Đạt thỏa thuận lịch sử: NATO định hình bức tranh quốc phòng trong nhiều thập kỷ

một giờ trướcBài gốc

Theo đó, tổng chi tiêu quốc phòng được cam kết tăng lên tới 5% Tổng sản phẩm quốc nội (GDP) vào năm 2035 - cao hơn đáng kể so với mục tiêu hiện tại là 2% GDP, cho thấy sự cấp bách mà các đồng minh nhìn nhận về tình hình an ninh toàn cầu.

Điều 5 của Hiệp ước NATO được viện dẫn và áp dụng một lần duy nhất kể từ khi thành lập Tổ chức, đó là vào ngày 4/10/2001, sau các cuộc khủng bố ngày 11/09 nhắm vào nhiều địa điểm tại Mỹ. Ảnh: NATO

Quyết định được đưa ra tại Hội nghị thượng đỉnh của khối tại La Hay (Hà Lan), khẳng định lại cam kết phòng thủ tập thể vững chắc trước những thách thức an ninh ngày càng tăng; đồng thời dự báo sẽ định hình lại bức tranh quốc phòng của liên minh quân sự trong nhiều thập kỷ tới.

Sự đồng thuận đột phá trong việc cam kết tăng chi tiêu quốc phòng

Một trong những lý do chính giúp các đồng minh NATO đạt được sự đồng thuận trong việc cam kết tăng chi tiêu quốc phòng, đó là áp lực đến từ Tổng thống Mỹ Donald Trump.

Ngay sau khi nhậm chức hồi tháng 1 vừa qua, ông Trump đã tuyên bố các thành viên NATO phải phân bổ hàng năm ít nhất là 5% GDP dành cho chi tiêu quốc phòng để đổi lại sự tin tưởng và hỗ trợ từ phía Mỹ. Nếu các nước đồng minh không thực hiện hoặc không cam kết thực hiện mục tiêu này, ông Trump đe dọa sẽ rút Washington khỏi Tổ chức.

Trong bối cảnh châu Âu vẫn đang phụ thuộc vào Mỹ về mặt hỗ trợ quân sự cũng như về mua sắm các thiết bị phòng thủ tiên tiến, việc mất sự hậu thuẫn từ cường quốc số 1 thế giới sẽ khiến lục địa già mất phương hướng và trên hết là bất an. Để xoa dịu Mỹ, đại đa số các nước đồng minh phương tây đã chấp nhận nâng mức chi tiêu và ký vào bản cam kết.

Ngoài ra, các vấn đề bất ổn an ninh liên quan đến các cuộc xung đột ở châu Âu và Trung Đông cũng khiến các thành viên NATO quan ngại. Một loạt các báo cáo gần đây do các viện nghiên cứu công bố cho thấy châu Âu đang dần mất cân bằng về chiến lực quốc phòng so với các cường quốc trên thế giới như Mỹ, Nga hay Trung Quốc. Khả năng sản xuất vũ khí quân sự và đạn dược của lục địa già hiện không đáp ứng được nhu cầu của các thành viên NATO. Minh chứng rõ ràng nhất là việc châu Âu phải vật lộn để có thể cung cấp đạn dược cho Ukraine trong thời gian vừa qua.

Chưa kể đến các công nghệ tiên tiến như máy bay không người lái hay trí tuệ nhân tạo đang định hình chiến thuật quân sự cho tương lai. Việc đầu tư phát triển các công nghệ này cũng tiêu tốn một khoản ngân sách khổng lồ trong dài hạn. Các nước đồng minh buộc phải "dấn thân" vào con đường độc đạo này nếu không muốn bị lạc hậu và bị bỏ xa bởi phần còn lại của thế giới trong một vài thập kỷ nữa.

Thế nên việc tăng cường chi tiêu cho quốc phòng là xu hướng bắt buộc, không chỉ của các thành viên NATO hay Liên minh châu Âu (EU) mà còn áp dụng cho phần còn lại của thế giới.

Tái khẳng định Điều 5 của Hiệp ước NATO

Điều 5 của Hiệp ước NATO quy định rằng nếu một quốc gia NATO là nạn nhân của một cuộc tấn công vũ trang, mỗi thành viên của Liên minh sẽ coi hành động bạo lực này là một cuộc tấn công vũ trang nhằm vào toàn thể các thành viên và sẽ thực hiện các biện pháp mà họ cho là cần thiết để hỗ trợ quốc gia bị tấn công.

Trong quá khứ, Điều 5 được viện dẫn và áp dụng một lần duy nhất kể từ khi thành lập Tổ chức, đó là vào ngày 4/10/2001, sau các cuộc khủng bố ngày 11/09 nhắm vào nhiều địa điểm tại Mỹ, NATO đã phê duyệt một loạt tám biện pháp để hỗ trợ cho Washington, trong đó các hoạt động chống khủng bố, Eagle Assist, bao gồm việc gửi các máy bay để giúp tuần tra không phận Mỹ.

Điều 5 được các thành viên NATO coi là “độc nhất và bất biến”, tạo nên “nền tảng” của tổ chức dựa trên sự đoàn kết và sẵn sàng hỗ trợ lẫn nhau khi cần thiết. Mặc dù trong bối cảnh hiện nay, phía Tổng thống Trump có thể cho rằng châu Âu đang là “gánh nặng” cho nước Mỹ khi phải phân bổ một phần lực lượng quân sự của nước này để đảm bảo an ninh cho lục địa già, nhưng xét về lâu dài và ở quy mô toàn cầu, các đồng minh châu Âu vẫn đóng một vai trò quan trọng với Washington, cho phép cường quốc số 1 thế giới bao quát toàn bộ các mặt trận, từ Đại Tây Dương cho đến biên giới Trung Đông, từ Biển Bắc, Greenland cho đến Nam Phi.

Vấn đề hiện tại của châu Âu là khả năng tự bảo vệ bản thân. Một khi châu Âu có thể tự lực cánh sinh, Mỹ sẽ có cơ hội để tập trung vào các khu vực nóng khác trên thế giới như Trung Đông hay Thái Bình Dương, qua đó có được lợi ích toàn diện hơn so với thực tại. Chưa kể đến các đồng minh còn là hậu phương vững chắc của Washington, cho phép nước này triển khai các chiến dịch quân sự táo bạo cũng như có giải pháp rút lui chiến thuật khi cần thiết để giảm thiểu tối đa các thiệt hại về mặt kinh tế và con người.

Chính vì vậy, sau khi cân nhắc, Tổng thống Mỹ Donald Trump vẫn đồng thuận và sẵn sàng cam kết lâu dài với các thành viên NATO. Trong một phỏng vấn trước đêm diễn ra Hội nghị thượng đỉnh, ông Trump đã nhấn mạnh ông là “bạn của nhiều nhà lãnh đạo” các nước thành viên NATO và “cam kết giúp đỡ họ”.

Thượng đỉnh không đề cập khả năng Ukraine gia nhập liên minh

Việc “làm lu mờ” Ukraine tại Hội nghị thượng đỉnh lần này là chủ ý của các thành viên NATO.

Đầu tiên, các nước Tây Âu không muốn lặp lại lịch sử như trong hội nghị năm 2018, khi ông Trump tỏ ra mất kiên nhẫn và đe dọa rời khỏi sự kiện sau loạt đối thoại với Thủ tướng Đức khi ấy là bà Angela Merkel. Thế nên một loạt các vấn đề nhạy cảm như chủ đề thuế quan hay năng lượng đều bị gạt ra khỏi chương trình nghị sự.

Tương tự, các lãnh đạo châu Âu cũng lo sợ những gì đã diễn ra tại phòng bầu dục giữa Tổng thống Mỹ và người đồng cấp Ukraine hồi tháng 2 vừa lại một lần nữa được tái hiện, khiến hội nghị thất bại. Dù vậy, đại đa số các thành viên NATO đều kiên định với quan điểm tiếp tục ủng hộ Ukraine, coi đây là một trong những yếu tố đem lại an ninh cho NATO trước những mối đe dọa đến từ phía Đông, cụ thể là Nga.

Trong bối cảnh ông Trump đang ủng hộ các cuộc đàm phán hòa bình Nga-Ukraine, và phía Moscow nhận định việc Ukraine không được gia nhập NATO như một tiêu chí quyết định dẫn đến thành công của đàm phán, các lãnh đạo châu Âu đã đi đến thống nhất "tạm thời" không đề cập đến vấn đề này.

Trên thực tế, đây cũng là một nước đi tinh tế của các thành viên NATO, bởi điều này sẽ gia tăng khả năng thành công của các cuộc đàm phán hòa bình Nga-Ukraine sắp tới. Và dù kết quả có thế nào đi chăng nữa thì tối thiểu Ukraine sẽ thoát khỏi tình trạng chiến tranh cũng như mở ra con đường hội nhập EU.

Sau vài năm, câu chuyện giữa Ukraine và NATO có thể sẽ bước sang trang mới, thắp sáng lại hy vọng cho người dân Kiev, thay vì đang dần tuyệt vọng trước tình thế éo le của hiện tại.

Anh Tuấn/VOV-Paris

Nguồn VOV : https://vov.vn/the-gioi/quan-sat/dat-thoa-thuan-lich-su-nato-dinh-hinh-buc-tranh-quoc-phong-trong-nhieu-thap-ky-post1210556.vov