Dự án hạ tầng kỹ thuật MBQH khu dân cư phía đường Bắc Hưng Long đi động Từ Thức, xã Ba Đình đang thi công dang dở.
Theo quy định hiện hành, trong mô hình chính quyền địa phương 2 cấp, trách nhiệm trình, thẩm định, phê duyệt và phối hợp tổ chức đấu giá quyền sử dụng đất (QSDĐ) thuộc thẩm quyền của phòng kinh tế, hạ tầng và đô thị (đối với phường) và phòng kinh tế (đối với xã). Việc phân cấp này nhằm tăng tính chủ động cho cơ sở, song cũng khiến áp lực dồn nhiều hơn về khâu chuẩn bị quỹ đất, giải phóng mặt bằng (GPMB) và đầu tư hạ tầng kỹ thuật.
Tại những địa phương có sẵn mặt bằng quy hoạch (MBQH) dân cư đã được đầu tư hạ tầng từ trước, kết quả đấu giá cho thấy sức hút lớn của thị trường. Điển hình như tại xã Hoằng Hóa, kể từ khi vận hành chính quyền địa phương 2 cấp, địa phương mới tổ chức được 1 đợt đấu giá QSDĐ với 12 lô đất, tổng diện tích 2.240m2, thuộc 4 MBQH dân cư gồm: khu dân cư Nam sông Gòng, khu dân cư Bút Sơn, khu dân cư Hoằng Hà và khu dân cư thôn 1 Hồng Thái. Các mặt bằng này đều được triển khai, hoàn thiện hạ tầng kỹ thuật trước thời điểm sáp nhập; một số lô tổ chức đấu giá lại. Giá khởi điểm trung bình khoảng 800 triệu đồng/lô, song kết quả đấu giá cho thấy giá trúng tăng gấp 2 - 3 lần, góp phần mang lại nguồn thu đáng kể cho ngân sách địa phương. Trong quý I/2026, địa phương này dự kiến tổ chức đấu giá thêm 1 MBQH mới sau khi hoàn thiện các bước trình tự đấu giá theo quy định.
Một ví dụ khác là MBQH khu dân cư Đồng Bái, thôn Mật Thôn, xã Thiệu Phúc cũ, nay là xã Thiệu Hóa. Phiên đấu giá diễn ra ngày 13/12 đã thu hút sự quan tâm lớn của người dân và nhà đầu tư. Toàn bộ khu đất rộng 3,2ha, với 118 lô đất ở, đã được đầu tư hoàn thiện hạ tầng đồng bộ với tổng kinh phí gần 30 tỷ đồng. Các lô đất có diện tích từ 90 - 136m2, giá khởi điểm thấp nhất 400 triệu đồng/lô. Đáng chú ý, đơn vị tổ chức đấu giá đã phát hành hơn 1.200 bộ hồ sơ, toàn bộ 118 lô đất được đấu giá hết trong thời gian ngắn. Kết quả trúng đấu giá khiến nhiều người bất ngờ khi giá trúng cao gấp 2 - 3 lần so với giá khởi điểm.
Song, thực tiễn cho thấy, bên cạnh một số tín hiệu tích cực từ phiên đấu giá thành công, công tác đấu giá QSDĐ tại nhiều địa phương vẫn đang đối mặt với không ít khó khăn. Tại nhiều xã, công tác đấu giá QSDĐ đang bị chững lại do thiếu nguồn lực ban đầu để tạo quỹ đất sạch và đầu tư hạ tầng.
Tại xã Ba Đình, hiện mới có 1 MBQH khu dân cư phía đường Bắc Hưng Long đi động Từ Thức, với diện tích hơn 4ha đang được triển khai. Song, công tác GPMB chưa hoàn thành do chưa được phân bổ kinh phí, trong khi việc triển khai xây dựng hạ tầng gặp khó khăn vì nhà thầu thiếu nguồn vật liệu đất đắp. Phó Chủ tịch UBND xã Ba Đình Mai Văn Xuân cho biết: "Địa phương đã rà soát và dự kiến triển khai 4 mặt bằng khu dân cư mới trong giai đoạn 2026-2028 với tổng diện tích hơn 11ha, trong đó có nhiều vị trí được đánh giá là thuận lợi, đáp ứng nhu cầu đất ở của người dân. Tuy nhiên, nếu không tháo gỡ được bài toán vốn đầu tư ban đầu để thực hiện công tác GPMB, đầu tư hạ tầng, việc thực hiện kế hoạch này sẽ gặp phải không ít khó khăn".
Tại xã Hoằng Sơn, kể từ khi vận hành chính quyền địa phương 2 cấp, chưa có MBQH dân cư nào đủ điều kiện tổ chức đấu giá. Phó Chủ tịch UBND xã Lê Trọng Hòa cho biết: Trên địa bàn hiện có một số dự án hạ tầng kỹ thuật đang được triển khai như: Mặt bằng Đoài Thôn, Thanh Bình, Nam Thọ - Đức Thành và một số mặt bằng nhỏ lẻ khác trong khu dân cư. Mặc dù địa phương đã tập trung thực hiện công tác GPMB, bàn giao mặt bằng sạch cho các đơn vị thi công, song giá nguyên vật liệu tăng cao, nguồn đất đắp khan hiếm ảnh hưởng không nhỏ đến việc triển khai thi công.
Theo báo cáo của ngành chức năng, tổng thu ngân sách Nhà nước trên địa bàn tỉnh năm 2025 ước đạt gần 55 nghìn tỷ đồng, trong đó thu tiền sử dụng đất trên địa bàn tỉnh ước đạt 14.500 tỷ đồng, đạt 149,1% dự toán, song chỉ bằng 94,2% so với cùng kỳ. Thực tế trên cho thấy, điểm nghẽn lớn nhất của công tác đấu giá QSDĐ hiện nay không nằm ở khâu tổ chức đấu giá, mà ở giai đoạn tạo quỹ đất sạch và đầu tư hạ tầng kỹ thuật.
Tại Kỳ họp thứ 37, HĐND tỉnh Thanh Hóa khóa XVIII, nhiều đại biểu đã chỉ ra những khó khăn trong công tác khai thác quỹ đất. Bí thư Đảng ủy, Chủ tịch HĐND xã Yên Định Lê Minh Nghĩa cho rằng, "trong cơ cấu thu ngân sách của tỉnh, thu từ tiền sử dụng đất là nguồn thu rất quan trọng. Phần lớn nhiệm vụ tạo nguồn thu này giao cho các xã thực hiện, trong khi nhiều xã mới thành lập, nguồn thu hạn chế. Muốn đấu giá được các mặt bằng để thu ngân sách thì trước hết phải có nguồn lực ban đầu để GPMB sạch, đầu tư hạ tầng theo quy hoạch, sau đó mới đủ điều kiện tổ chức đấu giá và phân chia nguồn thu theo các cấp ngân sách". Từ thực tiễn đó, đại biểu đề nghị tăng vốn cho quỹ phát triển đất của tỉnh, tạo điều kiện để các xã được vay nguồn lực này nhằm chủ động khai thác quỹ đất.
Để công tác đấu giá QSDĐ phát huy hiệu quả trong bối cảnh vận hành chính quyền địa phương 2 cấp, UBND tỉnh đã và đang tập trung chỉ đạo thực hiện đồng bộ các giải pháp đẩy nhanh tiến độ xác định giá đất cụ thể, đấu giá QSDĐ; siết chặt kỷ cương và nâng cao hiệu lực quản lý Nhà nước đối với hoạt động đấu giá QSDĐ trên địa bàn tỉnh, đảm bảo việc tổ chức đấu giá được thực hiện chặt chẽ, công khai, minh bạch nhằm mang lại nguồn thu cho ngân sách Nhà nước. Về lâu dài, các địa phương cần gắn công tác đấu giá QSDĐ với quy hoạch phát triển đô thị, nông thôn, bảo đảm hài hòa giữa mục tiêu tăng thu ngân sách và phát triển bền vững.
Bài và ảnh: Việt Hương