Đâu là vật cản với nỗ lực hòa bình ở Ukraine?

3 giờ trướcBài gốc

Trong quá trình dàn xếp một thỏa thuận hòa bình giữa Nga và Ukraine, Tổng thống Mỹ Donald Trump đối mặt thách thức lớn. Đó là hòa giải những bất đồng sâu sắc giữa Tổng thống Nga Vladimir Putin và người đồng cấp Ukraine - ông Volodymyr Zelensky, đặc biệt về các yêu sách lãnh thổ của hai bên.

Tính đến đầu tháng 8-2025, Nga kiểm soát gần 1/5 diện tích của Ukraine và đang triển khai mặt trận tấn công trải dài 1.000 km ở phía đông Ukraine, theo hãng tin Bloomberg. Nỗ lực của Nga kiểm soát lãnh thổ Ukraine bắt đầu bằng việc sáp nhập bán đảo Crimea vào năm 2014.

Kể từ chiến dịch quân sự đặc biệt ở Ukraine vào tháng 2-2022, lực lượng Nga đã chiếm được thêm nhiều khu vực ở Donetsk và Luhansk cũng như một phần của hai tỉnh Kherson và Zaporizhia ở phía nam. Nhà máy điện hạt nhân lớn nhất châu Âu ở Zaporizhia cũng đang nằm dưới sự kiểm soát của Nga.

Những khu vực đỏ sáng màu nằm dưới sự kiểm soát của Nga. Ảnh: ISW

Vai trò chiến lược của Crimea?

Bán đảo Crimea có ý nghĩa lịch sử và chiến lược đối với Nga.

Trước năm 1783, Crimea là một vùng đất thuộc Hãn quốc Crimea, một quốc gia độc lập dưới sự bảo hộ của Đế quốc Ottoman. Đến năm 1783, Đế quốc Nga sáp nhập Crimea sau khi đánh bại Đế quốc Ottoman. Crimea vẫn là một phần lãnh thổ của Nga cho đến năm 1954 khi nhà lãnh đạo Liên Xô Nikita Khrushchev chuyển giao bán đảo này cho Ukraine (khi đó là một phần của Liên Xô).

Sau Thế chiến II, các chính sách của Liên Xô đã tái định cư nhiều người Nga ở Crimea, khiến họ trở thành nhóm dân tộc chiếm đa số. Năm 2014, Tổng thống Putin lý giải việc sáp nhập Crimea là để bảo vệ cộng đồng nói tiếng Nga.

Về mặt chiến lược, vị trí của Crimea rất quan trọng để kiểm soát các tuyến đường thương mại ở Biển Đen đóng vai trò là hành lang quan trọng cho hoạt động xuất khẩu ngũ cốc và các mặt hàng khác.

Cảng Sevastopol ở phía tây nam của bán đảo Crimea là nơi đặt Hạm đội Biển Đen của Nga. Đây là cảng nước sâu nằm gần hai nước thành viên Tổ chức Hiệp ước Bắc Đại Tây Dương (NATO) là Romania và Thổ Nhĩ Kỳ. Ukraine đã cho Nga thuê một căn cứ hải quân ở cảng Sevastopol sau khi Kiev tuyên bố độc lập vào năm 1991.

Cầu Kerch xây dựng năm 2018, nối Crimea với Nga, là tuyến đường hậu cần quan trọng cho cuộc chiến của Nga ở Ukraine. Lực lượng Ukraine đã nhiều lần tấn công cây cầu này.

Lợi ích của Nga ở vùng Donbass là gì?

Vùng Donbass, bao gồm tỉnh Donetsk và tỉnh Luhansk, là trung tâm công nghiệp của Ukraine. Vùng này có ý nghĩa kinh tế quan trọng đối với hoạt động khai thác than và sản xuất thép. Nơi đây sở hữu trữ lượng than đáng kể, giúp Ukraine xếp hạng thứ 8 toàn cầu về trữ lượng than vào năm 2023, theo Cơ quan Thông tin Năng lượng Mỹ (EIA). Khu vực này cũng nắm giữ nhiều tài nguyên thiên nhiên khác như lithium, titan, than chì và khí đá phiến dù khả năng khai thác thương mại vẫn chưa chắc chắn.

Về mặt chiến lược, việc kiểm soát Donbass củng cố vị thế của Nga. Viện Nghiên cứu Chiến tranh (ISW) – tổ chức tư vấn chính sách có trụ sở ở Washington - lưu ý rằng việc nhượng lại Donetsk sẽ khiến Ukraine mất đi tuyến phòng thủ kiên cố, vốn rất quan trọng để ngăn chặn các bước tiến của Nga.

Việc Nga kiểm soát TP Mariupol ở Donetsk giúp tạo một hành lang trên bộ chạy dài từ biên giới Nga dọc theo Biển Azov đến Crimea, giúp giảm sự phụ thuộc vào hoạt động tiếp tế hậu cần thông qua cầu Kerch.

Tổng thống Putin tuyên bố sáp nhập 4 tỉnh Donetsk, Luhansk, Zaporizhzhia và Kherson vào Nga hồi tháng 9-2022. Một điều khoản sửa đổi hiến pháp Nga năm 2020 cấm việc từ bỏ lãnh thổ đã tuyên bố chủ quyền. Do đó, Nga gần như chắc chắn không từ bỏ các lãnh thổ đã sáp nhập được.

Lập trường của Ukraine về lãnh thổ bị Nga kiểm soát

Tổng thống Zelensky nhất quyết khôi phục biên giới năm 1991 của Ukraine bao gồm cả Crimea. Ông Zelensky viện dẫn hiến pháp của Ukraine trong đó tuyên bố lãnh thổ của quốc gia là “không thể chia cắt và bất khả xâm phạm", đồng thời bác bỏ quyền kiểm soát của Nga đối với các khu vực nói trên hoặc nhượng đất để đổi lấy hòa bình.

Việc ông Zelensky từ chối nhượng bộ bất kỳ lãnh thổ nào cũng là quan điểm chung của đa số người dân Ukraine. Tuy nhiên, mức độ ủng hộ quan điểm này đã giảm sút khi giao tranh kéo dài, các cuộc phản công của Ukraine bị đình trệ và thương vong binh sĩ Ukraine gia tăng.

Theo một cuộc thăm dò do Viện Xã hội học Quốc tế Kyiv (KIIS) thực hiện vào tháng 5-2022, khoảng 82% người dân Ukraine cho rằng Ukraine không nên nhượng bộ bất kỳ lãnh thổ cho Nga ngay cả khi điều này khiến chiến sự kéo dài hơn và đe dọa nền độc lập của đất nước. Đến đầu tháng 6 năm nay, tỉ lệ này đã giảm xuống còn 52%.

Một cuộc khảo sát khác của KIIS từ cuối tháng 7 đến đầu tháng 8-2025 cho thấy, 54% người dân Ukraine được hỏi ủng hộ việc đóng băng tiền tuyến mà không chính thức công nhận chủ quyền của Nga với điều kiện Ukraine nhận được bảo đảm an ninh của Mỹ và châu Âu, trong khi các lệnh trừng phạt đối với Nga dần dỡ bỏ.

Lính Ukraine khai hỏa nhắm vào các vị trí của quân Nga ở khu vực Donetsk hồi tháng 7. Ảnh: Anadolu

Lập trường của ông Trump và châu Âu

Tổng thống Trump đã bày tỏ sự thất vọng với việc Tổng thống Putin từ chối chấm dứt xung đột ở Ukraine. Nhưng cách tiếp cận của nhà lãnh đạo Mỹ về vấn đề lãnh thổ đã được Nga sáp nhập có thể không có lợi cho ông Zelensky. Chính quyền ông Trump đã từng xem xét việc công nhận quyền kiểm soát của Nga với bán đảo Crimea như một phần của thỏa thuận hòa bình.

Gần đây, ông Trump đề xuất Ukraine đổi lãnh thổ lấy hòa bình - một ý tưởng đã bị ông Zelensky bác bỏ. Trong cuộc điện đàm với các nhà lãnh đạo châu Âu hôm 13-8, ông cho biết sẽ không thảo luận bất kỳ thỏa thuận phân chia lãnh thổ nào khi ông gặp Tổng thống Putin ở Alaska vào ngày 15-8 để thương thảo lệnh ngừng bắn ở Ukraine.

Trong khi đó, các nhà lãnh đạo châu Âu đã bày tỏ cam kết đối với toàn vẹn lãnh thổ của Ukraine, đưa tuyên bố chung rằng "biên giới quốc tế không được phép thay đổi bằng vũ lực".

Tuy nhiên, Tổng Thư ký NATO Mark Rutte nói với Đài ABC News hồi đầu tháng 8 rằng vấn đề lãnh thổ sẽ “phải được đưa ra bàn thảo” trong các cuộc đàm phán cùng với các đảm bảo an ninh. Ông Rutte gợi ý rằng tiến trình hòa bình có thể bao gồm việc Ukraine thừa nhận đã mất quyền kiểm soát một số vùng đất mà không chính thức từ bỏ chủ quyền đối với các khu vực đó.

HỒNG VÂN

Nguồn PLO : https://plo.vn/dau-la-vat-can-voi-no-luc-hoa-binh-o-ukraine-post865751.html