Dấu ấn mùa Thu tháng Tám lịch sử trên cội nguồn quê hương cách mạng - Bài 1

6 giờ trướcBài gốc

Bài 1: Dấu ấn riêng của Cách mạng Tháng Tám tại Cao Bằng

Ông Đinh Ngọc Viện, nguyên Trưởng phòng Lý luận chính trị vàLịch sử Đảng, Ban Tuyên giáo Tỉnh ủy (nay Ban Tuyên giáo và Dân vận Tỉnh ủy) có gần 5 thập kỷ sống với đam mê khám phá lịch sử và công bố, đăng tải hàng trăm bài nghiên cứu trên các tờ báo, tạp chí. Tham gia và viết tham luận các hội thảo của tỉnh, trong nước và quốc tế về các vấn đề lịch sử. Ông là một trong những học giả nghiên cứu chuyên sâu về Chủ tịch Hồ Chí Minh, lịch sử Cao Bằng qua các thời kỳ… Phóng viên Báo Cao Bằng có một cuộc trao đổi với ông về những dấu ấn riêng, khác biệt của Cách mạng Tháng Tám 1945 tại Cao Bằng.

Ông Đinh Ngọc Viện, nguyên Trưởng phòng Lý luận chính trị và Lịch sử Đảng, Ban Tuyên giáo Tỉnh ủy (nay Ban Tuyên giáo và Dân vận Tỉnh ủy) có gần 50 năm nghiên cứu về lịch sử.

Phóng viên: Thưa ông, dựa vào những nghiên cứu lịch sử, Cách mạng Tháng Tám (CMT8) tại Cao Bằng có những điểm khác biệt gì so với cả nước?

Ông Đinh Ngọc Viện: Trong lịch sử CMT8 của Việt Nam, Cao Bằng có những đặc điểm riêng, khác biệt mà nơi khác không có, như: Tại Cao Bằng lãnh tụ Nguyễn Ái Quốc - Hồ Chí Minh trực tiếp chỉ đạo thí điểm phong trào Việt Minh ở Cao Bằng và nhanh chóng lan tỏa, thành công. Từ phong trào Việt Minh xuất hiện các xã, tổng “hoàn toàn” hoạt động như một chính quyền mới. Đồng thời, lãnh tụ Nguyễn Ái Quốc - Hồ Chí Minh xây dựng những nhân tố bảo đảm thắng lợi cho cách mạng. Người sáng lập các tổ chức để thực hiện bằng được các mục tiêu cao cả đặt ra. Cụ thể: Sáng lập Đảng Cộng sản Việt Nam tại nước ngoài (tháng 2/1930 ở Hương Cảng, Hồng Kông); sáng lập Mặt trận Dân tộc thống nhất; sáng lập lực lượng vũ trang và chính quyền nhân dân. Thành lập và xuất bản Báo “Việt Nam độc lập” trở thành vũ khí tuyên truyền sắc bén; hình thành và phát triển căn cứ địa việt Bắc, nơi khai sinh ra nhiều chủ trương, đường lối quan trọng cho cách mạng Việt Nam…

Trong đó, có 3 đặc điểm riêng, khác biệt của CMT8 chỉ có tại Cao Bằng: Thứ nhất, Cao Bằng là nơi lãnh tụ Nguyễn Ái Quốc - Hồ Chí Minh chọn để xây dựng cơ sở cách mạng đầu tiên sau 30 năm tìm được cứu nước và trực tiếp cùng các đồng chí: Đại tướng Võ Nguyên Giáp, Phạm Văn Đồng, Hoàng Đình Giong… lãnh đạo cuộc cách mạng. Thứ hai là triệu tập và tổ chức Hội nghị Trung ương 8 tại Pác Bó, Cao Bằng (ngày 10/5 - 19/5/1941) là một sự kiện lịch sử có ý nghĩa bước ngoặt, đánh dấu sự chuyển biến quan trọng trong tư tưởng và đường lối của Đảng, tạo tiền đề cho thắng lợi của CMT8 sau này. Thứ ba là thành lập Đội Việt Nam tuyên truyền Giải phóng quân vào ngày 22/12/1944 - tiền thân của Quân đội nhân dân Việt Nam, minh chứng cho sự lãnh đạo sáng suốt của Đảng và tư tương Hồ Chí Minh về xây dựng lực lượng vũ trang, về khởi nghĩa vũ trang và chiến tranh giải phóng. Là lực lượng nòng cốt góp phần vào thắng lợi của cuộc Tổng khởi nghĩa Tháng Tám năm 1945.

Phóng viên: Ông có thể nói rõ hơn về 3 đặc điểm riêng nêu trên?

Ông Đinh Ngọc Viện: Ngày 28/1/1941 (tức mùng hai Tết Tân Tỵ), lãnh tụ Nguyễn Ái Quốc cùng đoàn cán bộ vượt qua mốc 108 biên giới Việt Nam - Trung Quốc về đến Pác Bó, xã Trường Hà (Hà Quảng) nay xã Trường Hà sau 30 năm bôn ba hoạt động ở nước ngoài tìm đường cứu nước, cứu dân trở về Tổ quốc trực tiếp lãnh đạo cách mạng Việt Nam. Việc lựa chọn Cao Bằng để về nước hoạt động và là nơi khởi nguồn xây dựng căn cứ địa là một vấn đề được rất nhiều người quan tâm, nghiên cứu, tìm hiểu, đây không phải sự lựa chọn tình cờ, ngẫu nhiên mà với tầm nhìn chiến lược của một vị lãnh tụ thiên tài, Người phát hiện Cao Bằng là nơi hội tụ đủ cả “thiên thời, địa lợi, nhân hòa” để xây dựng căn cứ địa cách mạng của cả nước.

Trước hết, Cao Bằng là tỉnh miền núi, có đường biên giới tiếp giáp Trung Quốc dài hơn 333 km, vừa có đường bộ, đường thủy sang Trung Quốc nên thuận lợi cho giao thông liên lạc. Cao Bằng còn có các tuyến đường bộ đi xuống Lạng Sơn, Thái Nguyên… địa thế Cao Bằng hiểm trở, là địa bàn bọn thực dân khó kiểm soát. Từ Cao Bằng khi lực lượng cách mạng phát triển, cơ sở Việt Minh mở rộng có thể nhanh chóng “Đông tiến” xuống Lạng Sơn, “Nam tiến” xuống Thái Nguyên, “Tây tiến” sang Hà Giang, Tuyên Quang… đến các tỉnh vùng trung du, đồng bằng Bắc Bộ. Song yếu tố quan trọng góp phần đi đến quyết định lựa chọn của lãnh tụ Nguyễn Ái Quốc là "Cao Bằng có phong trào tốt từ trước”, là nơi sinh sống của hàng chục vạn đồng bào các dân tộc Tày, Nùng, Dao, Mông, Kinh, Lô Lô… Từ xưa đến nay các dân tộc luôn đoàn kết, gắn bó với nhau, cùng với đồng bào cả nước anh dũng đấu tranh trong công cuộc dựng nước và giữ nước. Từ ngày có Đảng, đồng bào các dân tộc một lòng theo Đảng, không ngừng đấu tranh chống thực dân, phong kiến. Chính vì vậy Đảng Cộng sản Việt Nam vừa ra đời ngày 3/2/1930, đến ngày 1/4/1930, Chi bộ Đảng Cộng sản đầu tiên ở Cao Bằng và là chi bộ đầu tiên ở vùng Việt Bắc được thành lập. Tầm nhìn của lãnh tụ Nguyễn Ái Quốc trong việc lựa chọn Cao Bằng có ý nghĩa chiến lược, thấy được mối quan hệ biện chứng giữa một địa phương với toàn quốc, giữa phong trào cách mạng một vùng với phong trào cả nước, nhận thức, đoán định được cả triển vọng tương lai.

Lán Khuổi Nậm ở Pác Bó, xã Trường Hà, tỉnh Cao Bằng, nơi lãnh tụ Nguyễn Ái Quốc ở và chủ trì Hội nghị Trung ương lần thứ 8 của Đảng Cộng sản Đông Dương, từ ngày 10 - 19/5/1941. Ảnh: T.L

Tại Pác Bó, lãnh tụ Nguyễn Ái Quốc trực tiếp chỉ đạo phong trào cách mạng cả nước, quyết định triệu tập và chủ trì Hội nghị Trung ương 8 (họp từ ngày 10 - 19/5/1941) tại lán Khuổi Nặm, Pác Bó, xã Trường Hà. Dự hội nghị có các đồng chí: Trường Chinh, Hoàng Quốc Việt, Hoàng Văn Thụ, Phùng Chí Kiên, Vũ Anh, Bùi San, Hồ Xuân Lưu… cùng một số đại biểu của Xứ ủy Bắc Kỳ, Trung Kỳ và đại biểu tổ chức Đảng hoạt động ở nước ngoài. Đồng chí Trường Chinh được bầu làm Tổng Bí thư. Xét về tính chất và quy mô, Hội nghị Trung ương lần thứ 8 như một Đại hội toàn quốc của Đảng. Nghị quyết Trung ương vạch ra những chiến lược căn bản cho con đường cách mạng Việt Nam. Hội nghị phân tích và chuyển hướng chỉ đạo chiến lược cách mạng đặt nhiệm vụ giải phóng dân tộc lên trên hết, thay vì tập trung vào đấu tranh giai cấp như trước đây. Thành lập Mặt trận Việt Minh, tập hợp mọi lực lượng yêu nước để đấu tranh chống thực dân Pháp và phát xít Nhật. Xây dựng lực lượng vũ trang để chuẩn bị cho cuộc khởi nghĩa vũ trang, bao gồm việc thành lập các đội tự vệ, du kích và chú trọng xây dựng cơ sở cách mạng ở nông thôn và vùng dân tộc thiểu số. Xác định khởi nghĩa vũ trang là nhiệm vụ trọng tâm, Hội nghị nhấn mạnh việc chuẩn bị khởi nghĩa vũ trang để giành chính quyền. Tăng cường vai trò lãnh đạo của Đảng: Cử ra Ban Chấp hành Trung ương Đảng và bầu đồng chí Trường Chinh làm Tổng Bí thư. Hội nghị Trung ương 8 tại Pác Bó có ý nghĩa đặc biệt quan trọng, đánh dấu bước ngoặt trong quá trình lãnh đạo của Đảng, chuẩn bị cho cuộc Tổng khởi nghĩa tháng Tám năm 1945 và giải phóng dân tộc.

Sau Hội nghị Trung ương Đảng lần thứ VIII việc xây dựng lực lượng vũ trang được xúc tiến khẩn trương, những đồng chí cốt cán tốt nhất trong các đoàn thể cứu quốc được lựa chọn “để tổ chức các đội tự vệ và tự vệ chiến đấu, phải xây dựng được một lực lượng vũ trang sẵn sàng”. Từ cuối năm 1941, Lãnh tụ Nguyễn Ái Quốc chỉ đạo các đồng chí Lê Quảng Ba, Lê Thiết Hùng, Hoàng Sâm mở một lớp quân sự tập trung đầu tiên tại Pác Bó (Hà Quảng) do Người trực tiếp đề ra kế hoạch huấn luyện và trực tiếp giảng dạy về cách đánh du kích, cách điều tra nắm tình hình địch… Tháng 11/1941, tại Pác Bó, theo chỉ thị của Người, Tỉnh ủy Cao Bằng thành lập Đội du kích tập trung đầu tiên (còn gọi là Đội du kích Pác Bó), gồm 12 người, do đồng chí Lê Quảng Ba làm đội trưởng. Đội được giao nhiệm vụ bảo vệ cơ quan, bảo vệ cán bộ, xây dựng cơ sở cho lực lượng tự vệ thường, tự vệ chiến đấu, tuyên truyền thực hiện công tác đặc biệt… sau đó được phân tán về các địa phương làm nhiệm vụ. Đến đầu năm 1942, Đảng bộ Cao Bằng mở nhiều lớp huấn luyện quân sự cấp tỉnh để đào tạo cán bộ quân sự cho phong trào cách mạng. Sau các khóa học, học viên trở về địa phương, huấn luyện tổ chức lực lượng vũ trang các cấp. Vì vậy, theo đà phát triển của phong trào Việt Minh, việc luyện tập quân sự trở nên sôi nổi rộng khắp trong phạm vi toàn tỉnh. Đến đầu năm 1943, các xã, tổng thuộc các châu Hà Quảng, Hòa An, Nguyên Bình đều có các đội tự vệ, các lớp huấn luyện quân sự và tổ chức diễn tập quân sự.

Quang cảnh ngày thành lập Đội Việt Nam tuyên truyền Giải phóng quân tại khu rừng Trần Hưng Đạo. Ảnh: T.L

Giữa năm 1944, tình hình thế giới có nhiều chuyển biến nhanh chóng. Tháng 8/1944, Trung ương Đảng kêu gọi nhân dân “Cầm vũ khí, đuổi thù chung”, không khí khởi nghĩa sôi sục khắp nơi. Cuối năm 1944, nhân dân vùng Cao - Bắc - Lạng sẵn sàng hưởng ứng khởi nghĩa. Ở thời điểm này, Lãnh tụ Nguyễn Ái Quốc - Hồ Chí Minh chỉ rõ: “Bây giờ thời kỳ cách mạng hòa bình phát triển đã qua nhưng thời kỳ toàn dân khởi nghĩa chưa tới... Phải tìm ra một hình thức thích hợp thì mới có thể đẩy phong trào tiến lên”. “Hình thức thích hợp” lúc bấy giờ, theo Người là thành lập đội quân giải phóng - đội quân chủ lực đầu tiên - Đội Việt Nam tuyên truyền Giải phóng quân. Trong Chỉ thị thành lập Đội, Người nói rõ: “Tên Đội Việt Nam tuyên truyền Giải phóng quân là chính trị trọng hơn quân sự”.

Chấp hành Chỉ thị của Người và sự chỉ đạo của Trung ương, với sự chuẩn bị khẩn trương, chặt chẽ, chu đáo về mọi mặt của Đảng bộ và nhân dân các dân tộc Cao Bằng, ngày 22/12/1944, tại khu rừng Trần Hưng Đạo, châu Nguyên Bình, Đội Việt Nam tuyên truyền Giải phóng quân thành lập gồm 34 chiến sĩ do đồng chí Võ Nguyên Giáp làm chỉ huy, trong đó có 25 chiến sĩ là con em các dân tộc tỉnh Cao Bằng. Chỉ hai ngày sau khi thành lập, dưới sự chỉ huy của đồng chí Võ Nguyên Giáp, Đội Việt Nam tuyên truyền Giải phóng quân lập chiến công vang dội, trong 2 ngày 25, 26/12/1944, Đội tiến công tiêu diệt gọn 2 đồn Phai Khắt, Nà Ngần, mở đầu truyền thống “đánh thắng trận đầu” của Quân đội ta. Đội Việt Nam tuyên truyền Giải phóng quân - Đội quân chủ lực đầu tiên không ngừng phát triển, trở thành đội quân vững vàng về chính trị, tài giỏi về quân sự, chiến đấu và chiến thắng trong CMT8, tiếp tục chiến đấu giành chiến thắng trong 30 năm kháng chiến chống thực dân Pháp, đế quốc Mỹ xâm lược và là nòng cốt trong sự nghiệp bảo vệ Tổ quốc Việt Nam xã hội chủ nghĩa từ năm 1975 đến nay. Đúng như tiên đoán của Bác Hồ: Đội Việt Nam tuyên truyền Giải phóng quân “Tuy lúc đầu quy mô của nó còn nhỏ, nhưng tiền đồ của nó rất vẻ vang. Nó là khởi điểm của giải phóng quân, nó có thể đi suốt từ Nam chí Bắc, khắp đất nước chúng ta”.

Cùng với nhiều miền quê khác trong cả nước, mảnh đất, con người Cao Bằng giàu truyền thống cách mạng với những đặc điểm riêng góp phần to lớn vào chiến thắng CMT8 năm 1945 và phong trào cách mạng chung toàn dân tộc, giành thắng lợi vẻ vang trong các cuộc đấu tranh bảo vệ non sông, đất nước, mang lại hòa bình, ấm no cho dân tộc Việt Nam.

Phóng viên: Xin trân trọng cảm ơn ông!

P.V (T.h)

Nguồn Cao Bằng : https://baocaobang.vn/dau-an-mua-thu-thang-tam-lich-su-tren-coi-nguon-que-huong-cach-mang-bai-1-3179457.html