chờ nhập vòng xoang.

Trong mênh mang đất trời, trong chếnh choáng men rượu cần, trong nồng nàn yêu thương, các chàng trai say sưa hơn với chiêng. Những cánh tay gân guốc nắm chặt dây chiêng; những bước nhún nhảy vừa mạnh mẽ vừa nhịp nhàng. Người và chiêng hòa điệu với nhau. Chiêng thổi hồn người, người dựa hồn chiêng, cứ thế bay khắp non ngàn. Dựa theo tiếng chiêng, nương theo tiếng cồng, các mẹ, các chị, các thiếu nữ đặt những bước chân đắm say, những cái lắc hông khỏe khoắn, khoáng đạt. Tà váy thổ cẩm nhiều màu sắc xập xòe huyền ảo dưới ánh lửa bập bùng.

Vào hội, cồng chiêng và xoang như anh như em, như đôi lứa yêu nhau không khi nào xa rời. Chỉ cần chiêng vang lên là sẽ có xoang. Những cô gái trở thành những vũ công thực sự, lãng mạn và bay bổng. Vòng xoang gắn chặt tình người, tình đất, làm đắm say, mê hoặc lòng người. Từ khuôn mẫu của những điệu xoang cổ, sau này, các mẹ, các chị còn sáng tạo thêm nhiều động tác mới, các điệu mới, gắn với sinh hoạt, cuộc sống hằng ngày, góp phần làm cho xoang trở nên phong phú, sinh động và tươi mới hơn.

Không gian vỡ òa trong nhịp chiêng ngân, trong nhịp xoang khát cháy. Tôi mê mải nhìn những tấm lưng ong mềm mại, uyển chuyển. Ban ngày, các cô sơn nữ còn mải mê việc rẫy, việc nhà, nhưng khi đêm xuống, trong ánh lửa bập bùng, trong tiếng chiêng trầm bổng, thoắt cái trở thành những vũ công, trình diễn vũ điệu đầy đắm say.

“Tinh tinh tang... tinh tinh tang...”! Tiếng chiêng “gọi núi rừng, suối thác” về. Vòng xoang chạm vào trái tim mỗi người. Lớp già đi trước, lớp trẻ theo sau. Cùng với tiếng chiêng ngân, vòng xoang cứ thế được giữ gìn, được truyền lại dưới những ngôi nhà rông chẳng biết đã bao nhiêu năm tuổi.

Mặc đêm bất tận, lửa vẫn bập bùng, men rượu cần vẫn nồng nàn. Nhịp chiêng cũng chênh chao và vòng xoang thêm dài, thêm rộng.

HỒNG LAM

Nguồn Quảng Ngãi : https://baoquangngai.vn/dam-duoi-vong-xoang-59801.htm