Đằng sau những cơn bão chết người

3 giờ trướcBài gốc

Cuối tháng 10, siêu bão Melissa quét qua Cuba, Jamaica, Haiti và khu vực lân cận và gây thiệt hại nặng.

Cơ quan Bảo vệ Dân sự Haiti cho biết cơn bão khiến ít nhất 43 người thiệt mạng, gần 12.000 ngôi nhà bị ngập lụt và hàng trăm ngôi nhà bị phá hủy, hư hại. Tại Jamaica, Thủ tướng Andrew Holness cho biết 32 người đã thiệt mạng và ước tính thiệt hại từ 6 đến 7 tỉ USD, gọi thảm họa này là "chưa từng có tiền lệ".

Tại Cuba, Liên Hợp Quốc ước tính có khoảng 2,2 triệu người bị ảnh hưởng, khoảng 60.000 ngôi nhà, 461 trung tâm y tế và 1.552 trường học bị hư hại. Sau cơn bão, Liên Hợp Quốc kêu gọi 74 triệu USD để khắc phục hậu quả do cơn bão Melissa gây ra.

Tại đông bán cầu, đầu tháng 11, mưa lớn do bão Kalmaegi gây ngập lụt tại nhiều khu vực miền Trung Philippines, khiến hơn 60 người thiệt mạng. Chỉ vài ngày sau, siêu bão Fung-wong quét qua nước này, khiến ít nhất 6 người thiệt mạng.

Những gì còn lại sau khi siêu bão Melissa quét qua Black River, St. Elizabeth (Jamaica) hôm 28-10. Ảnh: Ricardo Makyn/AFP

Những cơn bão với sức tàn phá khủng khiếp trong thời gian gần đây là minh chứng rõ ràng nhất cho tác động của biến đổi khí hậu. Hậu quả của những cơn bão này không chỉ dừng lại ở số người chết, bị thương hay số nhà chịu ngập lụt khi bão quét qua mà còn là tác động lâu dài mà chúng để lại.

Biến đổi khí hậu khiến các cơn bão thay đổi ra sao?

Bão nhiệt đới là những cơn cuồng phong mạnh hình thành ở vùng biển nhiệt đới ấm áp. Những cơn bão được đặc trưng với tốc độ gió rất cao, lượng mưa lớn và triều cường – mực nước biển dâng cao trong thời gian ngắn. Điều này thường gây ra thiệt hại trên diện rộng và lũ lụt.

Theo đài BBC, nguyên nhân cụ thể của từng cơn bão rất phức tạp. Nhưng nhìn chung, bão hình thành từ các nhiễu động khí quyển như vùng áp thấp, kết hợp với nhiệt độ và độ ẩm phù hợp.

Trên toàn cầu, tần suất của các cơn bão nhiệt đới không tăng trong thế kỷ qua, và trên thực tế, số lượng có thể đã giảm. Tuy nhiên, theo Ủy ban Liên chính phủ về Biến đổi Khí hậu, có khả năng cao các cơn bão đã mạnh hơn.

Việc đánh giá ảnh hưởng chính xác của biến đổi khí hậu lên từng cơn bão là điều không dễ. Tuy nhiên, các nhà khoa học cho rằng nhiệt độ tăng có thể ảnh hưởng đến những cơn bão này theo nhiều cách.

Thứ nhất, nước biển ấm hơn đồng nghĩa với việc bão có thể hấp thụ nhiều năng lượng hơn, dẫn đến tốc độ gió cao hơn. BBC trích dẫn một nghiên cứu gần đây cho thấy tốc độ gió tối đa của các cơn bão từ năm 2019 đến năm 2023 đã tăng trung bình khoảng 30 km/h do sự nóng lên của đại dương.

Thứ hai, bầu khí quyển ấm hơn có thể giữ nhiều độ ẩm hơn, dẫn đến lượng mưa lớn hơn. Theo một ước tính, biến đổi khí hậu đã khiến lượng mưa từ bão Harvey (quét qua Mỹ) năm 2017 cao gấp 3 lần.

Đồng tình, Trung tâm Quốc gia về Khoa học Khí quyển Anh cho rằng nhiệt độ ấm hơn tạo điều kiện thuận lợi cho bão trở nên nguy hiểm hơn. Theo đó, độ ẩm cao hơn trong không khí, nhiệt độ bề mặt biển ấm hơn có thể dẫn đến những cơn bão mạnh hơn.

Đường cao tốc thuộc tỉnh tỉnh Albay (Philippines) sau khi siêu bão Fung-wong đổ bộ hôm 9-10. Ảnh: Charism Sayat/AFP

“Nhiệt độ ấm hơn cũng tạo ra khu vực rộng hơn cho bão xuất hiện hoặc duy trì cường độ cao, điều chưa từng thấy trong các ghi chép lịch sử trước đây” – tiến sĩ Xiangbo Feng, nhà nghiên cứu khí hậu tại Trung tâm Khoa học Khí quyển Quốc gia Anh, cho biết.

Hậu quả không ngay lập tức của những cơn bão

Mỗi năm, bão nhiệt đới ảnh hưởng đến hơn 20 triệu người và gây thiệt hại khoảng 51,5 tỉ USD trên toàn cầu. Tuy nhiên, hậu quả của những cơn bão không chỉ dừng lại ở đó.

Các nhà khoa học tại ĐH Monash (Úc) đã thu thập dữ liệu từ 1.356 cộng đồng trên khắp Úc, Brazil, Canada, Hàn Quốc, Mexico, New Zealand, Philippines, Đài Loan (Trung Quốc) và Thái Lan từ năm 2000 đến năm 2019. Các nhà khoa học đã liên kết số liệu tử vong tại các quốc gia này với các kiểu gió, lượng mưa sau mỗi mỗi cơn bão.

Điều này giúp các nhà khoa học tìm ra mối quan hệ giữa tốc độ gió, lượng mưa của bão với khả năng tử vong do nhiều nguyên nhân khác nhau sau đó. Kết quả nghiên cứu cho thấy, nguy cơ tử vong do của người dân liên tục tăng lên sau một cơn bão nhiệt đới. Nhìn chung, nguy cơ đạt đỉnh trong vòng 2 tuần đầu tiên của cơn bão, sau đó giảm nhanh chóng.

Trong hai tuần đầu tiên, số ca tử vong do các nguyên nhân bệnh thận, chấn thương, tiểu đường, rối loạn thần kinh, bệnh truyền nhiễm, bệnh đường ruột, bệnh hô hấp, bệnh tim mạch, ung thư đều tăng.

Việc gián đoạn dịch vụ chăm sóc sức khỏe thiết yếu, hạn chế tiếp cận thuốc men, căng thẳng về thể chất và tâm lý có thể là nguyên nhân của tình trạng này. Ví dụ, mất điện, lũ lụt hoặc gián đoạn giao thông do lốc xoáy có thể làm gián đoạn việc lọc máu định kỳ của những người mắc bệnh thận, gây ra các biến chứng đe dọa tính mạng.

Theo các nhà khoa học, để giảm thiểu tác động của bão nhiệt đới đến sức khỏe người dân, công tác lập kế hoạch ứng phó thảm họa của các sở y tế phải nhìn xa hơn những vấn đề thương tích trước mắt và thiệt hại về cơ sở hạ tầng. Họ cần chuẩn bị cho sự gia tăng nhu cầu y tế của nhiều loại bệnh.

Bên cạnh đó, nhà chức trách cũng cần đầu tư vào các cộng đồng còn khó khăn để giảm thiểu những bất bình đẳng về chăm sóc sức khỏe mà họ phải đối. Các cơ quan khí tượng cũng nên tích hợp nhiều dữ liệu y tế, bằng chứng dịch tễ học hơn vào các hệ thống cảnh báo sớm để có thể bảo vệ tốt hơn những nhóm dân cư dễ bị tổn thương.

KHOA ĐIỀM

Nguồn PLO : https://plo.vn/dang-sau-nhung-con-bao-chet-nguoi-post880809.html