Dân số Việt Nam: sinh ít, già nhanh

3 giờ trướcBài gốc

Tháng hành động quốc gia về dân số năm nay mang chủ đề “Đầu tư cho công tác dân số là đầu tư cho sự phát triển bền vững”.

Thông điệp này cho thấy sự chuyển dịch rõ rệt trong tư duy hoạch định chính sách: công tác dân số không còn chỉ dừng ở việc giảm sinh hay kiểm soát quy mô, mà được nhìn nhận như một quá trình đầu tư toàn diện, lâu dài cho con người trong suốt vòng đời.

Đầu tư cho dân số - “khoản vốn” chiến lược quyết định tương lai phát triển bền vững của Việt Nam - Ảnh: Internet

Dân số - nền móng của mọi chiến lược phát triển

Đến năm 2025, tuổi thọ trung bình của người Việt Nam đạt 74,7 tuổi, phản ánh những tiến bộ rõ nét trong chăm sóc sức khỏe, y tế dự phòng và điều kiện sống của người dân.

Tuy nhiên, bức tranh dân số Việt Nam đang bước vào giai đoạn chuyển đổi sâu sắc với nhiều thách thức: mức sinh tại nhiều địa phương đã giảm xuống dưới mức sinh thay thế và dự báo còn tiếp tục giảm trong những năm tới; tốc độ già hóa dân số diễn ra nhanh, khiến Việt Nam đứng trước nguy cơ rút ngắn đáng kể thời gian tận dụng lợi thế dân số vàng.

Trước thực trạng này, ông Lê Thanh Dũng - Cục trưởng Cục Dân số (Bộ Y tế) - nhìn nhận: “Việt Nam đang đồng thời đối mặt với nhiều vấn đề lớn về dân số: mức sinh thấp, già hóa dân số nhanh, mất cân bằng giới tính khi sinh và chất lượng dân số chưa đáp ứng yêu cầu phát triển trong giai đoạn mới”. Không chỉ vậy, tuổi thọ bình quân tăng nhưng số năm sống khỏe mạnh còn thấp; tầm vóc, thể lực của người Việt Nam cải thiện chậm; sự chênh lệch về mức sinh và chất lượng dân số giữa các vùng, miền ngày càng rõ nét.

Những vấn đề này nếu không được giải quyết kịp thời sẽ tác động trực tiếp đến nguồn nhân lực, hệ thống an sinh xã hội và triển vọng tăng trưởng dài hạn của đất nước. Việt Nam sẽ phải đối mặt với áp lực thiếu hụt lao động trong tương lai gần.

Đầu tư cho dân số - sự chuyển dịch tư duy mang tính chiến lược

Trong bối cảnh đó, chủ đề “Đầu tư cho công tác dân số là đầu tư cho sự phát triển bền vững” được lựa chọn cho Tháng hành động quốc gia về Dân số và Ngày Dân số Việt Nam năm 2025 mang ý nghĩa đặc biệt sâu sắc.

Theo Cục trưởng Cục Dân số Lê Thanh Dũng, đây không chỉ là một thông điệp tuyên truyền, mà thể hiện rõ sự chuyển dịch tư duy trong hoạch định chính sách: “Công tác dân số hiện nay không còn chỉ tập trung vào việc giảm sinh hay kiểm soát quy mô dân số, mà phải được nhìn nhận là quá trình đầu tư toàn diện, lâu dài cho con người trong suốt vòng đời”.

Cách tiếp cận mới này coi dân số vừa là mục tiêu, vừa là động lực của phát triển. Đầu tư cho dân số chính là đầu tư cho sức khỏe, trí tuệ, thể lực và chất lượng sống của mỗi người dân - những yếu tố cốt lõi tạo nên sức cạnh tranh của quốc gia trong bối cảnh già hóa dân số và chuyển đổi mô hình tăng trưởng.

Năm 2025 được xem là dấu mốc quan trọng của công tác dân số khi hàng loạt chủ trương, chính sách lớn được ban hành. Bộ Chính trị ban hành Kết luận số 149-KL/TW về tiếp tục đẩy mạnh thực hiện Nghị quyết 21 về công tác dân số trong tình hình mới. Quốc hội thông qua Luật Dân số và Chương trình mục tiêu quốc gia chăm sóc sức khỏe, dân số và phát triển giai đoạn 2026–2035.

Đặc biệt, Nghị quyết số 72-NQ/TW nhấn mạnh yêu cầu nâng cao chất lượng dân số, thích ứng với già hóa dân số và bảo đảm mức sinh thay thế bền vững.

"Đây là những nền tảng pháp lý và định hướng chiến lược rất quan trọng, tạo động lực mới cho công tác dân số, đồng thời thể hiện sự quan tâm sâu sắc của Đảng, Nhà nước đối với vấn đề con người - trung tâm của phát triển bền vững", theo Cục trưởng Lê Thanh Dũng.

Đầu tư cho dân số là đầu tư cho nguồn nhân lực tương lai

Theo các chuyên gia, đầu tư cho dân số mang lại lợi ích lâu dài và bền vững, vượt xa chi phí bỏ ra ban đầu. Đó là đầu tư cho chăm sóc sức khỏe sinh sản, bà mẹ - trẻ em; cho dinh dưỡng, giáo dục sớm; cho y tế dự phòng, tầm soát và phát hiện sớm bệnh tật; cho việc kéo dài số năm sống khỏe mạnh của người dân.

Cục trưởng Cục Dân số Lê Thanh Dũng nhấn mạnh: “Mỗi đồng đầu tư cho công tác dân số hôm nay sẽ giúp giảm rất nhiều chi phí cho y tế và an sinh xã hội trong tương lai, đồng thời góp phần hình thành nguồn nhân lực chất lượng cao, yếu tố then chốt để nâng cao năng suất lao động và năng lực cạnh tranh quốc gia”.

Trong bối cảnh già hóa dân số diễn ra nhanh, việc chuẩn bị sớm các chính sách thích ứng còn giúp xã hội khai thác tốt hơn vai trò, kinh nghiệm và trí tuệ của người cao tuổi, thay vì coi đây chỉ là nhóm đối tượng cần trợ giúp.

Thực tiễn từ nhiều quốc gia cho thấy, chậm thích ứng với biến động dân số sẽ để lại những hệ lụy kéo dài nhiều thập kỷ: thiếu hụt lao động, hệ thống an sinh quá tải, tăng trưởng kinh tế chững lại và áp lực ngân sách gia tăng.

Việt Nam vẫn còn “cửa sổ cơ hội”, nhưng thời gian không còn nhiều. “Điều quan trọng nhất lúc này là sự vào cuộc đồng bộ của cả hệ thống chính trị, sự phối hợp chặt chẽ giữa các bộ, ngành, địa phương và sự tham gia chủ động của mỗi người dân trong thực hiện chính sách dân số”, ông Dũng nói.

Hồ Quang

Nguồn Một Thế Giới : https://1thegioi.vn/dan-so-viet-nam-sinh-it-gia-nhanh-242853.html