'Đặt cọc hoàn trả' để khép kín vòng tuần hoàn nhựa

5 giờ trướcBài gốc

Rác thải nhựa được phân loại, làm sạch để tái chế. Ảnh: TL

“Khép kín vòng tuần hoàn nhựa sau tiêu dùng” và công bố “Nghiên cứu phạm vi hệ thống ‘Đặt cọc hoàn trả’ (DRS) phù hợp cho Việt Nam” là tọa đàm do Bộ Nông nghiệp và Môi trường phối hợp cùng Chương trình Phát triển Liên hợp quốc, Đại sứ quán Na Uy đã tổ chức hôm 16-6 tại Hà Nội.

Đặt cọc hoàn trả (DRS) là một nghiên cứu tiền khả thi do Đại sứ quán Na Uy tài trợ, tổ chức Eunomia Research & Consulting thực hiện, đã phác thảo mô hình DRS áp dụng cho chai nhựa PET và lon nhôm dùng một lần. Mỗi sản phẩm khi bán ra sẽ kèm khoản “đặt cọc” 1.000 - 2.000 đồng. Khi người tiêu dùng hoàn trả bao bì đã sử dụng, khoản này sẽ được hoàn lại.

Theo mô hình được đề xuất, nếu thực thi hiệu quả, hệ thống có thể chuyển hướng hơn 77.000 tấn chất thải khỏi các bãi chôn lấp mỗi năm, giảm 265.000 tấn phát thải carbon, đồng thời tạo ra hàng ngàn việc làm, dần hình thành công nghiệp tái chế từ tuần hoàn nhôm, nhựa.

Đáng chú ý, nghiên cứu chỉ ra rằng DRS phù hợp với chính sách Trách nhiệm mở rộng của nhà sản xuất (EPR) đã được quy định trong Luật Bảo vệ Môi trường năm 2020 của Việt Nam. Nói đơn giản, nếu một doanh nghiệp bán ra thị trường chai nhựa, lon nhôm hay bao bì nhựa dùng một lần, họ không chỉ chịu trách nhiệm khi sản phẩm còn mới, mà còn phải đảm bảo những bao bì đó được thu gom và xử lý đúng cách sau khi người tiêu dùng sử dụng, tức toàn bộ vòng đời của sản phẩm.

Khi kết hợp EPR và DRS, Việt Nam có thể xây dựng được cơ chế quản lý rác thải hiện đại hơn, giảm thiểu rác thải đại dương và tiến tới đạt mục tiêu phát thải ròng bằng 0 vào năm 2050.

Về bản chất, hệ thống DRS là một cơ chế kinh tế đơn giản: người tiêu dùng đặt cọc một khoản tiền nhỏ khi mua sản phẩm, sau đó hoàn lại khi bao bì được trả đúng nơi quy định. Đây là động lực tài chính trực tiếp để thu gom bao bì, giúp tái chế khép kín “từ chai sang chai”. Kinh nghiệm quốc tế cho thấy, các quốc gia có DRS được thiết kế tốt đều đạt tỷ lệ hoàn trả trên 90%. Hiện có hơn 40 quốc gia và vùng lãnh thổ áp dụng DRS, nhất là các nước phát triển.

Việt Nam hiện có một số doanh nghiệp áp dụng DRS nhưng ở quy mô nhỏ, chưa có hệ thống DRS quy mô toàn quốc nào. Tuy nhiên, với 98% bao bì đồ uống sử dụng một lần là chai PET và lon nhôm, những vật liệu có giá trị cao và dễ tái chế, tiềm năng là rất lớn. DRS được cho sẽ giúp giữ lại giá trị vật liệu, giảm gánh nặng cho hệ thống xử lý rác và tạo chuỗi giá trị mới cho ngành tái chế trong nước.

Điểm đáng chú ý khác là khả năng DRS hỗ trợ nhóm lao động phi chính thức, những người đang thu gom phần lớn bao bì đồ uống hiện nay mà mọi người hay gọi là “nhặt rác, ve chai, mua nhôm nhựa, phế liệu”. Thay vì phụ thuộc hoàn toàn vào giá thị trường, hàng vạn người này trong nước sẽ được hưởng “phí thu gom” cố định cho mỗi bao bì hoàn trả, ổn định hơn và dễ tiếp cận hơn từ doanh nghiệp.

Tất nhiên, triển khai DRS không thể diễn ra trong một sớm một chiều. Đó là hạ tầng thu gom, trung tâm kiểm đếm, phần mềm theo dõi và hệ thống hoàn trả điện tử cần được đầu tư và thử nghiệm kỹ lưỡng. Nhưng với sự hỗ trợ chính sách, sự vào cuộc của doanh nghiệp và đồng thuận từ người dân, mô hình này có thể trở thành giải pháp đột phá giúp Việt Nam kiểm soát tốt rác thải nhựa, tạo đà chuyển đổi sang nền kinh tế tuần hoàn.

Khi người dân, doanh nghiệp và Chính phủ cùng tham gia một hệ thống có lợi cho cả môi trường và kinh tế, việc “khép kín vòng tuần hoàn nhựa” hay kinh tế tuần hoàn sẽ không còn là khẩu hiệu, mà có thể đo đếm được bằng từng chai nhựa, từng lon nhôm quay trở lại đúng chỗ.

Hồng Văn

Nguồn Saigon Times : https://thesaigontimes.vn/dat-coc-hoan-tra-de-khep-kin-vong-tuan-hoan-nhua/